Йошкар-Ола гыч Козьмодемьянск трактыш лекмаште, Мышино тураште, а лачшымак «Лента» гипермаркет йыр, пытартыш вич ий жапыште шуко пачашан кок-кум пӧртын иканаште ешаралтмыж дене йоҥгыдо микрорайон шочо. Тиде гипермаркет эше вич ий ончыч гына чоҥалтын. Кызыт эр гыч йӱд марте ыштымыж ден йӧнан кевытыш олаште да тудын воктенсе ялла гыч калык сатум налаш кудалыштеш. Поснак каныш кечылаште кевыт ваштареш площадкыште шуко автомашина шога. А вет тиде кундемыш вич ий ончыч илаш куснымына годым трассе воктен Логинов уремыште улыжат индеш пачашан ик пӧрт гына ыле. Кызыт «Изи Маскасола» («Малое Медведево») микрорайоныш савырныше комплексыште илыш «шолеш» гына.
Ты жапыште «Лента» кевыт воктене Логинов ден Жилин уремлаште вич пӧрт ешаралте. Киров уремыште кум кугу пӧртым пеш писын чоҥен шындышт. Чынак, пӧрт-влак поҥго семын кеҥежым веле огыл, телымат «кушкыт».
Чоҥалтше микрорайоныш илаш куснышо самырык еш-шамычат кажне ийын шукемыт. Пачерым шке ырыктен илыме (поквартирное отопление), йоҥгыдын почылтшо кугу лифт дене кӱзен-волыман пӧртыштӧ кӧн илымыже ок шу? Адакшым чыла социальный кӱлешан объект-влак воктенак улыт. Тыштак – икшывым спорт деке шӱмаҥдаш, капкылым шуараш «Витязь» чапле спорткомплекс. Модын куржталаш кажне пӧрт пелен чапле спорт, ден йоча площадке. Кок школ, кум йочасад. Кажне уремыште гаяк – кочкыш ден промышленный сатум ужалыше – у кевыт. Кажне ача-ава тыгай верыште йочам ончен куштынеже, очыни.
Ты микрорайон деч умбалне огыл, трассе деч Советский урем дене посёлко рӱдыш савырныме тураште, «Ясная поляна» лӱман вес илыме комплекс кечын кушкеш. Туштат Дмитрий Средин уремыште кок у пӧртым чоҥен шындышт. Эше кокытым нӧлтат. Нунат вашке илаш пураш йӧрышӧ лийыт.
Чыла тиде моткоч куандара, но у микрорайонышто илыше-шамычым ик йодыш тургыжландара. Логинов, Жилин, Киров уремлаште пассажир-влак шукемыт гынат, нунын деке нимогай маршрутко ок пуро. А вет кок-кум икшыван самырык ава-влак Козьмодемьянск тракт дене олаш тура кудал эртыште транспорт остановкыш лекме олмеш, Жилин уремысе «Витязь» спорткомплекс гоч «Лента» шеҥгелсе Киров уремыш у маршруткын кошташ тӱҥалмыжым изин-кугун вучен илат.
Гипермаркетым почмо ийын, оласе-влаклан ты кевытыш кудалышташ йӧнан лийже манын, Медведево посёлкыш Козьмодемьянск корно дене 4-ше №-ан троллейбусым ешарен колтышт. Троллейбус лачшымак кугу кевыт ваштареш чоҥымо кок велысе остановкеш шогалеш ыле. Пасу воктене, трассе тӱрыштӧ верланыше ты остановкеш волышо кугыеҥлан ма йочалан, «зебре» дене кугорно гоч вончен, пӧрт марте шагал огыл йолын ошкедаш логалеш. Йошкар-Олаш пашаш каяшат трассе воктенысе остановкыш лектыт. Ик жап мыят тушкак лектам ыле. Ик транспорт гыч весыш шинчын, паша марте кудалыштын ончышым. Но ала-могай амаллан кӧра 4-ше №-ан троллейбус кудалыштмым чарныш.
Киров, Жилин уремласе пӧртлаште илыше-шамыч шыжым лавыран да йӱран, телым поранан, мардежан игечыште келге лумым келын, тора остановкыш шумеш ошкедаш огыл манын, Логинов урем ден трассе ушнымаште Руэм гыч толшо маршруткым, кидым нӧлталын чарен, шогалтеденыт. Но тиде кужунлан огыл улмаш. Поро водитель-шамычлан, очыни, маршрутко озашт але ГИБДД пашаеҥ-влак йӧнан «остановкеш» шогалаш чарышт. А мутым колыштдымылан, эсогыл 5 тӱжем теҥге штрафым тӱлаш ыштышт. Кажне эрдене, поснак кеҥежым, тыште ГИБДД автомашина оролен шоген. Тыге водитель-шамыч калыкын ойырымо йӧнан «остановкеш» шогалмым чарнышт.
Кызытат «Лента» остановкеш ик троллейбус да кок маршрутко гына шогалеш. Вокзал марте кайыше пригородный автобус тышан ончычшат шогалын огыл, кызытат уке. Вокзал марте кудалаш шонышылан ола велыш ошкедыме олмеш, мӧҥгешла, посёлко рӱдыш, Советский урем турасе остановкыш, каяш логалеш.
Тылзе утла, ик транспорт гыч весыш шинчын, тыге кудалыштмылан мыняр окса кайымым шотлен лукмеке, вокзал марте кайыше маршруткыш лекташ тӱҥальым. Ты маршруткын шогалме остановкыш шумеш Логинов урем гыч нылшӱдӧ наре метр погына. «Лента» кевыт шеҥгелнысе пӧртлаште илыше-влаклан эшеат мӱндыр. А изи йочан-шамычлан кузе лийман?
Автомашина уло гын, йӧра, ойгырышаш уке. Шинчыч да кӱлеш верыш кудал колтышыч. А уке гын? Изи огыл процентан ипотеке да ава капитал дене пачерым налше, тылзе еда кредитым тӱлен илыше, кок-кум икшыван самырык ешын (а тыгаже кажне кокымшо еш!) автомашиналан оксаже кушеч?
Кажне эрдене йочам школыш але йочасадыш йӧсланен кондышо самырык ава-шамычым чаманет веле. Кеҥежым яндар юж, ару корно. А йӱран шыжым, телым, мардежан да поранан пычкемыш эрдене кугуракым кид гыч вӱден, изиракым издерыш шынден шупшын ончо-ян!
Микрорайонышто илыше тӱрлӧ ийготан-шамыч деч транспортыш лекме шумлык шонымашыштым пален налаш, нине уремлаште икмыняр арня умылен коштым
28 ийым эрталше Наталья, марлан кайыдыме ӱдыр:
– Тӱрыс ончалмаште микрорайон моткоч келша. Пашаш кошташ лишыл лийже манын, ӱмаште Киров уремыште пачерым нальым. Тений маршруткым колтат гын, моткоч сай ыле. Ужыда, Киров уремын ик велже могай пычкемыш? Шыжым, телым кастене паша гыч индеш шагат деч вара йолын пӧртылмӧ годым шучкын чучеш. Но йочан лиймем жаплан маршруткым колтен шуктат манын ӱшанем. Адакшым ты микрорайонышто йоча шуко, сандене школышто кок смене дене тунемыт. Пычкемышыште мӧҥгӧ марте пӧртылаш лӱдыкшӧ манын шонем.
Аваж дек унала толшо, 30 ийым эрталше Галина, кок йочан:
– Ешем дене Черняков уремысе у пӧртыштӧ илена. Воктенак 21-ше №-ан маршрутко шогалеш. Ончыч тудо Васильев урем марте веле кудалыштын гын, кызыт мемнан дек шумеш толеш. Моткоч йӧнан. А тыште авам ила. Олашке пашаш каяш эрдене «Лента» остановкыш лектеш. Тудын ойлымыж почеш, Руэм вечын эрдене маршрутко южгунам шогалдеат кудал эрта. Ик жапыште еҥ-влак шукырак лийытат, южо шоген кодыт. Ты остановкым «ястараш» кӱлеш. Остановкым, мутлан Киров, Жилин уремлаштат молан ышташ огыл. Калык куана ыле.
Киров уремыте пачерым налше Алексей, кок шочшан самырык ача:
– Тыште шыжым лавыран да ночко, телым луман. Пасу гыч мардеж лумым ӱштын конден, келге лум орам ышта. Трассе марте изи йоча дене лекташ куштылгыжак огыл – мардежан. Киров урем мучаш марте маршрутко кошташ тӱҥалеш гын, сай веле. Икшывым йочасадыш ола марте автомашина дене наҥгаем. Остановкышто шогышо-влакым ончен чаманем. Оксам ыштен налаш пӧрт-влакым чоҥат, а инфраструктурым тӱрыс шонен огыт шукто. Микрорайонышто еҥ-влак кажне ийын ешаралтме дене транспорт йодыш пӱсеме. Жилин урем аҥысыр огыл, Киров урем мучаш марте маршруткым колташ лиеш.
18-ше №-ан маршрутко водитель, Юрий Соколов (фамилийжым вашталташ йодо – авт.):
– Чынжымак, трассе ден Логинов урем ушнымаште пассажир-влак шогалтат ыле. Эрдене, пашаш вашкыме жапыште, тыште 5-6 еҥ шинчын. Но штраф ден лӱдыктылмӧ да ГИБДД пашаеҥ-влак оролаш тӱҥалмеке, ме шогалмым чарнышна. Еҥ-влак эркын-эркын лекмым чарнышт. Но эр эрдене лекшыже, садак кидым нӧлтен шогат. Йочан-шамычлан кевыт шеҥгечын остановко марте ошкедаш сита. Молан ты тураш остановкым ышташ огыл, калык куана ыле. Мыланна вет кушан шогалаш – садиктак.
Верысе кучемыште ты йодыш шотышто мом каласат манын, умылаш кайышым. Район администрацийым вуйлатышын кундемым экономически вияҥдыме шотышто алмаштышыже Ленар Маликович Балтаев тыге умылтарыш:
– Ойлымыда мемнам изиш ӧрыктара. Вет тынар ийыште еҥ-влак деч транспорт йӧндымылык дене кылдалтше нимогай йыҥгыр, йодмаш, темлымаш мемнан дек пурен огыл. Тендан дечак веле колына. Такшым гын эскерен шуктыдымо ситыдымаш лектеш гын, посёлкышто илыше-влак вигак йыҥгыртат. Мутлан, лумым эрыктыдымылан кӧра шыгыр урем гыч лектын огыт керт гын.
Тыгай остановко уло гын, кызытак ончалын савырнен кертына. Вет нине уремлаш у маршрутым колташ але кызытсыжын «корныжым» вашталташ калык деч йодмаш лийшаш. Тидым ме шке гыч ыштен огына керт. У микрорайонышто илыше-влак деч темлымаш лиеш гын, тудлан эҥертен, мыланнат йодмашым шукташ куштылгырак. Тунам транспорт министерствыш кеч ик маршрутыш вашталтышым пурташ кӱлмӧ нерген серышым возен кертына. Вара нуно пассажир-влакым шупшыктышо-шамыч дене йодышым вашла келыштарен кертыт. Тиде иканаште огеш ышталт. У маршрутым ышташ кум тылзе жапыште конкурсым увертарыман. Ончыкырак ончалын шоналтыман. Микрорайон эше чоҥалтеш, корно тушто садак лиеш. Жилин ден Киров уремлаште корным кызыт корно манашыжат огеш лий. Маршруткым колташ светофорым шогалтыман. Транспортым колташ корно пале-шамычым ешарен шогалташ кӱлеш. Маршрутым колтымо йодышым транспорт министерстве пеҥгыдемда. Тиде микрорайон тураште кудалыштше маршрутыш вашталтышым пурташ кӱлешлык кӱйын шумо нерген нунылан увертарыман. Ме тореш огынал. Эше ик гана ушештарем, ты микрорайонышто илыше-шамыч деч темлымашан серыш гына лийже, лекше нелылыкым сай велыш вашталташ тореш огынал.
«Ясная поляна» вес у микрорайон нерген мут лекмеке, Медведево районын Муниципальный образованийын «Медведево ола кундем» администрацийжым вуйлатыше Елена Николаевна Загайнова палемдыш:
– Тыште кызытеш Дмитрий Средин урем уло. У пӧрт-шамычым умбакыже чоҥымо дене корным лопкаҥдаш тӱҥалыт. Ончыкыжым нине уремла гыч чыла велымат кугорныш лекташ йӧнан лийже манын, светофорым шогалтыме. Йолешке-шамычлан кугорно гоч эрта «вончаклан» негызым пыштыме. Ты микрорайоным чоҥышо компаний «Марийскавтодор» дене остановко павильоным шогалтыме йодышым каҥашаш тӱҥалыт. Нуно 2023 ий марте пӧрт-шамычым чоҥен шукташ сӧрат. «Честр-Инвестын», «Сигналын» да «Марийскавтодорын» еҥышт дене пырля ты йодышым канашыме годым остановкым шогалтыме нерген кутырымо. Но тидын шотышто кызыт утыжым нимом каласаш. Проект почеш остановко тыште садак лиеш.
А «Лента» микрорайонышто илыше-шамычым тургыжландарыше йодышыш уэш пӧртылаш гын, транспорт тышке колташ граждан-влак деч район але мемнан посёлко администрацийыш йодмаш лийшаш. Калыкын темлымашыжым шотыш налын, транспорт министерствыш ме тыгай йӧндымылык улмо нерген увертарена. Темлыме уремласе корныш шушаш ийыште маршрутым колташ лиймым-укем нуно шымлат. Тидлан кузе вашештат, ончалына. У маршрутым ышташ, улшыжын кудалыштме маршрутшым весемдаш – ончыкыжым пале лиеш. Тӱҥжӧ – сай тӱҥалтыш лийже. Йӧным муаш тыршен, ме чыла темлымашым ончалына.
Ну мо, тугеже Жилин, Логинов, Киров уремлаште илыше-влаклан, жапым шуйкалыде улыжат серышым ямдылаш кодеш. Соцкылысе группо дене пайдаланен, чолга еҥ-шамычым чумыраш, кидпалым погаш логалеш. Кӱртньым шокшынек таптыман, тетла жапым шуйкалаш ок лий.
Р.Чепакова.
Авторын фотожо.
