Кодшо арняште Йошкар-Олаште Йӱдвел Осетий гыч Калык келшымаш орден дене палемдалтше «Алан» кугыжаныш академический ансамбль шке мастарлыкшым ончыктен. Ленин лӱмеш тӱвыра полатыш калык шуко погынен ыле. Кавказ калык-влакын куштымашыштым ончыктышо ансамбль ончаш мийыше-влакым чынжымак куандарен да ӧрыктарен кертын. Репертуартыште ӱдырамаш, пӧръеҥ-влакын, посна да пырля, кинжал дене, мыскара, йӱла сынан куштымаш-влак улыт. Кажне номер — ты але вес калык нерген каласкалыше представлений. Ансамбльыште 70 еҥ пашам ышта, Марий Элыш нылле утларак толыныт. Йошкар-Ола деч вара нуно Чебоксарыш каеныт. Но тылеч ончыч кечывалым Марий тӱвыра рӱдерын эртарыме «Калыксий» фестивальыште лийыныт. А тиде кечын лачшымак Осетин калык кухньын кечыже «Алания» кафеште эртен.
Кафен лӱмжат осетин-влакын кугезыштым — алан калыкым — ончыкта. Тачысе кечылан Йошкар-Олаште нылле лишкырак осетин веле ила гынат, нуно фестивальыш ушненыт да шке йӱлашт дене палдараш кумылым ончыктеныт. А тиде общинын ончылъеҥже семын Ленин лӱмеш тӱвыра полатын директоржо Хаджимурат Гуцунаевым ончктыман. «Алан» ансамбльын участникше-влак ты презентацийыште эн жаплыме уна лийыныт. Ала-молан дыр Осетийыште куштымаш культур ик эн тӱҥ верым налеш. Тудын гоч йӧратымашымат, ужмышудымашымат, поро дан осалымат ончыктен кертыт. Фестивальыш толшо-влакым ансамблын куштышо ик мужыржо куандарыш, пӧлек шотеш ик номерым ончыктышт. Ох, кузе нуно куштышт!
«Калыксий» фестиваль годым Кавказ калык-влак дене лишкырак палыме лиймеке, иктым палемдынем: икте-весышт деч чотак ойыртемалтыт, а осетин-влак гын, поснак. Таклан огыл тушто эре гаяк вашпижимаш-влак лиедат. Тиде — сарзе, шке эрыкше верч шоген моштышо калык. Тидыже куштымашыштат шижалтеш. Тыгак шкеныштым чотак пагалат.
Пайремым эре гаяк, ӱстел йыр шогалын, кум тӱҥ чаркамут дене тӱҥалыт: Юмылан, корныеҥым аралыше Святой Георгийлан да могай амал дене погынымылан. Тидын годым чаркамут деч вара пӧръеҥ-влак чылан шогалыт да шке йылмышт дене «тыгак лийже!» але мемнан семын «алал лийже!» кычкыралыт. Лач ӱстел йыр осетин-влак юмылан пелештат, сандене тыште келшен толдымо койышым йӧршеш ончыкташ ок лий. Эшежым ик ӱстел йыр коча ден уныка, ача ден эрге, чӱчӱ ден тукым шольо, веҥе ден оньо, иза-шольо шичшаш огытыл. Изирак-влак кугуракым пагалымашым ончыктышаш улыт.
Чаркамутым ик эн пагалыме, кугурак еҥ ойла. Шун гыч ыштыме сӧрастарыме атыш сырам темат да кугуракын кӱштымыж почеш гына тудым икте деч весылан пуат. Сырам Осетийыште тыгак пагалат да шож, шыдаҥ, кукуруз ложаш гыч шолтат да тидын годым юмылан кумалыт. Мо оҥайже: осетин-влакын шке шолтымо аракашт марий семынак арака маналтеш. Но тудым кукуруз ложаш да шож гыч шолтат, 25 градус пеҥгыдым ыштат.
Эн ончыч пайрем ӱстембаке лепёшко гайрак кум тӱрлӧ когыльым луктыт да тудым юмылтат. Кум тӱрлӧ когыльо кечым, вӱдым да мландым символизироватла. Иктын кӧргышкыжӧ шӧр да шоган дене варыме пареҥгым, весыш шылым, кумшыш сырым пыштат. Вара ӱстембаке кугун пӱчкедыме да шолтымо шорык шыл тарелкым шындат. Тидыже адакат йӱлашт улмаш. А теве сӧсна шылым пайремлан йӧршеш огыт шолто.
Иктаж пел пайрем эртымеке, кугуракын разрешенийже почеш, уна-влак кухньышто кочкышым ыштыше ӱдырамаш-влаклан туашташ миен толыт. Вет лач нунын мастарлыкыштлан кӧра пайрем чес ышталтын. Икманаш: осетин-влакын йӱлашт моткоч ойыртемалтше да акрет годсек шукталт толшо. Йошкар-Олаште илыше осетин-влак тудым тачат шотлат.
Уна-шамычымат тиде калык юмын колтымо еҥланак шотла. Сандене калыксий фестивальыш ушнышо нацональный общине-влакын еҥыштым тыгак вашлийыч. Пайремыш тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министр Константин Иванов, Российысе марий-влакын калыкле-тӱвыра автномийыштым вуйлатыше Лариса Яковлева, Марий тӱвыра рӱдер вуйлатыше Наталия Пушкина миеныт ыле.
С.Носова.
