ЯЛОЗАНЛЫК

Чолгалык илаш полша

Кужэҥер район Аганур ялыште М.Лискова шке озанлыкыштыже латшым вуй тӱкан шолдыра вольыкым, тыгак ятыр шорыкым, казам, сӧснам, сурткайыкым ашна.

Маргарита Яковлевна ялысе ятыр моло ӱдыр семынак самырыкше годым олашке каен, механический заводышто пашам ыштен. Пачерымат пуэныт улмаш. Но кодшо курымын индешлымше ийлаже  чыла шотыштат нелылыкым луктын. Шочмо кундемышкыже, ялыш, пӧртылаш кумылаҥын. Мланде паша утларак ӱшанле лийын. 1992 ийыште, Аганурыш толмекыже, эн ончычак тунам налын. Вара тудо ушкал лийын. Тудо пагытыште шудыжымат кид дене соленыт. Окса шотышто чӱдӧ лийын, эсогыл вареньым сакыр деч посна шолтеныт. Икымше пелашыже ош тӱня дене чеверласен. Вара кокымшо пелашым, Геннадийым, ончычсо колхозын тале механизаторжым, вашлийын. Тыге индешлымше ийлаште ныл эргым ыштен. Кокытшо ончычак лийын.

Чолга еҥ илыме пєрт кудывечыштак кевытым чоҥен, тушто сатум ужалаклен. Урлыкаш нӧшмым шкеак ончен куштен да ужален. Тыгодымак сад-пакчаште кугымӧр чаплын шочын, тудымат калыклан темлен. Ик ийын чодыраште коло ведра рыжикым погеныт, тудымат оксашке савыреныт.

Но кеч-мо гынат кугу ешлан тӱҥ доходым вольык конда. Эн ончычак шєр. Икмыняр ий ончыч Маргарита кевытыште ыштымым чарнен, вет шке озанлыкыште тыршаш жап ситен огыл. Тылеч вара пӱтынь еш шке озанлык кўшеш илаш тӱҥалын.

— Кызыт мыйын латшым вуй тӱкан шолдыра вольыкем уло, — каласкала Маргарита. – Лўштымє ушкалем кудыт уло. Кум тӱж туна шога. Нуно лишыл жапыште лийшаш улыт. Ик кугу ӱшкыжым ашнем. Ушкалым тӱжаҥдаш. Теве шукерте огыл ик оза деч ӱшкыжаш презым нальым. Тудо ончыкыжым ушкал-влакым тӱжаҥдышаш. Тыге вӱр ок варналт. Шӧрым Параньга район Ермучаш ял гыч ик предприниматель пога, тудлан ужалем. Кеҥежым литр шєрлан латвич теҥгем тӱленыт гын, кызыт латкуд теҥге март кӱзыктеныт. А вет кодшо ийын тыгай жапыштак лу теҥгем веле пуэныт. Тидлан кєра шукырак оксам ыштен налаш йӧн ешаралтын.

Лисковмытын ешыштышт чыланат пашаче улыт. Теве эн кугурак эргыже,  Яша, Москваште тырша, шукерте огыл мӧҥгыжӧ толын ыле да кандаш гектар кумдыкышто шукияш шудым кокымшо гана солыш, вара прессоватлыш. Артур ден Алексей эше школышто тунемыт. Артур вольыкым кӱтен.

— Эргым сола дене вич тӱрлын солалтен, рашкалтен мошта, изашт ден ачашт дечат коч кертеш, — ойла Маргарита. – Кажне рашкалтышлан посна лӱмым пуэн. Солалтен колта гын, моткоч моторын, мӱндыркӧ, шокта. Икманаш, тукым кӱтӱчӧ. Вольыкым кондышташ верна ситышын. Кўтымє верыш тошто машинам наҥгаен шынденна. Бинокльым налынна. Тудын дене веле ончена. Ынде эргым школыш, индешымше классыш, каен. Сандене кӱтымым чарненна. Вольыкым загоныш пуртенна. Ужар шудым солен конден пукшена.

