КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО ФОЛЬКЛОР

Тӱвыра пашаеҥлан психологат лийман

Йошкар-Ола гыч Чебоксар могырыш кудалме годым шола велне лӱмынак келыштарыме палаткылаште тӱрлӧ кочыш сатум да колым ужален шогышо-влакым кажне кечын ужаш лиеш. Тиде тураш лишеммеке, Юлъял селаш шумым шарналтет. Кудалын эртышыла тиде илемым изираклан шотленам, но… Кодшо гана тушко лӱмынак миен толаш шонен пыштышна. Такшым селаже изи огыл, 14 уреман манын палемдышт! Ик уремыштыже тӱвыра пӧрт верланен. Тудым 13 май 2014 ий гыч чолга, марий шӱлышан самырык еҥ Анатолий МАРТЫНОВ вуйлата.

Черке, школ, тӱвыра пӧрт

Анатолий шкежат тиде ялыштак шочын-кушкын, чарайолын модын-куржталме пагытшат тыштак эртен. Моло семынак куд ийым темымеке, ваче гоч сумкам сакен, школыш каен.

Теве тиде кок пачашан пу оралте, мемнан школна лийын. Лач тушто мый возаш, лудаш, шотлаш тунемынам. Ой, тунам школна моткоч чапле оралтыла чучын, – окна гыч школ могырыш ончыктен, йоча жапшым порын шарналта Анатолий. – Индешымше класс деч вара Пытартыш йыҥгырыште школым аварийный улмыжлан кӧра петырыме нерген ойленыт. Тиде увер, мутат уке, тунемше, туныктышо-влакым тургыжландарен.

А кызыт улшо тӱвыра пӧртын оралтыштыже тунам школын кочмо верже лийын улмаш.

А тиддечат ончыч тыште продлённый манме группо тунемын. Йоча-шамычым тунам малашат пыштеныт, – палдара Мартынов. – Варажым икымше, кокымшо класслаште тунемше-влакын классыштат тыште лийын. Тидын годым клуб кызытсе Илья Пророк лӱмеш черке олмышто лийын. Черкым 1883 ийыштак почыныт улмаш. 1903-1905 ийлаште тудым тышкырак, кӱшыл мучашыш, кусареныт. Амалжылан Юл вӱдын шарлаш тӱҥалмыжым палемденыт. Тидын нерген ковамын ойлымыжым сайын шарнем: «Ончыч ял ваштарешак Чемурша эҥер йоген эртен. Тудо келге огыл, памаш семын чыве пулвуй марте веле лийын, маныт». А Юл кызытсе ото вес велне лийын. А варажым Юл гыч, очыни, вӱд пурен да ынде мемнан деч тораште огыл йоген эрта. Тиде черкым 1937 ийыште петыреныт да 1940 ийыште тушто клубым почыныт.

Тудо 2005 ий марте пашам ыштен.

Йӱштӧ Кугызан илемже

2005 ий гыч верысе тӱвыра пӧрт школ пеленысе изирак, ик пачашан, кок пӧлеман тошто оралтыш куснен да кызытат тудо калыкым куанен вашлиеш. Улыжым арален кодаш манын, вуйлатыше кажне кечын манме гай ончен, тӧрлен шога. Мыскара семын шкеже тыгерак мане: «Ик кечын кеч ик пудам от пудале гын, оралтет сӱмырленат кертеш».

Кӧргыш пурымеке, йомак тӱняш логалмыла чучо. Пӧлем утыждене кугужак огыл, а кузе тудым моторын сӧрастарыме!? Лач тыште Йӱштӧ Кугызан илыме вержым келыштареныт улмаш. Мо сайже – тӱвыра пӧртын кок пӧлемыштыжат шокшо, чонлан ласка, чылт ялыште, шке пӧртыштӧ, улмыла чучо.

Анатолий изинекак марий тӱвыралан, сымыктышлан шӱман кушкын. Эше школышто тунеммыж годымак тӱрлӧ концертыште мурен, куштен.

2013 ийыште тӱвыра пӧрт пелен пашам ыштыше «Юл сем» ансамбльын У ий вашеш эртарыме концертшым куанен онченам, а варажым У ийлан дискотекышкат толынам ыле. Тунам культур пӧртым Леонид Дмитриевич Ружьев вуйлатен. Ик кечын куштымаш годым тудо мыйым ансамбльыш ушнаш ӱжын. Икмыняр жап шонен коштмеке, темлымашым шотыш налынам да тачат мурен-куштен коштам, – воштылеш Анатолий……

(УМБАКЫЖЕ МАТЕРИАЛЫМ ГАЗТЫШТЕ ЛУДАШ ТЕМЛЕНА)

Алевтина БАЙКОВА

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий