Газетнан тений лекше икымше номерыштыже сӧренна ыле: ты ийым Ешын идалыкшылан увертарымым шотыш налын, ойыртемалтше еш-влак нерген молгунамсе деч чӱчкыдынрак возаш тӱҥалына. Сӧрымым шуктена да таче Шернур район Йошкар-Памаш ял гыч Паймеровмыт еш дене палдарена.
Икте весыж деч сӧрал
Кеч-могай палыдыме, але марте лийдыме илемыш логалмеке, тушто еҥ-влакын кузерак илымыштым, пӧрт-влак могай улмым аклен ончет. Меат тыгак ыштышна. Но машина дене урем мучко лӱмынжак тыҥге-туҥге ышна кудалышт, а йӧн шкежак лекте, вет Паймеровмытын сурт-оралтышт ял покшелне верланен. Тыге нунын марте улшыштым ончен лекна. А мотор пӧрт тыште шагал огыл. Адакшым иктыже весыж деч сӧралрак. «Тугеже тиде ялыште калык улан ила», – семынна иктешлымашым ыштышна.
Да, мутланен-мутланен, Паймеровмытын суртышт деке толынат шуна. Пӧртышт воктенак изи огыл гараж верланен. Тудак палдарыш: тиде ешат сайын ила.
Но капкаште шижтарымаш кеча. Тушто пийым сӱретлыме да возымо: «Порву как тряпку». Шкем «порвать как тряпку» пуымо огеш шуыс! Йӧра, пиалеш, ик ӱдырамаш лач гына нунын тураште ошкылеш ылят, ужалтарен пурташ йодым. Тау тудлан. А такшым пийже кугуат огыл улмаш да…
Кажныже спортлан шӱман
Мыйым озавате Галина Аркадьевна вашлие. Но тудо ваштарешем окшакленрак тольо. Ала ӱмбакше ӧрынрак ончалмем ужо, ала шкенжынак тыгай кумылжо лекте – вигак рашемдыш:
– Капкана гоч тынар ий лектын-пурен коштынам – тыгай нигунам лийын огыл. А кодшо кеҥежым, июньышто, ик кечын лекмем годым профнастилже дене йол йыжыҥем (сухожилие) пӱчкылтын. Ургыктымеке, кок тылзе утла гипс дене, вара костыль дене кошташ логале. Декабрьыште веле шке семын тошкышташ тӱҥалынам. Ӱмаште пӧртыштӧ ремонтым ыштынена ыле, но, тевыс, мыйын тыге лиймемлан, пелашемланат ӱмаштак операцийым ыштымылан кӧра шонымашна шукталтде кодо. Йӧра, тӧрланымеке ыштена.
Тыге, мутланен, да каласкалымыжым колыштын, зал пӧлемысе диваныш верланышна. А туштыжо ваштарешыже стенке шога. Тыге шинча вигак тушко кусныш. Да, мутат уке, эн ончычак медаль ден кубок-шамыч шинчашке логальыч. Ты амал дене еш нерген мутланымашна лач тышечак тӱҥале.
– Тиде чыла изирак Сергей эргынан. Тудо школ годсек ече дене коштеш, куштылго атлетике дене заниматла, а кызыт эше лӱйкала. Икымше медальым нылымше классыште тунеммыж годым куржталмаште сеҥен налмыжлан конден. Тулеч вара але марте тевыс тынаре погынен, – эргыштын сеҥымашыже-влак нерген ойлен, зал пӧлем пырдыжышкышт пижыктыме фотографий-влакым ончыктылын каласкалаш тӱҥале ава. Вара ешарыш: – Сергей ончыч Йошкар-Олаште, а кызыт Шернур поселкышто Росгвардийыште пашам ышта. Пелашыже – полиций пашаеҥ. Нуно тылзе ончыч веле, декабрьыште, сӱаным ыштен ушненыт. Кызыт мемнан дене пырля илат.
Паймеровмыт ешыште ик Сергей веле огыл тыгай тале, а уло ешыштак манме гай спортлан шӱман. Теве кум шочшо гыч кумытынат спортсмен улыт. Ӱдырышт кызыт шукыштлан Анна Николаевна Шкалина семын палыме, молан манаш гын Шернурысо Йоча-юношеский спорт школын директоржо.
– Аня школышто тунеммыж годым ориентирований дене район да республик кӱкшытан таҥасымашлашке эре гаяк ушнен. Тыгак ече дене коштын, куржталтын. Школ деч вара Оршанке педучилищыште физкультурный отделенийым тунем пытарен. Кызыт гын спорт рӱдерым вуйлатыме деч посна эше Шернур поселкысо икымше номеран школышто баскетбол дене тренерлан ышта, – палдарыш Галина Аркадьевна.
Андрей эргыштат школышто тунеммыж годымак ече дене коштын, куржталын. Но вараже йӧршешат тудын дене кылдалтдыме профессийым ойырен налын – повар-кондитерлан тунем лектын. Кеч ты специальность денат умбакыже пашам ыштен огыл. Ончыч военный частьыште контракт дене службым эртен, а кызыт пелашыж дене Йошкар-Олаште ила да ик организацийыште тырша.
– Шочшына-шамычын спортлан шӱман улмышт ачашт деч куснен, очыни. Вет пелашемат ончыч ече дене коштын, куржталын. Такшым Паймеровмыт тукымыштак – спорт дене кылым кучышо. Мариемын Юрий шольыжат, Валик изажат тыгай улыт, – рашемдыш тудо.
Галина Аркадьевнамат ты шотышто ӧрдыжеш кодыман огыл. Шке жапыштыже пашашке тудо мыняр километрым йолын коштын?! Тидат шкешотан спорт огыл мо?! Эше кузе! Тудо 1980 ийыште Кукнур кыдалаш школым тунем пытарен да ик ий фермыште вольык ончышылан, йочасадыште воспитательлан ыштен. Вара Марий кугыжаныш пединститутыш тӱҥалтыш класслам туныктышылан тунемаш пурен. Вузым пытарымекше, Йошкар-Памаш школыш толын да, тудым петырымешке, тыште пашам ыштен. Тылеч вара Галина Аркадьевнам Марисола школыш туныктышылан ӱжыныт. Икмыняр жап школын интернатыштыже воспитательланат тыршен. Лач тунамак кажне кечын эрдене да кастене мыняр километрым эрташыже логалын?! А педстажше 25 ий погынымеке, вигак сулен налме канышыш лектын.
Пеҥгыде сурт-оралте
Йошкар-Памашыште пашам ышташ тӱҥалмекше, тыштак ончыкылык пелашыже Николай Васильевич Паймеров дене палыме лийыныт. Идалык келшымеке, ешым чумыреныт. Тачысе кечылан, тевыс, коктын кум шочшан, веҥан, шешкан ача-ава, кум уныкан коча-кова улыт. Сурт-оралтымат пеҥгыдым да кугум ыштен шынденыт. Нунын мо гына уке?! Пӧртышт воктенак, ойлышна, кугу гараж верланен. Кудывечыш пурымеке, шинчашке вигак кумда беседке логалеш. Озаватын ойлымыж почеш, тушто кеҥежым уло ешышт, лишыл еҥышт дене пырля каналташ йӧратат. А вӱташт могай кугу! Тора гычрак веле ужым гынат, тидым шекланышым. Пӧртышт гын оласе пачер гай. Кажныжын гаяк шке посна пӧлемже уло. Туалет ден душевой кабинат – пӧрткӧргыштак. Верандыштат путырак кумда. Кеҥежым беседкыште веле огыл, туштат кечывал але кас кочкышлан еш дене иквереш чумыргат. Могай сай! Икманаш, тыште чылажымат моткочак шонен ыштыме шижалтеш.
Тыршет гын веле чылажат лиеш
А вет кеч-моат шке тыршет гын веле лиеш. Паймеровмытланат пашам чот ышташышт логалын.
– Марлан толмем жаплан пелашемын аваже ош тӱня дене чеверласен ыле. Сандене, ушнымекына, мыланна ачаже тунам пуэн. Тыге тӱҥалтыште ик ушкалым ашненна, а вара кайыш, кайыш да кандаш вуй мартеат онченна. Икмыняр жап гыч шагалемдышна. Туге гынат озанлыкыште кучылташ могай технике кӱлеш, еҥ деч йодын кошташ огыл манын, чылажымат вольык окса дене налынна. Тачысе кечылан «Беларусь» трактор, кок косилке, кун, шудым прессоватлен, рулоныш пӱтыраш технике уло. Тыгак пакчам куралаш, пареҥгым шындаш, кораш, кӱнчаш чыла налме, – палдарыш ӱдырамаш.
Ончыч ты еш эше Лоп ял шеҥгелне пай дене 11 гектар мландым налын. Тушко кок ий шожым ӱденыт. Тиде оксамат вараже техникым налашак кучылтыныт. Лач комбайным гына тарленыт улмаш. Тылеч вара ты кумдыкыш шудым ӱденыт да солен, поген налаш тӱҥалыныт. Но икмыняр жап гыч мландым мӧҥгеш сдатленыт. Туге гынат эше Марисола совхоз улмо годымак вес вере, Лоп школ шеҥгелне, 2 гектарым арендыш налыныт.
– Тушто але мартеат шудым солена. Онодӱр ялыште суртым налынна. Тудын ончылно кум гектар наре, тыгак склад воктене арендыште, пелашемын пай мландыже уло. Нине кумдыклаште да илыдыме пӧртла воктене эрыктен солымо шудо вольыклан пукшаш сита, – мане озавате. Вара мутшым умбакыже шуйыш: – Вес ялыште суртшым, эрге-шамыч, пелашемат колым кучаш йӧратат, да налынна. Тушто лишнак Оно эҥер уло, Лаж декат тора огыл. Сандене кӧргыжым чыла шотыш кондымо, нӧрепым кӱнчымӧ, мончам шындыме. Изи ферме сынан вӱтамат ыштыме. Тушто вольыкым, презым, ныл ий наре ончыч веле ашнымым чарненна. Тиде сомылым пелашем шуктен. Кунамже туштак кодын, кунамже мӧҥгышкӧ толын каен. Кызыт вольыкым тыште, Йошкар-Памашыште, ончена. Кок ушкал, кок туна, презе, ӱшкыж… – чылаже 12 вуй погына. Тылеч посна сӧснамат ашнена, чыве, лудо улыт.
Пелашем ден когыляннат операцийым ыштыме деч вара шуко пашаже изирак эргыналан логалеш. Но ялыште илет гын, вольык деч поснаже нигузе огеш лий, шонена, – ойжым мучашлыш Галина Аркадьевна.
Теве тыге ила ялысе ик тыглай, да тунамак моткочак ойыртемалтше пашаче еш.
Любовь Камалетдинова Фотом еш альбом гыч налме
