УВЕР ЙОГЫН

Шыллан огыл, а мунылан…

Юлсер кундемыш командировко дене мийыме годым, толшыла, чӱчкыдынак Приволжский посёлко воктенысе сурткайык фабрикыш свежа муным налаш пурена ыле. Тунам тудо эше «Волжский» сурткайык фабрике» маналтын. Вара «Агро» кресаньык озанлык» лие, но панкрут тӱрыш шуо. Сандене чаманенат колтышна. Но ынде у оза толмо дене у шӱлышым нале, «Приволжский» сурткайык фабрике» ООО маналташ тӱҥале. Угыч ме тушко куаныше кумыл дене муно налаш пурышна.

Предприятий кодшо курымысо 70-ше ийла гычак пашам ышта гын, тусо оборудований, мутат уке, у огыл. Но у оза тудым эркын-эркын уэмден толаш задачым шынден. Теве тенияк кугу чывым шогыктымо кок корпуслан у оборудованийым налаш палемдыме. Могайжым гына эше рашемден шуктымо огыл – Германийыште але Российыште ыштымым?.. «Ӧрдыж гыч кондымыжо сайрак, лач шерге, но шкенан дене ыштымат начар огыл», — мане директорын производство шотышто алмаштышыже А.М.Попов.

Андрей Михайлович тыште у еҥ огыл – 1993 ийыштак, Ежово совхоз-техникум  деч вара, пашаш толын. Тӱҥалын слесарь гыч, вара цех начальник, тӱҥ зоотехник лийын. Неле жапыш шумеке, паша гычат каяш логалын, но ӱжмекышт, угыч пӧртылын. Предприятийым уэмдаш шонен пыштымышт тудым савырен. Мемнамат фабрике мучко ончыктен коштыкташ кумылын келшыш.

Чывым ашныме корпуслаште арулык вигак шинчалан перныш. Тудым пукшымо, терысым эрыктыме пашам тӱрыснек автоматизироватлыме. Адакше мунчен оптымо мунат чыве шинчыме верла гыч транспортёр дене толеш. Тудым кажне корпусышто лотоклашке чумырен, коробкалашке оптат да ойыркалыме цехыш, а тушеч складыш колтат.

— Ончыкыжо ты пашат тӱрыснек автоматизиро

ватлыме лиеш. Муно транспортёр дене корпус кӧргыштӧ веле огыл, а вигак ойыркалыме цехыш чумыралтеш, а тушеч складыш колталтеш. Цехыште кызытсе семын еҥ тӱшка огыл, а машина ойыркалаш тӱҥалеш. Муно нелыт да кугыт шот дене вич (С3, С2, С1, «ойырен налме», «эн шолдыра») категорийлан шеледалтеш. Кажне тӱшка лу грамм йотке ойыртемалтеш. Мутат уке, машина утларак чын шотлаш тӱҥалеш. Адакше нелыт веле огыл, мом пукшымо шот денат ойыркалаш шонена. Мутлан, шудо ложашым пукшен мунчыктымым «ялысе», тӱрлӧ шӱрашым ешарыманым «мӧҥгысӧ» манын темлынена. А теве «диетический» манмым (шым кече марте аралыманым) ужалымашкат луктынна, — каласыш Андрей Михайлович.

— А пукшымо годым мом шотыш налыда? – палыме шуо.

— Самырык чывылан вийым утларак пуышо кочкыш кӱлеш. Но утыжым пукшымат ок йӧрӧ – тыге тудо тырла да шагал мунча. Кажне ийготлан келшыше нормо уло. Самырыклан кальций ден фосфор шагалрак лийшаш улыт, а кугураклан – утларак, белок гын – шагалрак. Южгунам кочкышыш нӧшмӱйым пыштена, тыге муно тамлырак да сайрак лиеш. Чыве жмых але нӧшмӱй таман комбикормам йӧрата. Кочкышлан шыдаҥым, шӱльым, жмыхым, теҥыз ракушкым, известнякым, тӱрлӧ витамин ден аминокислотан премиксым кучылтына. Манмыла, тыглайымак да нимом утым – ны ГМО-м, ны антибиотикым. Мыланна тиде ок кӱл, ок кӱл чывигым писын куштымат. Ме палена, тудо ныл тылзе гыч кушкын шуэш, тылеч писын ок лий. Чывын организмже айдемын гаяк. Тудо мыланна таза кӱлеш – таза продукцийым, муным, мунчышо. Чыве черлана гын, мунчаш ок тӱҥал. Тидым ме эреак ушышто кучена, — вашештыш тудо.

— А кузе нуным ашнеда? – оҥайын чучо.

— Кажне корпусышто икгай ийготаным кучена: иктыште – 45-49 арняшым, весыште – 64-65 арняшым… Тӱрлӧ ийготаным ик верыште ашнаш ок лий, сандене нуным посна шогыктена. Самырыкым кызыт 5, кугуракым 18 корпусышто вераҥдыме. Чыве такше кок ий марте сайын мунча, вара вашталташ кӱлеш. Но рынке мыланна кужунрак кучыкта. Садлан сурткайыкым пыстыл йогыктарен самырыкештарена. Мутлан, ик ият пеле шумеке, ме тудлан пукшымым ды йӱктымым чарнена. Чыве нелытшым йомдара да пыстылжым йоктара. Вара изин-изин витаминым, пырчым пуэна…Тудо угыч пыстылаҥеш. Но самырык чыве семын изи муным огыл, а вигак шолдырам мунчаш тӱҥалеш. Тидлан кӧрак кугурак чыве-влак дене пырля вераҥдена. Чывигым ончен кушташ ныл тылзе кӱлеш гын, чывым самырыкештараш – кок тылзе. Ты шот гыч ончалмаштат тидыже мыланна пайдале, — рашемдыш директорын алмаштышыже.

Фабрикыште кызытсе марте хайсекс браун манме голланд урлык чывым ашненыт гын, ынде ломан браун немыч урлыкыш куснен толыт. Коктынат кӱреналге пыстылан улыт, но кокымшыжо муным утларак мунчышо семын палыме. Мутлан, мемнан П-46 манме ош тӱсан чыве идалыкыште 260-270 муным пуа гын, тудо – 310-330 наре.

Мо ӧрыктарыш, предприятийын шке инкубаторжо уке, чывигым вес регионла гыч кондат. Но умылтарымышт почеш, миллион наре чывым ашныме годым гына шке инкубаторан лияш пайдале. А тыште 360-400 тӱжем наре кучат. Сандене, ямде чывигым налын, ончен кушташ роскотшо шагалрак. Вет тышке мунчышым гына ойырен кондат, адакше тӱрлӧ чер деч вакционироватлымым. Предприятий калыкланат тыгаяк чывигым ужала да моло вереат лачак вакционироватлымым налаш темла. Мемнан деч налаш эсогыл шулдынрак шуэш, маныт. Но тидыже предприятийлан теве мо дене пайдале: лишыл кундемысе калык таза чывигым налеш гын, чер шарлен кертме лӱдыкшӧ иземеш.

Тидын нерген кутырен, сурткайык фабрике мучко коштын савырнымешке, тудын вуйлатышыжат Озаҥ гыч толын шуо. «Мемнан директорна самырык, но чолга» манмышт тӱҥалтыш гычак шижалте.

— Ме сурткайыкым шыллан огыл, а мунылан ончен куштена. Сандене огына шӱшкыл гаяк. Кугурак лиймекшат, илышынекак ужалаш тӱҥалына. А кызытеш самырыкештаренна гына. Теве апрельыште шоҥгыракым алмаштышашлан 150 тӱжем чывигым налнена. Но ме мо улшым самырыкештарыме дене гына ынена серлаге, чывым ешаренат толнена. Тыгай шонымаш денак июльышто 43 тӱжем чывигым, конден,  уэмдыме корпусыш вераҥдена. Тудлан у оборудованийым налын ямдылена. Ончыч ик корпусышто 15 тӱжем вуйым кучымо гын, у оборудованийым шындыме деч вара кум пачаш нарылан шукырак вераҥдаш йӧн лиеш. Адакше корпусшымат тӧрлена, кӱварым шокшемдыме материал дене велен ыштена. Тунам пашаеҥ-влак тушто тапычке дене коштын кертыт, — каласыш «Приволжский» сурткайык фабрике» ООО-н генеральный директоржо Р.А.Малышев.   

— А мо, уремыште йӱштӧ гынат, корпуслаште кызытат шокшын чучо, — ешарыде шым керт мыят.

— Тиде кызыт тыге, а ончыч сӱрет вес тӱрлӧ ыле. Чумыр фабрикым ик котельный ырыктен. Но зданийла кӧргым веле огыл, уремымат, вет теплосеть чараште лийын. Санденак шокшо ситен огыл. Тыгодымак электровий ден газым шуко кучылтмылан кӧра мунын шке акше кугемын. Ынде кажне корпусын шке шокшемдыме системыже уло, температурымат кӱлмӧ семын келыштараш лиеш. Тыге аныклымак вияҥаш йӧным пуэн, — ешарыш Роман Александрович.

— Чывылан кочкышымат шкак ямдыледа. Ынде тудын терысшымат шкак перерабатыватлаш тӱҥалаш шонеда? – йодде шым чыте.

— Комбикормам ме ийготлан келшышын тӱрлым ямдылена. Шкенан кормоцехна уло гын, пеш йӧнан. Адакше терысым аралашат лӱмын келыштарыме верна уло – тыгайже сурткайыкым ашныме чыла фабрикыштак уке. Тидат веле огыл, сурткайык терыс гыч органический ӱяҥдышым ыштыме шотышто изи заводым чоҥаш шонена. А вот тыгайжым мый республикыште эше ужын омыл, — шылтыде каласыш оза.

Предприятийын ончыкылык планже дене палыме лиймеке, шонымашкышт шуышт манын тыланаш гына кодо. Да, мутат уке, тусо фирменный кевытышкышт пурен, свежа муным налаш.

Юрий Исаков

Авторын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий