«Шочмо кундем – кугезе мланде»
Марий самырык тукымын IX слетшо тений чолга марий ӱдыр-рвезе-влакым Килемар район Церкысола (Арда) селаште чумырен. Тений тудын девизше «Шочмо кундем – кугезе мланде». Ты девизым арам огыл ойырен налме, вет нуно,8 июльышто, таче эртыше «Кугезе мланде» фестивальым шке шинчашт дене ужыт, тыгодым тушто волонтер семынат пашам ыштат, пайремым ямдылаш полшат.
Кожла сирыш Марий Элын икмыняр районжо, Башкортостан, Татарстан, Удмуртий республикла, Киров, Свердловск областьла, Пермь кундем ден Хант-Манси автономный округ гыч 70 наре ӱдыр-рвезе погынен.
Эн ончыч слётчик-шамыч Йошкар-Олаште Мер-политике рӱдерыште регистрацийым эртеныт, рӱдолам ончен савырненыт да Килемар профессиональный техникумыш автобус дене марий мурым йоҥгалтарен кудалыныт.
Мийымына годым слётыш чумыргышо самырык тукым икте-весе дене палыме лийын. Тыгодым кажныже шкеж нерген огыл, а йолташыж нерген ойыртемалтшын каласкален. Варажым ӱдыр-рвезе-влак слётым почаш ямдылалтыныт: ӱдыр-шамыч ӱпыштым тӧрленыт, вургемым утюг дене шымартеныт, кажне регион кундемже дене палдарыше номерым ончыкташ ямдылен.
Кажне эрдене ӱдыр-рвезе-влак капкылыштым гимнастике дене шуареныт. А варажым нуным тӱрлӧ занятий, лекций, семинар вучен. Кокымшо кечын «Кумдыкын брендингше» дискуссий площадке пашам ыштен . Тушто этно ден событийный туризмым вияҥдыме нерген мутланеныт. Йоча да самырык-влакын «Эр вий» ушемышт «Келшен илаш тунемына», «ВийАр» ушем «УнчоFest», «Пу вий» ушем «Эҥер вӱд ӱмбалне», Марий тӱвыра рӱдер «Эко-этнофорум» этнокультурный проектлашт дене палдареныт.
Мутат уке, марий самырык тукымын слётшо эн ончыч марий калыкын тӱвыражым, йылмыжым аралымаште кугу надырым ышта. Санденак теният организатор-шамыч тӱрлӧ оҥай мероприятийым ямдыленыт: мастаркид кружокым, экскурсийым, марий касым, калык модышым, музыкальный таҥасымашым (баттлым), келшымаш тулотым. А театральный кружокыш коштшо-влак Марий калыкын I погынжылан пӧлеклалтше инсценировкым ямдыленыт. Тудым нуно «Кугезе мланде» фестивальыште ончыктеныт.
Экологий идалыклан пӧлеклалтше мероприят эртен. Ӱдыр-рвезе-влак ты теме дене кылдалтше модышлашке ушненыт. Республикысе аудиовизуальный документацийын кугыжаныш архившын пашаеҥже-шамыч уремысе кино фестиваль кышкарыште кӱчык метражан куд фильмым ончыктеныт. Но эн кугу пашам слётыш чумыргышо-шамыч проектым возымашлан ойыреныт. Нуно команде (лужа) дене тудым икмыняр кече ямдыленыт да вара проект ярмиҥгаште ончыктеныт. Эн сайжым посна приз дене палемденыт.
Слётым почмаш моткоч поро шӱлышеш эртен. Кажне кундем усталыкше дене ӧрыктарен, куандарен. Теве Свердловск кундем гыч В.Михайловын марий рэпше Арда тӱвыра пӧртыш погынышо-влакым пырля мураш таратен. А Башкортостанын ӱдыр-эргыже-шамыч дене пырля кандырам кушталтыде иктат чытен огыл.
Самырык тукымым марий калыкын Федеральный НКА-н председательже Л.Яковлева, Марий Элын тӱҥ федеральный инспекторжо П.Журавлёв, Оньыжа Э.Александров, Килемар кундемын вуйлатышыже-влак саламленыт. Лариса Николаевна ончыкыжым ик слётым Марий Элыште огыл, а марий-влакын тӱшкан илыме вес кундемыштышт эртараш темлен. Ӱмашсе слётын озаже, Оршанке район Кугу Ӧрша школын директоржо С.Кузьминых Ардысе профессиональный техникумын вуйлатышыже В.Скворцовлан эстафетым кучыктен да пӧлекым ыштен. Пётр Журавлев слётым ямдылыше-шамычлан пикшым пӧлеклен. А мучаште чыланат Марий самырык тукым слётын гимнжым вашла ӧндалалтын муреныт.
— Кажне слёт мылам шерге. Мый ынде тышке визымше гана толам. Тӱҥалтыште тыглай участник гына лийынам гын, ынде организатор марте кушкын шуынам. Слёт илаш, шочмо йылме дене яндарын мутланаш, коллективыште шкем куштылгын, лӱдде кучаш, проектым возаш туныкта. Тыгак шуко поро йолташым, йӧратымашымат муаш полша. Тыште ямдылыме проект-влак огыт йом, илышыш шыҥдаралтыт. Тыгак Марий Эл деч ӧрдыжтӧ илыше ӱдыр-рвезе-шамыч марий йылмыштым лывыртат, шочмо йылмыж дене йӧршын мутланыдымыжат тудын дене кутыраш тӱҥалеш, молан манаш гын нуно слётышто марий улмыштым чотрак шижыт, марий шӱлышым мӧҥгышкышт наҥгаят, — мане Волжский кундемын ӱдыржӧ Надежда Ильина.
Черетан слёт историеш кодеш, но тудо умбакыжат илаш, вияҥаш, марий ӱдыр-рвезе-влак коклаште чолга еҥым кушташ полшаш тӱҥалеш. Вес гана чолга, уста шӱлышан марий самырык тукымым Шернур район Марисола кундем вучаш тӱҥалеш.
Лидия ШАБДАРОВА.
М.Скобелевын фотожо.
Снимкыште: Удмуртийын, Татарстанын да Марий Элын чолга ӱдыр-рвезыже-влакым слёт вашла ушен .
