ЭКОНОМИКЕ

Эреак уэмдалтеш, саемдалтеш…

Марий Эллан – 100 ий гын, Марий Турек райполан – 96 ий. Республик дене иктаҥаш манашат лиеш. Но ме кызыт чумыр райпо нерген огыл, а тудым вияҥден колташ полшышо производство нерген мутым тарватена. Ончыч тиде пашам пищекомбинат шуктен. Тудо 53 ий ончыч ышталтын. Но илен-толын тусо кинде завод «Марий Турек райпон киндыже» ООО-ш савырнен гын, моло сомылжым «Марий Турек райпон коопзаготпромжо» ООО шукташ тӱҥалын. Тусо производствын кузе вияҥ толмыж нерген нине предприятий-влакын директорышт Е.А.ЧЕРНОВ да икымшыжын технологшо Е.В.ПАВЛОВА дене кутырена.

 

— Икмыняр ий ончыч те коктынат, Евгений Аркадьевич ден Елена Васильевна, тысе предприятийлаште технологлан ыштеда ыле. Кузерак паша корныда тӱҥалын?

Е.Ч.: МарГУ-н аграрно-технологический факультетшым тунем пытарымеке, мый ончыч кум ият пеле Йошкар-Оласе «Марий кинде» заводышто мастерлан ыштышым. Тудын петырнымекыже, пел ий чоло Марий Турек лесхозышто пашам аралыме шотышто инженер сомылым шуктышым. 2004 ийыште ӱжмышт почеш тышке тольым да колбаса цехыште технологлан ышташ тӱҥальым. Колбаса, шыл пелефабрикат да алкогольдымо йӱыш цех-влак «Марий Турек райпон коопзаготпромжо» ООО-ш пурат, а кинде завод ден кондитер цех – «Марий Турек райпон киндыже» ООО-ш. 2015 ий гыч нине предприятийын директорыштлан шогалтышт.

Е.П.: Кинде заводыш мый 23 ий ончычак толынам. Ончыч пекарьлан, вара склад вуйлатышылан ыштышым. А Марий кооперативный техникумым заочно тунем пытарымеке, технологлан ышташ ӱшанышт. Да ынде 11 ий ты сомылым шуктем.

— Евгений Аркадьевич, пищекомбинат ышталтме деч вара эртыше пел курым утла жапыште кузерак кушкын толмо?

Е.Ч.: Кушмыжым йыжыҥ дене ончалаш логалеш дыр. Элыштына могай вашталтыш лийын, мемнан денат – тугаяк. Кодшо курымысо 60-шо ден 70-ше ийлаште производство объектлам чыла гаяк районышто типовой проект почеш чоҥеныт, тидын шотыштак – мемнан пищекомбинатымат. 80-ше ийлаште нуно пашаштым умбакыже вияҥден колтеныт. 90-шыште совет экономике шолдырген, да райполанат пашам ышташ йӧсӧ лийын. Чылан бизнес ден торговльылан пижыныт. Мыняр шуко ларёк мемнан посёлкышто шочын шогалын. Кочкыш производство дене кылдалтдыме чоҥышо ПМК, мутлан, пекарне ден сыра цехым почын, пырчым приниматлыше пункт – пекарньым. Озанлык-влак киндым кӱэшташ тӱҥалыныт, а икте колбаса цехым пашаш колтен. Тӱҥ пашашт чыгынен гын, чылаштын оксам писынрак ыштен налмышт шуын. Эше паша деч посна кодшо-влак сатум конден ужалымашке ушненыт. Тыге конкуренций палынак кушкын каен.

— Рынке илыш шеҥын пурен?..

Е.Ч.: Санденак пашам ыштыме ойыртемым вашталташ, оксам ыштыме йӧным кычалаш пернен. Эн ончычак предприятийыште мландышӱй дене олтымо деч кораҥме. Газым пуртымаш продукцийын шке акшым иземдаш полшен. Туге гынат тошто кугу коҥга пайдале лийын огыл – газым шуко кочкын. А киндым кӱэштмашыже моло пекарне почылтмылан кӧрак ончычсо деч иземын. Санденак вара ротационный манме изи коҥгалам налме. Тыгодымак конкуренцийым сеҥен лекшашлан качестве нерген шонаш пижме. Продукций -кинде веле огыл, кондитер изделият — тамлырак, но шулдырак лийже манын тыршыме. Колбасам ышташат 90-ше ийла тӱҥалтыштак Югославийыште ыштыме модульым налме. Уке гын колбаса цехысе оборудований тудым 70-ше ийлаште почмо годсак лийын. Автоматизироватлыме линийым, жаплан келшыше оборудованийым, термокамерым налме деч вара паша палынак куштылемын, качестве саемын.

— Манмыла, производствым эреак уэмден толмо?..

Е.Ч.: Мыняр директор пашам ыштен, кажныже могай-гынат кышам коден. Эн кужу жап производствым Любовь Васильевна Афанасьева вуйлатен. Лач тунам газ дене ыштымашке куснымо, колбаса цехым уэмдыме. Но ту жапыште конкуренцийже верысе производитель да торгайыше-влак дене лийын гын, райпо кугу нелылыкшымак шижын огыл. Тыгай нелылыкше федерал торгайыше сеть ден бренд шеҥын пураш тӱҥалмеке пӱсемын. Тунам производствым Светлана Николаевна Конышева виктарен. Лач тудын годым кинде предприятийым тӱрыс угыч оборудоватлыме, напитке цехыште у линийым пашаш колтымо. А вара, элналан санкцийым увертарымеке, экономике вияҥмаш палынак эркышныш, Россий казнаш окса пурымаш иземе да кугыжаныш велым полыш чӱдеме. Ончыч у оборудованийым налмылан акын 40 процентше кугыт субсидийым пуэныт гын, мыйын вуйлаташ тӱҥалмекем, производствым предприятий кӱшеш уэмдаш логале. Колбаса цехыште  жап эртыме семын тӱганыше оборудованийым у дене вашталтышна.

— Специальностьда дене коктынат технолог улыда гын, технологийлан кугу тӱткыш ойыралтеш, векат?

Е.Ч.: Ик технологийлан гына тӱткышым ойырена гын, чын ок лий. Предприятий организм гай. Кӱлеш закупым ончаш, сай качестван да акан сырьём налаш. Корнылан роскот шагалрак лийже, продукцийым жапыштыже намиен шукташ манын, транспортым шот дене да переген кучылтман. Тений киндым шупшыктышо кок машинам налынна. Сату кузе кайымымат ончыман. Шуко ыштен пышташ лиеш, но ужален от пытаре гын, локтылалтеш. Роскотым, экономике пайдалыкым шотыш налман. Бухгалтер паша у семын ышталтеш. Документым электрон йӧн дене колтымашке куснаш тӱҥалына. Да, мутат уке, технологийлан эн ончыч тӱткышым ойырена. Технологий – кочкыш производствын негызше – эреак уэмдалтеш, рецептур саемдалтеш. Тугеже пашаеҥымат тудын почеш ышташ туныктыман. Продукцийна налшын йодмашыжлан келшыше лийшаш.

— Тендан производствыда, Елена Васильевна, могай у сатум темла?

Е.П.: Кондитер цехна шемшыдаҥ гыч да шӱльӧ ден кечшудо гыч печеньым лукташ тӱҥалын, а кинде заводна – ру деч посна кӱэштме киндым. Вет налше эре иктым кочкын кульымештеш. Самырык-влак, мутлан, тыглай мӱгиндым огыл, а тутло кӧргашаным да сайын сӧрастарымым йӧратат. Киндымат тыглайым огыл, а фитнес манмым, тазалыклан келшышым, коштымо кешыр («Посольский») але кечшудо («Чемпион») ешартышаным кумылын налыт. Шукыштлан пӱчкедыман келша. Туге гынат калык ончычсо рецепт почеш кӱэштме шем да ош киндым, батоным утларак пагала. Але теве пареҥге перемечым ме моло районысо семын огына ямдыле. Тыглай пареҥгым эрыктена, шолтена, ялысе семын немырым ыштена да комыш пыштен кӱэштына. Ты кочкышна писын ужалалтеш. Тудым Йошкар-Олашкат, моло районышкат колтена.

— А колбаса цехда, Евгений Аркадьевич, мо дене куандара?

Е.Ч.: Ассортиментна кугу: шолтымат, шикшеш тӱрыс кӱктымат да пеле кӱктымат, ветчинат, сосиске ден сарделкат тӱрлӧ улыт. Вӱдылтышат тӱрлӧ да вакуумышто кучымо. Продукцийна районышто сайын кая. Тыгак Морко, Шернур, Параньга, Советский районлашке, Йошкар-Олаш, Киров областьысе потребобществыш колтена. 2018 ийыште Москваш, «Шӧртньӧ шыже» Россий агропромышленный выставкыш, намиенна ыле. «Классический» ветчина ден «Московский» карбонатна шӧртньӧ медальым налыныт. Продукцийна натуральный, шыл гыч ыштыме, лийже манын тыршена. Ешартышым пеш шагал, эн кӱлешаным гына, пыштена.

— Эше алкогольдымо йӱышым ямдыледа?

Е.Ч.:  Йӱышнат 18 тӱрлӧ темлалтеш. Сакыр денат, сакыр алмаштыш денат (диабетиклан) ямдылена. Йӱмӧ вӱдым («Турек памаш», «Добрый край») тӱрлӧ кугытан атыш эрыктен темкалена – газ денат, газ деч поснат. Но йӱыш утларакше кеҥежым кая, телым – шагал. Адакше «Добрый край» манме яра мут огыл – регистрироватлымеке, тудо мемнан брендышкына савырна. Тыге возымо логотипыштына кече лекмым ончыктымо. Вет таклан огыл ойлат: Марий Элыште кече Марий Турек район велым лектеш – тушечын эр толеш.

— Иктешлен, мом каласеда?

Е.Ч.: Мемнан предприятийна 1967 ий гыч ышташ тӱҥалын. Ты жапыште тушто мыняр тукым еҥ, мыняр еш династий тыршеныт! Теве Елена Васильевнан аваже, Надежда Викторовна Николаева, 20 ий пекарьлан ыштен. Кондитер цехын мастерже Людмила Геннадьевна Пряникован пелашыже, Сергей Васильевич, — колбаса цехыште мастер. Пельмень цехын мастерже Рамзия Рафаэловна Газизован пелашыже, Фазият Сайфуллович, — директорын алмаштышыже. 34 ий пекарьлан ыштыше Наталья Михайловна Ямниеван ӱдыржӧ, Галина Рудиковна, напитке цехыште мастерлан ышташ тӱҥалын. Тений канышыш лекше экономист Галина Николаевна Пехпатрован ӱдыржӧ, Ольга Николаевна Медведева, бухгалтерлан ышта. Ме шкенан эртыше жап гыч сайжым налына, улшо традиций ден опытлан эҥертен, пашанам вияҥден толына. Умбакыжат ончыкылыкна улан лийже манын тыршышаш улына.

Юрий ИСАКОВ

Авторын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий