24 сентябрьыште Тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министерствын коллегийжын заседанийже Кужэҥерыште эртен.
Культур, искусство учрежденийлаште, печать сферыште тыршыше-влак, тыгак район администрацийлаште тӱвыра пӧлкам вуйлатыше да ведомство пашеҥ-шамыч ты гана Советский ден Кужэҥер районлаште лийыныт.
Корнына эн ончычак Советский посёлкысо Йоча сымыктыш школыш виктаралте. Уэмден олмыктымо деч вара шукерте огыл почылтшо культур учреждений тора гычак шинчалан перна. Кӧргыш пурымеке, чия пушат сайынак шижалтеш. Йырваш волгыдо, ару. Кум пачашан оралтым ончен савырнымеке, кумыл нӧлталте. Тыште икшыве-влакым сымыктыш туняш кумылаҥдыме паша утларак вияҥеш, вет мастарлыкым шуараш кугу да йоҥгыдо спортзал, тыгак хор, актовый зал-влак улыт. Мо оҥайже, кажне пачашыште омсам тӱрлӧ тӱс (ошалге ужар, тул тӱсан да канде) дене чиялтыме, тидыже тушко мийыше кажне еҥын шинчашкыже вик перна.
Посёлко покшелне верланыше школ 1963 ий годсек пашам ышта. Пел курым эртымеке, тудым пужен тӧрлаш «Культур» нацпроект полшен. Тудын полшымыж дене кӱварым, туврашым, тошкалтыш площадкылам ачален чиялтеныт, омсам шынденыт, тыгак тулым, шокшым пуышо оборудованийым да молымат вашталтеныт. Тиддеч посна оралтын тӱжвал могыржым нарынче, нарынчалге-кӱрен, йошкар тӱсан металл сайдинг дене комыжлымо, воктенысе кумдыкымат моторын тӱзатыме.
Школ мучко ончыктен коштшыжла вуйлатыше Галина Рябчикова весымат палемдыш, тушто кызыт усталык шӱлышан 300 утла икшыве шуаралтеш, но, илен-толын, тиде чотым 500 мартеат кугемдаш шонат.
Икшыве-влаклан 9 направлений дене тунемме программе лийын гын, тений гыч хор, фольклор, кидмастар направлений ешаралтын. Школын материально-технический базыжымат уэмденыт. Тидлан ешартыш шийвуйндым Марий Эл правительствын резерв фондшо гыч ойыралтын.
Чынжымак, уэмдыме йоча сымыктыш школышто мастарлыкым вияҥдаш да усталык шӱлышан икшывым кушташ чыла уло.
Варажым Кужэҥер могырыш корнына лупшалте. Тусо Йоча сымыктыш школымат «Культур» нацпроект полшымо дене уэмден олмыктымо. Тидлан 20 миллион утла теҥге ойыралтын. Школышто пӱтынек манме гай чыла вашталтеныт, мебельжымат уым налыныт.
Ты школыштат уна-влакым кумылын вашлийыч. Культур министерствын коллегийышкыже чумыргышо-влаклан икшыве-влак чапле концерт программым ончаш темлышт. Йоча-влакын баяным, аккордеоным, скрипкым шоктымышт, сылне сем почеш куштымышт дене пайрем шӱлышым шочыктышт.
Кужэҥер район администраций вуйлатыше Сергей Михеев район илыш дене кӱчыкын палдарыш да жапше годым йоча пӧрт, партий райком верланыме олмышто Йоча сымыктыш школ почылтмылан куанен, районын кураторжо, тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министр Константин Ивановлан тауштен каласыш.
– Кужэҥер сымыктыш школлан эк эн ончыч проектым ямдыленна, экспертизым эртенна. Тудо элнан президентшын илышыш шыҥдаоыме национальный программышкыже пурен. Искусство школ нерген мут лекмеке, документ-шамычым вигак Москош колтенна да таче, шкат ужыда, могай чапле полатыште ме улына, – палемден Константин Анатольевич.
Коллегийын погынымашыштыже ныл йодышым каҥашеныт.
– 2021 ийыште «Культур» нацпроектым шуктымо дене, Россий мучко ончалмаште, Марий Эл ончылно кая. Тудын полшымыж дене ме шуко вере олмыктымо пашам кӱчык жапыште ыштен шуктенна. Кужэҥер деч посна Советский, Морко районлаште да Юриныште Макарова лӱмеш йоча сымыктыш школ-влакым ачаленна, – каласен культур министр К.Иванов. – Тыгак нацпроект полшымо дене Шернур районышто Марисола, Советскийыште Вечын, Волжскийыште Сотнур тӱвыра пӧрт-влак у тӱсым налыныт.
Ведомство вуйлатыше «Культур» нацпроектын моло направленийыштыже («Тӱвыра алан», «Усталык шӱлышан еҥ-влак», «Цифровой культур») шукталтше паша дене палдарен.
Умбакыже мутым культур министрын алмаштышыже Е.Бурнашева налын. Тудо республикысе йоча искусство школлам вияҥдашлан дорожный манме картым ямдылыме да культур аланыште волонтёр толкыным вияҥдыме нерген каласкален.
– Республикыштына нылле тыгай школ уло. Тушто 8 тӱжем утла икшыве тунемеш. Нунын дене 758 педагог пашам ышта, – палемден Елена Эдуардовна. – 2019 ий дене таҥастарымаште, искусство аланыште ешартыш шинчымашым налаш кумылан-влак палынак ешаралтыныт. Но пытартыш жапыште струнно-смычковый, калык духовой семӱзгар дене шоктышо шагалемын.
Е.Бурнашеван палемдымыж почеш, 2020-2021 ийыште Морко ден Кужэҥер районласе йоча сымыктыш школлаште тунемше-влак «Российын самырык талантше-влак» конкурсышто палынак ойыртемалтыт.
Тӱвыра министрын вес алмаштышыже Михаил Матвеевын «Пушкин картын» илышыш шыҥдаралтмыж нерген ойлымыжо поснак чот кӱлешан ыле. Молан манаш гын районласе тӱвыра пӧрт вуйлатыше-влак тудын дене пайдаланымаште шуко йодыш лекме нерген каласеныт. Садлан ты шотышто лишыл кечылаште уэш погынаш да тидын шотышто мутланаш кутырен келшеныт.
Культур министрын алмаштышыже Игорь Садовин «Кугыжаныш национальный политике» программе дене палдарен да культур учреждений-влаклан ешартыш шийвундым ыштен налаш кӱлмӧ нерген ойлен, тӱрлӧ грантыш, проектыш ушнаш темлен.
А.БАЙКОВА.
Авторын фотожо
