ВАШМУТЛАНЫМАШ СТАТЬИ

Ӱшанем, пиалан лийшаш, шонем

У ий вашмутланымаш

Ӱшанем, пиалан лийшаш, шонем

Кажне идалыкын шке ойыртемже уло. А кажне айдеме могай идалыкыште шочмыжлан келшыше ойыртемышан. Тидын нерген ме шуэн шоналтена. Но У ий вашеш Морко район Шлань ял гыч амалкалче А.И.ОРАЗАЕВ  дене вашлийын кутырымеке, идалык ден айдеме кокласе икгайлыклан эше ик гана ӱшанышым.  

– Анатолий Иосифович, эрвел календарьлан да шӱдырмужаҥышлан (астрологий прогнозлан) ӱшанеда мо?

– Эскерем, да келшен толмыла чучеш.

– Тенийсе ий – ты календарь почеш, Шем (Ошалге-канде) Вӱд Тигрын идалыкше. Шкат шижда докан, тудо чынжымак ты янлыклан келшыше ойыртемышан ыле.

– Да, кредалмашыже, санкцийже… Уло Касвел мемнан ваштареш шогале, мемнам титаклаш тӱҥале. Но вет шкежак тиде кредалмашке шӱкыш. Да кызытат нацист тӱшкалан саргуралым, тарлалт кредалшым колтен шога. Украинылан полшымо амал дене, Российлан эҥгекым ыштен, элнам шолдыртынеже. Эше 2014 ийыштак тидлан эрыкым пуыман огыл ыле. Но вараш кодын гынат, ваштареш шогалаш чолгалыкым муна.

– А шушаш ий Шем Вӱд Кролик (але Узо Пырыс) идалык лийшаш, маныт. Вӱд пушкыдылык ӱшанле вийым, а пун пушкыдылык кутырен келшымым ончыктат. Сандене кугу вашпижмаш деч утлаш да кутырен келшаш лийме нергенат ойлат. Тугеже шушаш ий тынысым конда манын ода шоно?

– Тидыже тыгак лийшаш. Но осал вийым вашкерак сорлыклаш да сеҥаш кӱлеш. Тунам гына тынысыш шуына.

– Те Вӱд Кролик идалыкыште (1963 ийыште) веле огыл, эше вӱдын арален шогымыж почеш (пытартыш цифрдаже 2 але 3 гын) шочында. Адакше шӱдырмужаҥыш почешат (шочмо кечыда – 9 февраль) Вӱдйоктарыше улыда. Тыге шуэн келшен толеш.

– Ийже пиалан лийшаш, шонем, да йыргешке – 60 ийым темем.

– Ончылгоч саламлаш оҥай огыл, но мый йодышым вес велыш савыралнем: шкендан могырымат идалык келшен толшаш, тӱня илыш могырымат кугу вашпижмаш деч утлаш лиеш, маныт, тугеже тудо пашалан утларак йӧнлӧ лийшаш.

– Тидыже кӱлешак. Вет продукцийым ыштен лукмо дене гына ок лий, тудым эше ужалыман. Экономике сайын ыштыже манын, окса ден сату эл кӧргыштӧ пӧрдшаш улыт. Тунам гына паша кая: стройкат нӧлталтеш, корнат ышталтеш…

– Тений пушеҥгым обрабатыватлыме производствыланда чарак лийын мо? Уке гын южо вере санкций амал дене торгайыме кыл лушкымылан ӧпкелен ойлат.

– Мый гын чаракым шижын омыл. Поддонлан ямдылыме материалым Тольяттиш, вагонкылык писте  пӱчкышым Йошкар-Оласе «Лира» фирмыш, мебельлык куэ материалым Волжскыш, стройкылан пӱнчӧ-кож брусок ден оҥалам Татарстаныш ончычсылак колтен шогымо. Кодшо вашлиймаш годым озанлык ӱзгарлан кӱлшӧ вурдым ышташ тӱҥалаш шонымо нерген ойленам ыле, ынде ик ият пеле тудым Казаньысе рынкылан ямдылена.

– Кызыт могай пашам ыштеда?

– Чодырам пӱчкына. Марий Турекысе «Ямбатр» ООО деч кок делянкым налме. Йыген конден, орален оптена. Идалыклан ончычсо семынак 2-2,5 тӱжем кубометрым ямдылена. Чодыраште вич еҥан бригаде тырша. А пилорамна кызыт кок смене дене ышта, заказ почеш келшыше кугыт дене пӱчкеда, перерабатыватла. Пашаеҥна-влак верысак да пашалан йӱлышӧ чонан улыт.

– Кролик пашам шижмаш дене онча гынат, чыла вискален ышташ йӧрата. Тидыже профессионально кушкаш да парышым кушташ сай негызым пуа, маныт. Тугеже шушаш ийланат ӱшанен кертыда.

– А ме ӱшанена.

– У ийжым пашаштат пайремледа?

– Пашам пырля ыштымеке, пырля палемдыде ок лий. Пашаеҥже шукак огынал гын, вер сита. Идалык мучаште чыла иктешлена, кочкына-йӱына, веселитлена. Вара У ий пӧлекым пуэдена. Тыгодым ешыште мыняр йоча улмым шотыш налына. Кӧн йоча уке гынат, икте гыч пуэна. Вес ийлан ӱдырым налаш манын воштылалына.

– Ончычсо поро йӱлам шуктымо сай. А мӧҥгыштӧ кузерак вашлийыда?

– Йӱла почешак – еш дене. Икшывына-влак ӧрдыжтӧ илат гын, тӱҥалтыш кечынже кумытын гына – авам Анастасия Иосифовна (90 ияш), пелашем Майя Арсентьевна (тудо «Порсын кумыл» студийыште тӱрлызылан ышта) да мый – У ий йӱдым курантын латкок гана пералтымыжым вашлияш пайрем сиян ӱстел воктеке шинчына. Вара шкежат, уремыш лектын, салютым 24 залп дене пуэна. Мӧҥгыш пурымекат, телевизорым ончен шинчен огына эртаре  – уна-влак толыт але шке унала каена. Вет ялыштына акам ден шӱжарем ешышт дене илат. Людмила ака ветпунктышто ыштен гын, Валерий курска – трактористлан, кызыт коктынат сулен налме канышыште улыт. Галина шӱжарат – пенсийыште, а Иван веҥе вахте дене Казаньыште пашам ышта, но яра жапыште коктынат Шлань клуб пеленысе «Эр кече» ансамбльыш коштыт, концертым ончыктат. Шӱжар  мура-кушта, веҥе гитар дене шокта. У ий годым пырля шинчын муралташат логалеш.

– Тӱҥалтыш кечын родыда-влак дене погынеда, вара икшывыда-влак толыт, векат?

– Евгений эргына ден Татьяна шешкына Йошкар-Олаште илат, кок йочам куштат. Эргымже Сургутыш нефтьым буритлымашке вахте дене коштеш. Алина ӱдырна Чебоксарыште бизнесъеҥлан марлан лектын, Игорь веҥе дене кок эргым ончат. У ийым нуно мӧҥгыштышт вашлийыт, вара тышке толыт, да угыч пырля вашлийына. Тыге У ий пайремна веселан эрта.

– Эрвел календарь почеш тений У ийлан могай кочкышым темлат, шонеда? Кролик идалык гынат, кол гыч ямдылымым. Салатышкат эсогыл тудым ешараш лиеш, маныт. Кроликше ала-ала, а вот узо пырысше (шушаш ийым эше Узо Пырыс идалыклан шотлат) колым чынжымак йӧрата. А те могай кочкышым ямдыледа?

– Пелашем комбым коҥгаш паритлаш шында. Тудын кӧргышкыжӧ пареҥгым, моло саскам опта. Эше теле салатым , «ужга йымал» селёдкым ямдыла.

– А мо, тидат келшен толшаш, шонем. Вет комбат – вӱд кайык. Селёдко нерген ойлымат ок кӱл, ты кол пеш лачеш толеш. Адакше У ийым вашлийме годым пелен кролик лиймат йӧным конда, маныт.

– Кроликнаже уке, но узо пырыснаже уло. Сандене ынде тудо йӧным кондышыжо лиеш.

– У ий тыланымашдат, але тостдат, уло докан?

– Шушаш ий деч эре сайым вучена, сайым гына тыланена. Таза да пиалан лияш, ваш-ваш пагалаш да умылаш. Паша лектышан лийже – тиддеч поснат ок лий. Кӧ йочам ыштен огыл гын, йочам шочыкташ кумыл лекше. Вет шушаш идалык эше ешым погаш келшен толшо лийшаш: кӧ ӱдырым налын огыл гын, налаш, кӧ марлан каен огыл гын, каяш. Йочан да уныкан лияш – тиде пиал. Нунылан верчын илет, тыршет. Уныка шочеш – арам илен омыл манын шоналтет.

– Ӱшанен кодына, пашада умбакыжат ушнен толеш, ешыштыда чыла сай гына лиеш. Ала лудшына-влаклан иктаж-мом каласеда?

– Ме шукертсек «Марий Эл» ден «Сурт-пече» да «Морко мланде» газетлам налын да лудын шогена. Нуно эре пелена улыт, эре вучена. Теат рӱдӧ да шочмо районысо марий газетдам налза, лудса да аклыза!

Юрий ИСАКОВ

Снимкылаште: амалкалче А.Оразаев; рамщик Э.Нигаматзянов ден полышкалыше О.Миронов; вурдым пӧрдышӧ-влак Л.Сергеева ден Л.Терентьева.

Авторын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий