ТАЧЕ ЯЛЫШТЕ

Юмылан пачаш-пачаш тауштенам!..

(Мучаш.)

«Карамельке»

Мемнанат йӱктен, пукшен пытарымекына, Люба презе-шамычлан кормам: тӱрлӧ мешак гыч изин-изин кукурузым, шӱльым, ӱшкыжаш кугурак презе-шамычлан эше посипкам ешарыш, эсогыл, кузе ойлыш,  «карамелькым» –  ведралашке оптыш (снимкыште — 083948). Вара кудыжлан мыняр кӱлмӧ шот дене пуэден кошто. Мыят опташ полшышын койым.

Тиде жапыште лачак ферме вуйлатыше Денис тольо. Тудын дене мутланыме годым йодым:

– Теве тиде «Карамелька» маналтеш. Кампет гаяк тамле мо?

– Ом пале. Пурлын ончен омыл, – ойла.

– А мый лӱмынак тамлен ончем, – маньым да ик изи падырашым изи-ин гына пурлын, умша кӧргыштем ньым-ньым-ньым ыштен нальым. Денис мыйым пеш онча, мом каласымем вуча.

– Уке, йӧршынат карамель гай тамле огыл, – маньым да кодшыжым тудланат кочкын ончаш пуышым.

– Тамле огыл улмаш, – мане тудат да коктынат шӱвал лукна. Изи падыраш-шамыч улыт да тидлан веле «карамелька» манын лӱмденыт, коеш – тыгай иктешлымашым ыштышна…

 

«Кертам!» манын ыжым толаше

Телятнице-влак кажне презыштым нуным кушкын шумышт да нелытым погымышт семын вес вӱталашке колтымешке йочашт гаяк кончат да кажныштын таза але черлырак улмыштым палат. А нуным кокла шот дене тыште 3 гыч 5 тылзе мартеат ашнат. Санденак черлыракыштлан таблеткымат шкештак йӱктат. Теве Люба икмыняр деке клеткышкыштак пурен лекте (снимкыште – 092107). Тидым ышташ мый ыжым полшо. Презылан тугакшат йӧсӧ, эше ме коктын толаштарена, шонен, чаманышым.

Тыге тиде кечын мылам нимогай неле пашамат ышт ыштыкте. Кечывал деч вара Любам вес телятнице, Альбина, алмаштыш. Нуно ик кечывал гыч вес кечывал марте ыштат. Тудат, мо кузем пален налмекше, нелым ышташ чарыш. Чыным ойлаш гын, «мый кертам!» манын, тетла виеш ыжым толаше. Чотак йӧсӧ лийын кая гын, шкемын тазалыкем веле огыл чот лунчыртем, эше чылаштымат йӧндымылыкыш пуртем, шонен, ласканрак шогылташ тыршышым. Адакшым садак шкемымак веле вурсат ыле докан. «Тудым кӧ виеш ыштыктен? Тореш лийын кертеш ыле вет!» – каласат ыле, шонем… Сандене мый кечывал марте кодшо жапым уэш ӱштын, эрыктен, ведрам мушкаш, кефирым йӱкташ полшен эртарышым.

Вараже, йӧн дене пайдаланен, эше вес кӱлешан пашамат ышташ логале. Ик самырык ӱдырамаш нерген статьям возаш мутланен келшенна ыле. А тудо Тушнурыштак ила. Сандене кечывал деч вара тудо машина дене мыйым фермыш налаш тольо да мӧҥгышкыжӧ кудална. Тушто интервьюм налын шинчен, жап шагал огыл эртыш. (Мут толмашеш ойлаш гын, тиде материал газетыштына кодшо кугарнян лектын.)

Уэш фермыш пӧртылмылан Альбина ятыр пашам ыштен шуктен ыле. Туге гынат презе-шамычлан кефирым йӱкташ полшаш толын шуым (снимкыште – 160019). Тылеч вара нунын деч ведрам погышна да ты ганат саде ора нарымак мушна. Пытартышлан телятнице адакат вӱдым нумале. Тыге 18 шагат касат шуо да паша кечем мучашлалте.

Конешне, мый тыге «халявничатлен» пашам ышташ шонен каен омыл ыле. Толынам гын, презе ончышо мом ышта, чыла тидым мыят шуктем, шоненам. Но арам огыл ойлат: «Шонымаш ден пӱрымаш икте огыл»…

 

Мыят вучаш тӱҥалам

Ик кече пашам ышташ полшымем жапыште ферме вуйлатыше мемнан деке вӱташке икмыняр гана толын кайыш. Тудын ала мыйын мом ыштымем ончалмыже шуын, ала моло кечынат тыгак икмыняр гана толын кая улмаш, ала палыме улына да пурен, пашам кузерак ушнымо нерген йодде кодашыже йӧндымын чучын – кеч-мо гынат, Денис дене тӱрлӧ нергенат мутланен шуктышна. Паша нергенат. А тылеч ончычшо ик кече жапыште фермыште тыршыше ӱдырамаш-шамыч дене ятыр кутыренна. Нунын деч пашаштышт улшо уто-сите, мо келшыдыме нерген туранак йодынам ыле. Пашаеҥ-шамыч теве мом палемдышт:

– Мемнан посна пӧлемна лиеш гын, моткочак сай ыле. Уке гын, ни толмо, кайыме годым вургемым вашталтен чияш, ни шинчын каналташ, ни кокланже  чайым подылаш. Чылажымат кызыт кочегаркыштак веле ыштена. Кодшо гана тидын нерген угыч ушештарышна да ыштена, маньыч. Вашкерак шуктат гын, сай ыле.

Тыгак тӱгӧ лекме вер (туалтет) уке манын каласышт. А мый гын шке гыч эше шланг кӱлмым ешарынем. Кажне кечын тына-ар шуко вӱдым кид дене нумалаш – манаш веле! Тиде мо тыгай улмым мый изишак веле пален шуктенам гынат, тиде жапыштат сайынак «испытать» ыштенам. Ик велым, конешне, ферме вуйлатыше, озанлык вуйлатыше, тиде паша дене кылдалтше моло специалист мом да кузе ыштышашым мый дечемат сайракын палат да туныктен ойлаш келшен огеш тол, очыни. Мом да кузе ыштышашыжым ала шукертак каҥашеныт, лач мый веле ом пале. Но ойлыде кодаш чонемак огеш чыте: содыки фермылаште тыршыше ӱдырамаш-шамычым чаманыман! Нунын тазалыкыштым аралыман. Шке ойлымышт семын, тонн дене вӱдым нумалыктымешке, кужу шлагным шупшаш лиеш огыл мо? Мутлан, ик ушкал фермыштышт лач тыге ыштымымак ужынам. Тугеже тыштат лиеш, шонем. Тылеч вара презе ончышо-шамыч чотак ласкан шӱлалтат, пашашт ятырлан куштылемешыс.

– Иктаж-мом да йӧнештараш йодынна. Кызытеш эше шонен муын огытыл витне. Ойлымыда семын, шлангшым, чынак, шупшаш лиеш ыле дыр. Тунам тыге нумал огына толаше. Йӧра, телым презе-шамыч тынаржак огыт йӱ, а кеҥежымже тидлан кӧра неле чотак логалеш, – маньыч телятнице-влак.

Чыла тидым ферме вуйлатышылан каласышым.

– Тиде йодышым, чынжымак, рашемдаш кӱлеш. Тӱгӧ лекме вер лишыл жапыште лиеш. А молыжо шотышто мом ышташ лиймым шоналтена. Решатлаш тӱҥалына, – мане Денис Николаевич.

Вашмут келшыш. Ынде мыят ӱдырамаш-шамыч дене пырля моткочак ӱшанен кодам: лишыл жапыште ыштат! Содыки тазалык – эн шерге. Тудым лунчырташ пеш вашке лиеш, а тӧрлаташыже жап шуко кӱлеш лийын кертеш.

 

Тауштыман да аклыман!

Паша кече мучашлалтмеке, кокымшо телятнице дене, Альбина дене, порын чеверласышна.

– Презыда-шамыч таза лийышт, сайын кушкышт, нелытым писын погышт, вет тыге гын, пашадардат кугурак лиеш, – маньым.

Такшым шкеже моткоч ӱшанем: мыйын нуным ончаш полшымем денат  нелытыштым содыки ешареныт!..

– Тау полшымыланда. Эше толза. Те мыланна моткоч келшенда, сандене вес ганат куанен вучена, – мане Альбина.

Ойлымыжо кумылем нӧлтале, конешне. Но, шылтыде, тыге вашештышым:

– Ой, уке, лучо те мемнан деке толза.

Вет фермыште ик кече пашам ыштыме жапыште Юмылан пачаш-пачаш туаштенам! Тауштенам ялыште огыл, а олаште пашам ыштымемлан. Тауштенам чонемлан келшыше верыште тыршымемлан. Тауштенам мыйын кеч-кушко каен, кеч-могай пашам ыштен ончаш йӧнем улмылан да тидын нерген лудшына-влакым палдарен кертмемлан. Да эше шуко шукылан! Конешне, презе ончышыланат, дояркыланат, механизаторланат кӧ-гынат ыштышаш. Яллаштыже тыгай неле гынат, но паша улмыжланат, тыгай пашам пуышо вуйлатыше-влакшыланат тауштат. Тауштыманак. Да кӱлеш семын аклыман. Чыла шотыштат.

Любовь Камалетдинова

Авторын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий