КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО

«Шырча»  — Юлсерын чинчыже

Волжский районысо Сотнур велке кудалме годым Пызырьгуп ялым шижтарыше пале кажне гана пурла велым кодеш. Тиде ялыш ик гана пурен лекташак шоненам ыле. Кугорно гыч пасу дене кадыр-кудыр корно дене, пуракым тӱргыктен, ялыш миен шуна.  

Верысе тӱвыра пӧрт ял покшелне верланен. Тудым 1953 ийыште чоҥаш тӱҥалыныт да 1959 ийыште почныт. Йырже чаткан печен налме, пуйто куэ пушеҥге-влак рат дене кушкын шогалыныт. Оралте ончылно кумдык — ару. Тудым моткоч сайын сӧрастареныт, тӱрлӧ фигур дене келыштареныт, пеледыш-влакат кумылым нӧлтеныт.

— Тыште кажне кеҥежым йоча модыш лагерьым эртарена. Тушко 2 гыч 5 ияш марте коло наре икшыве коштеш. Кок арня жапыште йоча-влаклан пӱртӱс, тудым аралыме, шочмо кундем да тудын поянлыкше нерген тӱрлӧ модыш гоч умылтарена, вашлиймаш-влакат оҥайын эртат, спорт мероприятийышкат кумылын ушнат, — мемнам вашлиймекыже, пашашт дене палдараш тӱҥале верысе культур пӧрт вуйлатыше Галина Гурьева. — Южгунам чодырашкат лектына. А лагерьым петырымылан кажне гана олыкыш каена, модыш программым эртарена, пеленна налме кочкышым тамлена. Тыгайже йоча-влаклан поснак чот келша.

Галина Валерьевна культур аланыште коло утла ий тырша, тушечын латиндешыже — культур пӧрт вуйлатыше.

Вуйлатышын пашажым йӧратымыже тӱжвачынак коеш. Теве изирак пӧртӧнчылымат чаткан эрыктыме, тӱрлӧ семын пеледыш дене сӧрастарыме. Верысе тӱвыра пӧрт кугужак огыл, а кӧргыштыжӧ волгыдо, ару. Шола велне изирак фотозон манмым келыштареныт, моторын коеш. Залыште 90 еҥлан пӱкеным келыштарыме. Сцене вургем торашкак волгалтеш, тудым тӱрлӧ тӱсан куэм дене сылнештареныт.

— А сцене кӱварым ӱмаште ачаленна ыле. Тиде сомылым шкенан пашаеҥна-влакак шуктеныт. Ялысе тӱвыра пӧртыштӧ вуйлатышыжат, артистше-влакат плотник пашам ыштен моштена, — ойла Галина Владимировна. — Верысе калык дене кажне пайремлан гаяк тыште вашлийына, мутланена, концертым монь ончыктена. Дискотекым кызыт огына эртаре: самырык-шамыч вес яллашке, олашке кудалыштыт. А верысе калык да йоча шамычлан тӱвыра пӧртыштына «Саскавий» драмкружок, «Звездочка», «Ромашка», «Ший оҥгыр» йоча куштышо коллектив-влак, а эн ӱшанлылан, мутат уке, «Шырча» фольклор ансамбльым шотлыман.

Мо оҥайже, «Здоровье» клубыш илалше-влак уло кумылын коштыт. Нунылан ритмике, аэробике, массаж..  – арнялан кок гана. Эн кугу ийготанлан  — 75 ий. Нунын дене Наталья Зырьянова пашам ышта.  

 

Изижге-кугужге чот тыршат

«Шырча» коллективым марий шӱлышан, гармоньым шокташ тале пӧръеҥ Геннадий Яндимиров 2012 ий гыч вуйлата. Тушко Пызырьгуп, Кожлалӱвал, Отымбал, Шарача гыч чылаже кумло наре участник коштеш. 

— Шукыштлан Пызырьгуп марте тора, сандене репетицийым южгунам Шарачаште «Радуга» клубышто эртарена, — палемдыш Геннадий Семёнович.

Г.Яндимиров Корамас кундемысе Чодыраялыште шочын-кушкын, а кызыт ешыж дене Эҥерӱмбал ялыште ила.

— «Шырча» деч посна ик мероприятий огеш эрте. Ял пайрем, 8 Март, Илалше-влакын кечышт… – эре нуно кумылым нӧлтат. Чыланат моткоч чолга, марий шӱлышан улыт. Икте-весе дене ака-шӱжар, иза-шольо семын келшен пашам ыштат. Вуйлатышышт Геннадий Семёнович але вес гармонист Дмитрий Фёдорович Кабышев гармоньыштым шокталтат, тӱмырзӧ Дима Яндимиров тӱмыржым пералта гын, павай-влак чечасак муралтен-кушталтен колтат, — палемдыш Г.Гурьянова.

Ты коллектив кажне ийын тӱрлӧ конкурсыш, фестивальыш лектын коштеш да теният ятыр вере лийын.

— Морко районысо Унчо кундемыште «Сӱан пайремыште» лийме шуко жаплан ушеш кодеш. Такшым пешыжак тора огыл, но тушто коллектив дене икымше гана лийынна. Унчо велым моктен, шуко ойлат, сандене шкеак ужын толаш шоненна ыле. Чынжымак вер-шӧр мотор, калыкшат поро, унам вашлийын моштышо да кугезе тукымын муро, куштымаш да ыштыш-кучыш поянлыкым арален да тукым гыч тукымыш шуен моштышо. Козьмодемьянскыш «Бендериадышкат» миен толынна, икымше степенян лауреат лӱмым налынна. Туштат павай-влаклан пеш келшен, — ойла Генадий Семёнович.

Сценыш чийышаш вургемым ансамбльын участникше-влак шкештак ургат, тӧрлат, пидыт да тӱрлӧ семын сӧрастарат.

— А тошто марий тӱран тувырым ыштен пуаш морко мастар-шамыч деч йодынна, — палдарыш Галина Валерьевна.

Ансамбльыш павай-влак дене пырля йоча-шамычат куанен коштыт. Коклаштышт руш эрге-влак улыт гынат, марла моткоч мастарын куштат. Нунын чолгалыкыштым да артист шӱлышан улмыштым Марий Эл радион концертше годымат ужын кертме. Рвезе-влак «Кӱтӱчӧ» сценкым куштен ончыктымышт дене шокшо кидсовышым суленыт.

— Ансамбльыш коштшо руш эрге-шамыч дене репетиций годым марла мутланем. Тидым нуно шкештат сайын палат, — ойла Г.Яндимиров. — А «Кӱтӱчӧ» сценкым шындыме годым йоча пагытым порын шарналтышым, вет изи годым кажныже кӱтӱш коштынна, тушто модынна, куржталыштынна, сола дене рашкалташ тӧченна. А кызыт йоча-шамыч кӱтӱшкӧ огыт кошт, сандене изиш орланаш логалын, идалык мучко гай тиде куштымашым ямдыленна.

Геннадий Семёнович сай вуйлатыше веле огыл, гармоньымат шокташ тале. Тидлан тудо кокымшо классыштак шӱмаҥын.

Авам 12 басан гармоньым налын конден да пошкудем Машан Мишукым шокташ туныкташ ӱжын. Семӱзгарын паҥга-шамычшым темдышташ мылам моткоч келшен, ик кечыште шокташ тунем шуынам, — шарналта Г.Яндимиров. — Такшым ачам ялыште эн тале гармонист лийме нерген авамат, пошкудо-шамычат шуко гана ойленыт.

Геннадий Семёновичат ачаж семын шукылан палыме, ятыр сӱаным гармонь сем дене сӧрастарашыже логалын. Чаманаш кодеш, пытартыш жапыште яллаште гармонь йӱк шуэн гына йоҥга. А вет ончыч кажне пайремлан, сӱанлан эр гыч кас марте ты семӱзгарын йӱкшо торашке шоктен.

— Эҥерӱмбалне ончыч шуко гармонист лийын, кызыт эргым дене веле шоктена. Тудат изинекак марий мурылан, семӱзгарлан шӱман. А кушташ азаж годымак тӱҥалын манаш лиеш, — воштылеш гармонист. — Малымыж шумо годым йолжо дене «Ой, луй модеш» муро ритмым кыренак тудым малтен колтем ыле.

Лач тыгай марий койыш-шоктышан, шочмо калыкын тӱвыражым, йӱлажым пагалыше еҥ-влак тӱвыра аланыште пашам ыштат да шке кундемыштым веле огыл, республикымат чапландарат.

 

Алевтина БАЙКОВА.

Авторын да ансамбльын альбомжо гыч налме фото

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий