21 июльышто Морко район Волаксола ялыште шочын-кушшо поэт, Марий Эл Республикын сулло журналистше Эврик АНИСИМОВЫН шочмыжлан 85 ий темеш. Таче ме тудын пелашыже Любовь Егоровна дене пырля илыме пагытыштым шарналтена.
– Те Эврик Васильевич дене пырля 52 ий иленда. Тудо илышыште могай лийын?
– Мыланем тудо сай лийын, шолдыра шомакым нигунамат кычкырлен ойлен огыл. Шкенжын принципше-влак лийыныт, но ме кеч-кунамат мутланен келшенна. Ӱчашымаш лектеда кеч-могай ешыштат: диабет дене черланымекше, мый шерым да монь кочкаш чараш толашем ыле, а тудо йӧрата ыле шерым, но мутыш эре пурен. Вара чотрак черланыш, тудын йолжо чот коржтен, кажне ийын ик гана веле огыл сырыктен-сырыктен больницыш пыштыктенам. Мый манам: тый кызыт киен лектат, капельницым шындат, эше лу тылзым шоналтыде илет – келша ыле оем дене. «Ой, чотак шерем темын больницышкыже коштын» манеш ыле варажым.
Пашашке кеч-кунамат кынелеш да кая ыле. «Марий коммуна» газет редакцийыште яндар вуйлан ыштымыж годым чот орланен: пеш эрден кая да йӱдым толын пура. Иленнаже 9-ше микрорайонышто, нимогай транспорт уке… Но чытен, юмылан тау.
– Возымо пашажым кузе ыштен?
– Тудо ӱстелтӧрышкӧ возаш шинчын гын, то мый залышке почти ом пуро ыле. Ме эре садыште иленна. Садыште лияш пеш йӧратен. Тидым-тудым ыште манат гынже, ышта ыле, но чылажымак ок мошто ыле. Мыят виеш ыштыктен омыл. Ме чылан пакчаш лектын каена, а тудо шкетын возаш кодеш. Садыште, мутлан, ик стихотворенийым ок возо гын, «мыйын таче кечем арам йомын» манеш ыле.
– «Шӱшпыкем у мурыжым мура» пытартыш сборникше шукерте огыл лекте. Тудым Те чумыренда?
– Уке, чыла шке чумырен. 2019 ийыште Марий изадтельствыш миен коштын, 85 ияшемлан сборникым лукнем манын кутырен. Но 2020 ийыште колен колтыш. Ямдылен кодымо папкыжым кычал мумек, мый директорын ойжо почеш 2022 ий сентябрьыште рукописьше-влакым намийышым, но мыланем «вараш кодмо» манын ойлышт, 2024 ийыште лукташ темлышт. Чу, шонем, айдеме пашам ок ыште, ок иле, тудын книгажым лукташ оксам огыт ойыро дыр манын, палыме-шамычлан да монь пуэдаш 100 экземплярым шке кӱшеш луктым.
– Эврик Васильевичын поэзийыштыже Тыланда мо келша?
–Пӱртӱс, шке кундемже нерген пеш сайын воза, ялысе пошкудо-влакым: апшатым, трактористым, моло-шамычымат – моктен возен. Шукыж годым вигак лудаш огеш пу ыле, а мый ончалам да: тидым изиш вашталтет гын, йӧра ыле, ойлем. А вара почеламутшо кия-кия и лудаш пуа ыле. Мыланем тиде ок келше манмемже лийын, но утыжым кычалтылын омыл.
Почеркше пеш чот шӱкшӱ. Больницыште кийымыж годым возымыжо-влакым таҥастарен келыштарен да монь шинчылтынам. Ик стихотворений пеш чот чонемлан келшен, пошкудо дене келшыме кокла нерген, но ик мутым нигузеат умылен ом керт. Книга издательствыште ыштыше Катя Тетериналан ончыктышым – тудо вик муо. Кок подборкым «Марий Эл» газетлан манын палемденак ямдылен коден.
– Кум ий пеленда уке, а почеламутшо-влакым уэш-пачаш лудыда…
– Теве теҥгече садыште шкетын кодым да лудын шинчышым. Оглавлений почеш «Йӧратыме ӱдырамашлан» почеламутешыже чарнышым: лудам – ик корнышто «шона, кеч йышт ондалашак» возалтын. Йоҥылыш, очыни, «йышт ӧндалашак» лийшаш, вет йӧратыме ӱдырамашыже лӱмеш серен…
– Ойлышда тыланда пӧлеклыме шукырак почеламутшо ондакрак лекше «Садерышке лекше окна» сборникыш пурен. А Те шижыда, кудо почеламутшо Тендан лӱмеш?
– Да, да, вик палем. Икымше йӧратымашыже, сар жапыште аважын ял ӱмбалне илен коштмыж нерген возымыжо ятыр уло. Стихотворенийлажым лудын, чыла илышыжым эскераш лиеш. Шкенан сӱанна нергенат возен…
– Кузе вашлиймыда нерген шарналтыза?
– Йоча годым мемнан школ пелен колхоз пионер лагерь ыле. Пединститутышто тунеммыж годым каникул годым воспитатель семын толын, ойлат, Эврик Васильевич – ончем, эскерем.
4-шо курсышто тунемам ыле, теле каникуллан толынам. А учитель-шамыч «Окса тул» спектакльым ончыкташ пошкудо ялыш каеныт. Йолташ ӱдыр-шамыч ойлат: «Айста ончаш каена!» Спектакль пытымек, учитель-шамычым саламлаш, а мый нуным шукыштым палем, сценыш кӱзышым – Эврик шинча. Тудо тунам Весьшӱргӧ школышто туныкта ыле. Йыдалым пеш кудашеш. «О, мо теже тыге моторын веле койыдас» – маньым да савырнен кайышым. Тудо ончен шинчен кодо.
Вара вес гана. Тунам мый тунем пытаренам, акушеркылан пашам ышташ Зеленогорскыш толынам. А тудо, икымше ватыж деч ойырлымек, Чодырасолаште илен. Санитаркылан ыштыше Галя лӱман ӱдыр ойла: «Айда мемнан деке, айда. Эрла сӱан лиеш», – ӱжеш. Тушто ужын Эврик мыйым: пеш онча, велосипедыште 5 ияшрак эргыже шинча.
Икана смене деч вара Зеленогорск гыч шке ялышкем пеш вашкем, ончем –клубышто тул коеш. Пурен лекшаш, мом яра эртен каем манын пурен шогальым – верысе артист-влак сценыште шинчат. Клуб вуйлатыше ойла: «О-о-о, Марина толеш». Мыйже манам: «Могай Марина? Мый шкетын улам. Нимогай Марина уке». Нуно «Салика» спектакльым шындат улмаш, а рольым модшо уке. Ятыр ий Марина ден Чопайым модынна. Тыге когыньнам спектакль лишемден.
– А эргыже?
– Первыяк шкеж деке налын ыле. Но, ушнымекына, ватыже Коми АССР-ыш илаш каен, эргыжымат наҥгаен. Тушечын фотокартычкым да монь колтеныт ыле. Армийыште служитлымыж годым ӧпке шомакан серышым колтен, а Эврик «Илет да умылет» манын вашештен. Илен-толын, икте-весылан йыҥгыртеныт да монь, опускыш толмышт еда пуреда ыле. Но ачажым тойымашке толын кертын огыл.
Тыге ме Эврик Васильевич дене икте-весылан кӧра иленна: тудо мыйым нигӧланат обижаяш пуэн огыл, а мый тудын верч вараш гай лиям ыле…
– Коронавирус дене черланымекыжат, пелашдам йочала онченда.
– 82 ияш ыле. Коронавирус дене черланыш. Мыйжынат, керосин дене ала-мом ыштенна, а нер пушем ок шиж, «Ой вет, керосинымат луктыт, огешат ӱпшыс» шонем. Вара трук ушешем возо. А Эврикын температур кӱзыш. Кок арня больницыште кийыш. Лукмекышт, вес кечынжак адак температур, врач кумшо кечылан веле тольо, эм-влакым пуэн кодыш. 21 июльышто, шочмо кечынже, акам ден шӱжарем дене пырля шинчылтна, а тудо кия веле. Эрлашыжым Рспубликысе сар ветеран-влакын клинический госпитальышкышт йыҥгыртем, а тушто ойлат: мыланна черле дек мияш чареныт. «Кеч капельницым шынден кайыза» – сӧрвалем, мыйже вет медик улам, кузежым-можым палем. Уке! Тунам стационар вуйлатыше дек йыҥгыртышым да ик шӱлыш дене пеҥгыдын каласышым «Марием мӧҥгыштӧ кола гын, мый тыланда туге ончыктем – илышланда огыда куане», – маньым да трубкам шуышым. Лучко минут гыч йыҥгыртат. Йодыт: «А те 5-ше пачаш гыч волташ еҥым муыда?» – «Муам», – вашештем. «А те больницыште тудым ончаш тӱҥалыда?» – «Ончем». Наҥгайышт. Пеш чот орланен. Мый ик арня гыч кынелеш шонышым…
– Пытартыш мутшым тачат чоныштыда арален иледа, очыни?
– Мыйже, йымалныже эрыкташ тӱҥалмеке, тудым шӱдыркалем, савыркалем. А тудо йыҥыса: «Ой, мылам йӧсӧ, молан шӱдыркалет?» Вара «Мый тыйым моткоч йӧратем, Люба», – манеш. Мутланымым, кочмым чарныш. Колымыж деч мыняр кече ончыч койкышто кия да мутлана-мутлана-мутлана, кидше дене лупшкедылеш, а мый ик мутымат ом умыло. Вара пеш раш каласыш: «Сейчас мием». Икмыняр жап гыч йодам: «Эврик, кӧ дене тыге чот мутланышыч? Кушко тыге чот писын кайынет?» – так тыге ончыш-ончыш да шинчажым кораҥдыш. Эрлашыжым колыш.
Морко посёлкышто илыше Юра дене пеш чот келшат ыле, ондак Юра колыш, ик арня гыч – Эврик. «Эн сай йолташыжым нангайыш», – мане пелашыже.
– Эврик Васильевич омешда конча?
– Ой книга лукмеш кажне йӱдым манме гай кончен. Книга лектын – йӧршын ок кончо. «Чоя улат» манын кутырем семынем.
– Любовь Егоровна, нине кок фотографийым ончалын, кудыжо чонланда лишыл?
– Кокытшат сай. Самырык годым эше куаныше улына, могай улына, мо ончыкыжым лиеш – огына пале. Илыш дечын ала-мом сайым гына вучет. А илалше пагытыште мужыр улат…
– Ме Эврик Васильевичым шарналтышна. Ынде айста шкендан дене палдарена, Любовь Егоровна.
– Мый 75 ийым теменам. Морко район Весьшӱргӧ ялеш шочын-кушкынам, школ деч вара Йошкар-Оласе медицине училищым тунемын лектынам да Зеленогорск посёлкысо амбулаторийыште акушеркылан ышташ тӱҥалынам. Тунам тылзыште 17 йоча да монь шочеш ыле. Кузе лӱдын омыл? Очыни, самырык годым эреак тыге. Шарнем, татар ӱдырамаш, вес марийлан марлан лектынат, ятырлан кугу ийготышто азам ышташ толын. Пеш куштылгын ыштен, витне, лектын кайымыж годым ойла: «Мыланем тый денет келшыш. Мый эше ик гана толам». Кызытат шоналтем да воштылам. Леонид Терентьевич Николаев, тудым шукын палат, а тунам тудо Морко районышто тӱҥ гинекологлан ыштен, пеш кугу полышым пуэн шоген. Мом пален омыл – эре йодыштынам, а кокланже «Чечас шке мием» манешат, кудал толеш ыле.
1970 ийыште Йошкар-Олашке илаш куснышна. Вич ий рӱдӧ пазар воктенысе совхоз-техникумышто фельдшерлан ыштенам, а вара – эре Йошкар-Оласе 1-ше номеран поликлиникыште. Тӱҥ врач ойла ыле: «Любовь Егоровна, кузе тыге, тендан ыштыме годым тергыше комиссий нимогай уто-ситым муын, актым возен огыл?» А мый шке пашамым лийжак манын ыштенам.
– Жапым муын мутланымыланда кугу тау. Таза кодса, кужу ӱмырым илыза.
Л.СЕМЕНОВА мутланен
Фотом еш альбом гыч налме
