Март мучаште Волжск олаште илыше-влакын инициативный группышт, регионысо журналист ден шӱкым погышо да лукшо операторын еҥже-шамыч Чебоксар оласе «Управление отходами» АО-ш шӱкшакым ойырымо комплексым да тудын пашажым ончаш миеныт.
Чебоксарыш, шкешотан экскурсийыш…
Шӱк реформо нерген законын илышыш пурымыж деч вара республикыштына торым ойырымо у станцийым почмо йодыш пӱсын шогале. Амалжат раш: калык шӱкшакым ий еда шукырак да шукырак кышка, а тудым тойымо ятыр полигон теве-теве темеш, тыгодымак пеҥгыде коммунал шӱкшакым кокымшо гана переработатлыме паша пеш начарын кая. Эшеже ведомство-влак йӱдшӧ-кечыже манме гай эскерат гынат, торым кышкыме санкционироватлыдыме вер-влак ешаралтынак толыт. Икманаш, шӱк дене уралташ огыл манын, ала-мом ышташ кӱлын…
Чыла тидым шотыш налын, Марий Элын кучемже регионыштына шӱкшакым ойырымо икмыняр у станцийым чоҥаш палемден, иктыжым – Волжск олаште. Тидым, мутат уке, сай велым палемдыман ыле, но ик газетын тергыдыме уверым возымыжлан кӧра волжан-шамыч коклаште шургымаш тарванен, да калык «торым перерабатыватлыше комплексым чоҥымо» ваштареш эсогыл митингым эртарен. Мэрийын еҥже-влак тиде мероприятийым кӱлдымылан шотлен огытыл, «протестант-шамыч» дене ик ӱстелтӧрыш шинчын мутланеныт да можым-кузежым радамлын умылтареныт: Волжскышто шӱкым перерабатыватлыше огыл, а кӱкшӧ технологиян да экологий нормылан келшен толшо торым ойырымо станций лиеш, адакше волжан-шамычлан ешартыш паша вер лектеш. Тиде вашлиймаштак шӱкым ойырымо линийым лачшымак кузе чоҥымым да тудын пашажым эскераш оласе-влакын инициативный группыштым чумырымо. Общественник-влакын Чуваш Республикысе тыгаяк комплексыш экскурсий дене миен толаш темлымышт дене мэрий кумылын келшен да тидлан чыла йӧным ыштен. Тыге, 30 мартыште Волжск олан инициативный группыжо, регионысо журналист, шӱкым виктарыме йодыш дене кылдалтше еҥ-влак Чебоксарысе «Управление отходами» АО-ш шӱкшакым ойырымо комплексым да тудын пашажым ончаш мийышна.
Реформын «пионерже»
Мемнам «Управление отходами» АО директорын алмаштышыже А.Соловьев кумылын вашлие, комплекс да тудын пашаж дене радамлын палдарыш. Мутшо почеш, Чуваш Республик Российыште ик эн ончыч шӱк реформым илышыш пуртен: кызытсе жаплан келшыше, экологий велым лӱдыкшыдымӧ кок станцийым Чебоксарыште да Новочебоксарскыште ныл ий ончычак чоҥен. Кажныштыже идалыкыште 1500 тонн пеҥгыде коммунал торым ойырат: чумыр шӱкшак гыч вторсырьём поген налыт, шолдыражым тыгыдемдат, а полигоныш тояш келшышыжым прессоватлат. Тидын дене ныл муниципальный образованийыште илыше 700 тӱжем наре еҥым обслуживатлат.
Комплекс арняште куд кече сутка мучко пашам ышта. Ушештарен кодынем: тыште тыршыше-влаклан вургемым вашталтен чияш, кочкаш-йӱаш, мушкылташ сай йӧным ыштыме.
Сай велже шукак
Чынак, у семын ыштыше комплексын шуко сайжым палемдаш лиеш. Тыште вторсырьёш колташ йӧршӧ 20 утла тӱрлӧ шӱкым ойырен кодат да, мутлан, пластикым, плёнкым, картоным, яндам, кӱртньым, элнан 12 регионышкыжо ужален, мыняр-гынат оксам ыштат. Тидын дене келшышын, шӱкшакым погымо да лукмо услугым мыняр-гынат шулдештареныт: олаште илыше ик еҥ деч тылзыште 75 теҥгем налыт, ялысе деч – 60 теҥгем. Тиде икте.
Весе, комплексыште лӱдыкшӧ торым рашемдыше прибор уло. Тудо висашке пурышо мусоровозым сканироватла да, экологийлан зияным ыштен кертше резиным, ӱян фильтрым монь мумекше, сигналым пуа. Шкат паледа, тыгай шӱкшакым полигоныш колташ огеш лий.
Кумшо, шӱк реформо марте южо юридический лица граждан-влакын контейнерлашкышт шке торжым кышкен да тидын дене кумыр-шымыр оксажым аныклен. А ме, тыглай еҥ-шамыч, чоя бизнесмен олмешат тӱленна. Ынде йӧршын вес сӱрет: шӱкым виктарыше предприятий ден торым ыштыше чыла участник коклаште ойпидыш ышталтеш. Тыгеже чыла шӱкшак, манмыла, именной лиеш, сандене тудым молгунамсе семын коремыш, чодыраш монь наҥгаен от кышкал. Адакшым «Управление отходами» АО-н кажне мусоровозышкыжо джипиэс-трекерым шындыме, тудын полшымыж дене шӱкшакым, ты шотышто лӱдыкшымат, лачшымак кушеч кондымым писын рашемдаш лиеш.
А.Соловьёвын чарныде гаяк каласкалымыжым нимучашдымын колышташ лиеш, но уремыште йӱштат (а 30 мартыште, шкат паледа, лум чот оптыш, мардеж шие), лишнак верланыше ик леведыш йымак пураш темлышым. «Весовой» манме улмаш. Вуйлатышыжын йодмыж почеш, контроль да учёт пашам шуктышо ӱдырамаш мемнам висыш – Чебокасарыш ик тонн утла общественник ден журналист толынна. «Пеленда нимо лӱдыкшым пуртен огыдал, уке гын теве тиде прибор сигналым пуа ыле», – весовойын пурла меҥгышкыже ончыктыш «экскурсовод».
Нылымше, шӱкшакым ойырымо кумдыкым пеш виян вытяжке, кварцеватлыше прибор дене шыҥдарыме, кажне смене паша вержым йыклык эрыкта да мушкеш. Лавыран вӱд лӱмынак тайылтарен шарыме кӱвар йымак йога, тушечын – эрыктыме сооруженийыш. Санитарный нормым шуктымылан кӧра тыште ны таракан, ны комаголя, ны уда ӱпш уке. Меат, нерым петырыде, ласкан шӱлен коштна.
Визымше, шӱкшакым ойырымо, перерабатыватлыме станцийла, тыгак полигонла ӱмбалне чаҥаже, олагоракше, шемгоракше, чайкыже, шучкын кычкырен, пылла чоҥештылыт. Тыште ик кайык гына – тӱлеген-балобан. Шагатыште 320 километр писылык дене чоҥештыше тиде «сонарзе» чыла кайыкым кок-кум секундышто пытара. Санденак тӱлегеным эрыкыш огыт колто, а комплекс да полигон мучко кидыш шынден коштыктат – тидыже кайык-влакым лӱдыкташ, шавыктыл колташ сита веле…
Кудымшо, «Управление отходами» АО-н административно-бытовой корпусыштыжо стенд уло. Иктышкыже пластик кленча, полиэтилен гай «пайдале» шӱкшакым вераҥдыме гын, весышкыже – нунын негызеш ямдылен лукмо продукцийым – нунын коклаште полимер гыч ыштыме тротуар плиткым ала-мо у семын ончышым.
Шымше, тыштак шкешотан тоштер кумылым налеш веле огыл, эсогыл ӧрыктара. Тушко калыкын кудалтыме, сортировщик-влакын ойырен кодымо шуко оҥай, тыгодымак шергакан арвер-влакым, мутлан, шагатым, радиоприёмникым, сар ийласе серышым, тӱрлӧ удостоверенийым, оксам, национальный тӱран вургемым чумырымо.
Ик шонымаш эше уке
Мылам гын ончыл технологий да кызытсе жаплан келшыше технике дене шыҥдарыме шӱкшакым ойырымо тиде комплекс чыла шотыштат келшыш. Тудо калыклан паша верым пуымыж деч посна регионлан, пӱртӱслан мыняр пайдам ышта! Волжскышто тыгайымак, но ныл пачаш изиракым чоҥаш палемдыме.
– Чебоксарыште верланыше шӱкшакым ойырымо комплексым тыглай еҥ семын ончаш оҥай ыле. Шуко снимкым ыштышым, нуным ынде волжан-шамычлан аклаш пуэм. Предприятий келшыме шотышто кызытеш нимом каласен ом керт, вет ме тудым аклыме шотышто эше икымше ошкылым веле ыштенна, – мане инициативный группо гыч Анастасия Колибердина.
– Чынак, шӱкшакым ойырымо комплексым аклыме шотышто таче икымше ошкылым ыштышна. Волжский район администрацийын, ола мэрийын, тыгак регионысо операторын еҥышт дене умбакыжат, вашла мутланен, пашам ыштымылан ӱшаныме шуэш ыле, – экскурсийым иктешлыш Волжск олан чолга еҥже Альберт Минизянов.
Волжскышто шӱкшакым ойырымо станцийым чоҥымо паша дене кылдалтше вуйлатыше-влак можым-кузежым шке шинча денак ужаш Новочебоксарск оласе «Управление отходами» АО-ш миен коштыныт. Кучем ден калыкын шонымашышт иктыш ушна, да Волжскышто районышто да олаште илыше-влакын шӱкшакыштым ойырымо станцийым ыштат манын ӱшаныме шуэш.
Маргарита ИВАНОВА
Авторын фотожо