Шке мландышт кудло куд гектарыш погына. Тений эше ешарен налыныт. Пасушто шукияш шудым ончен куштат, тыгак пырчым ӱденыт, пареҥгым шынденыт,  вет тынар вольыклан пукшаш шагал огыл курго кӱлеш. Техникым налыныт. Тракторышт, косилкышт, пареҥгым лукмо копалкышт уло. Чыла тиде техникым ме кудывечыште ужна. Пареҥгым гына ик гектарыш шынденыт. Тудо тений чаплын шочын. Шке технике денак луктыныт. Пареҥге сєсналан шолтен  пукшашат моткоч кӱлеш, вет тиде вольыкышт кум вуй уло. Эше игым налаш шонат.    

Тений нылле индеш вуй шорыкым ашнен. Лискован мутшо почеш, тагам гына коло индеш вуйым ужален. Иктыжым кокла шот дене вич тӱжем теҥгелан. Казам ашнат. Ушкал шӧрым пӱтынек ужалат гын, казан шӧржым шкалан кучылтыт, тӱрлӧ кочкышым ямдылат. Чыве, лудо, комбо нергенже ойлышашат уке, кудывечыштышт лыҥак коштыт. Лудым гын мускус урлыкым ашнат. Тыгай сурткайык писынрак кушкеш да кап шот денат кугурак лиеш.    

Маргаритан Геннадий пелашыже уста механизатор, техникым сайын пала,  сандене тургым годым тудым эреак Параньга район гыч ик предприниматель  полшаш ӱжеш. Вуйым шупшмаш уке. Теве кызытат тушкак каен. А вольыкым ончаш эрге-влак полшат.

Эрге-влак кокла гыч кумытынжо ешан улыт, лу уныкаже уло. Чыланат тораштак огыл илат. Валерий эргышт гына мӱндырнӧ ила, спецназыште служитла. Но отставкыш лекмекыже, Аганурыш пӧртылаш шона. 

Лискован шонымыж почеш, чыла эргыже-влак ялыште илышаш улыт. Тидлан чоҥышаш мландым ситараш шона. Ныл участкым налын, оралтым чоҥен. А кок изи эргылан вашкышаш уке. Вет Артур ден Алексей эше школыш веле коштыт. Шушаш ийын икымше пӧртым чоҥен шуктат. Кӧргыштыжє отделке паша гына кодын. Леведыш йымаке эше ик пӧртым пуртымо.

— Кеҥежым ме чыланат чоҥымо пашаште тыршенна, — ойла Лискова. – Вет шке жапыштыже мемнан озанлыкна йӱлен, содор у пӧртым чоҥаш пернен. Чоҥымо опыт мыняр-гынат погынен. Ынде эркын эргым-влаклан пӧртым нӧлтена.

Кызыт илыме кок пачашан пу пӧрт пеленак блок гыч кок пачашан оралтым чоҥымым ужна.

— Икымше пачашыште монча лиеш, а кокымшыштыжо йоча-влаклан пӧлемым келыштарена, — манеш Маргарита Яковлевна. – Кызыт илыме пєртыштына шыгыррак.

Маргарита Лискова Геннадий пелашыж дене пырля тыршен, ялыште шке озанлык дене илен лекташ лиймым раш пеҥгыдемден ончыкта. Лачак тидлан, манмыла, йӱд-кече лым лийде тыршаш кӱлеш. А тыршымын лектышыже уло гын, шӱмлан ласка, чон куана. Тыгай сӱретак палдырна икоян ты кугу ешыште.

Вячеслав СМОЛЕНЦЕВ

Снимкылаште: М.Лискова суртшо пелен вольыкым шогалташ ыштыме кумдыкышто; шорык кӱтӱ – леведыш йымалне; чоҥалтше монча ден йоча-влаклан пӧлем; кызыт технике деч посна ок лий.

Авторын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий