Кушкыжмын, 27 ноябрьыште, Звенигово районысо Мушмарий кундемыште, рашемденрак каласаш гын, Красногорский посёлкышто верланыше книгагудышто, Аван кечыжлан пӧлеклалтше сылнымут-сылнысем кас эртыш. Кумылым тарватыше тиде пайремыш книгагудым вуйлатыше Алевтина Александровна Семёнова марий чонан калыкым чумырен: «Теремок» йочасадыш коштшо изи чукай-шамычым, 2-шо №-ан школышто шинчымашым погышо ӱдыр-влакым, «Мушмарий сескем» клубын еҥже-шамычым, мурызо Г.Якушевам, «Мурэҥер» ансамбльым, тыгак ава-кова-шамычым. Мемнамат, «Марий Эл» газет редакцийын пашаеҥже-влакым, пагален ӱжын. Мероприятийым эртарыме верымат посёлкысо йоча-шамычын сылне сӱрет ончерышт дене сӧрастарен. (Выставкым тӱткынрак ончышо южо ава-кова шочшыштын, уныкаштын сӱретлаштышт шкеныштымат муыныт да шинча лукышкышт толшо куан шинчавӱдым йышт ӱштыныт).
Кумло утла ий библиотеке системыште пашам ыштыше Алевтина Александровна Аван кечыжлан пӧлеклалтше касым ик шӱлыш дене эртарыш: Тошнур ял гыч поэт Алан Эчукын (Александр Ефимовын) икмыняр почеламутшым лудо, «Мутым палыза» викториным эртарыш, кова-шамычлан азам (курчакым) пӱтырыктыш. Вӱдышым йочасад гыч толшо сылне марий тувыран ӱдыр-рвезе-влак алмаштышт. Нуно «Кузе макым ӱдеда?» мурым йоҥгалтарышт, а шочынак манме гай марла мутланыше Ксюша аважлан, Альбина Бабиналан (шкежат залыште ыле), почеламутым лудо.
– Аван кечыже – йочан ӱдырамашым чапландарыше поро пайрем. Мый 12 ияшак тулыкеш кодынам, сандене пеҥгыдын ойлем: ава деч посна илаш моткоч йӧсӧ, – Г.Якушева йоча пагытшым шинчавӱд йӧре шарналтыш. – Аван-шамычлан чылаштлан авам йӧраташ, аклаш да перегаш тыланем, а ава-влак тек чыланат таза да пиалан лийыт, – мане да «Авамлан» мурым шӱм-чоным кӱрыштын мурыш.
Аван тӱнямбалне эн шергакан айдеме улмыжым школ гыч толшо ӱдыр-шамычат В.Рожкинын, З.Ермакован да С.Вишневскийын ава нерген возымо почеламутыштым сылнын лудын, «Мурэҥер» ансамбльат «Авай» мурыжым мурен пеҥгыдемдышт.
Теве кумылым тодылшо тыгай выступленийла деч вара книгагудо оза мыланна, газет пашаеҥ-влаклан, мутым пуыш. Авалан пӧлеклалтше тынар ныжыл мут деч вара эше мом ешараш лиеш гын?!. Конешне, аван чонжым шкеже ава лиймек веле сайын умылет. Жапше годым меат, кызытсе ава-шамыч, аванан кумылжым мыняр-гынат волтенна: кунам, кузе – кызыт гына умылена. А ава чон чыла чыта, чыла проститла. Сандене кажныже аваланна вуйнам мланде марте савена.
Тиде мероприятийыш толмо амална эше газет паша дене кылдалтын ыле. Шке жапыштыже чылт марий семын палыме Мушмарий кундем таче рушаҥын толеш: йочасадыште марла мутланат, школышто марий йылме ден сылнымут, марий калыкын культур историйже предметлам туныктат гынат, йоча-шамыч, самырык-влак тӱҥ шотышто рушла кутырат. «Марий Эл» ден «Сурт-пече» газет-влакымат пеш шагалын налын лудыт. Нине изданий-влак эсогыл книгагудыш огыт тол! Тиде чырым калык окса чӱдылык да интернетыште могай кӱлеш, тугай уверым муаш лийме дене умылтара.
– Ме тидын дене тӱрыснек огына келше. Книгагудышкыда газетна-влакын толдымышт кумылым волта веле огыл, эсогыл ӧрыктара, лӱдыкта. Умылена, марла изданий-влаклан подпискым кӱшычынак огыт ыште, но теже, мутлан, коктын-визытын чумырген, ик экземплярлан але эсогыл «Марий Эл» + «Сурт-пече» комплектлан возалтын, а вара тудым тӱшкан, тыгак черет дене лудын кертыдас, – темлышна.
Шке изданийым моктымо семын йоҥга гынат, республикын илышыжым тыге кумдан почын ончыктышо марла изданийже таче кечылан «Марий Элак» веле, а пайдале ой-каҥашым пуышо «Сурт-пече» газет кугезе клат дене тӧр шога.
Марий чонан, марий шӱлышан калык дене вашла мутланыме, газет паша дене палдарыме, кугезе коча-кованан йылмыштым арален веле огыл, тыгак вияҥден колтымо нерген мутланымына годым тӱшка гыч ик еҥ книгагудылан «Марий Эл» газетлан возалташ кеч 50 теҥге дене погаш ойым ыштыш. Темлымашым чыланат рӱжге авалтышт: ынде тиде окса «Марий Эллан» веле огыл, «Сурт-печыланат» возалташ сита! Теве, пырляште могай вий лектын кертеш улмаш! Тидыжым молыланат сай пример шотеш кондаш лиеш.
Книгагудым вуйлатыше А.Семёнова пашажым содыки моштенак виктара. Тынар поро шомакым каласымыж деч посна ава-кова-влаклан эше ик пӧлекым ыштыш: «Мушмарий кундем» путеводительым видеоформат дене ончыктыш.
…Автомашинана Зеленодольск-Йошкар-Ола кугорныш лекте, выыыыж шоктен, икшырымын кудале. Эше ик паша кечына мучашке лишеме. Таче тудо у вашлиймашым пӧлеклыш, у еҥ-шамыч дене палымым ыштыш, а тӱҥжӧ – газетнам лудшо-влакын чотыштым кугемдыш. А тидыже пашам эшеат кӱлын ышташ кумылым лукто.
М.ИВАНОВА.
Авторын фотожо.