Лач тыгай ой дене ила да пашам ышта Курыкмарий кундемын шочшыжо, Советский районысо Вечын кыдалаш общеобразовательный школын уста педагогшо тений профессионал мастарлыкым тергыше «Марий Эл Республикын Идалыкын туныктышыжо-2019» конкурсышто сеҥен. А тиде кечылаште Чечня Республикын Грозный олаштыже «Российын Идалыкын туныктышыжо-2019» 30-шо всероссийский конкурсышто шкенжын, шочмо вержын, школжын да Марий Элын чапшым аралыше Людмила Кукарева. 1 октябрьыште, лач тушто лиймыж годым, тудо икмыняр йодышланна вашештыш.
– Людмила Витальевна, Те кызыт Марий Элын чапшым «Российын Идалыкын туныктышыжо-2019» всероссийский конкурсышто араледа. Могай тергымашым эртенда? Шкендам кузе акледа?
– 2019 ийыште эртыме тергымаш-шамыч неле лийыныт: туныктымо паша дене кылдалтшыжат, мыйым айдеме могырым аклыме велымат. «Идалыкын туныктышыжо» конкурсыш ушнаш келшымеке, сайын умыленам: куштылго ок лий, вет тушко самырык, пашам йӧратен ыштыше туныктышо шукын погынат. Республик кӱкшытысӧ этапыште мылам мастер-классым эртарыме годым нелын чучын. Молан? Коллеге-шамычлан у шинчымашым у семын пуаш да тыгодымак «индивидуальность» манметым йомдараш – манаш веле.
Всероссийский этапыште чыла участник ондак заочный этапым эрта, вара шкем очно ончыктыман. Ик эн нелыже – урокым эртараш. Вара шерева почеш жюрилан урок деч ӧрдыжтӧ эртарыме паша-шамыч гыч 5 направлений гыч иктым почын ончыктыман. Мылам чыла этапыштыжат палыдыме класслаште кум почмо урокым, урок деч ӧрдыжсӧ мероприятийым, кок методический семинарым да тынарак педсоветым эртараш, тыгак эссем возаш, сайтым ышташ, педагогический проектым аралаш логалын.
Конешне, чылаланат ынде келге анализым ыштыман. Но мылам конкурсын кажне этапше – тиде сеҥымаш, шкем сеҥымаш. Конкурс – икте-весым опыт, туныктымаште у йӧн дене палдарыше мероприятий. Мылам семинар-шамыч моткоч пайдале лийыныт, а туштыжо эртыше ийлаште тыгаяк конкурсышто сеҥыше, чынжымак, профессионал-влак выступатленыт.
– Российын ик эн виян педагогшо семын палемдалтында да кызыт тыгай-влак коклаште улыда. Могай шижмаш Тендам авалтен? Моло участникым ончен, мом шонеда?
– Таче мый иктым каласен кертам: «Идалыкын туныктышыжо» конкурс – кажныланна «индешымше вал», туныктымо пашаште тергымашлан поян, толкыналтше теҥыз. Ме шкенам шке гына аклаш тунемше улына, садлан вес кӱкшыт гыч аклыме – тиде йӧршеш весе. Чыланат тургыжланат. Конкурсыш мемнан кугу Российын 85 регионжо гыч туныктышо-влак толыныт, эн оҥай да пайдале туныктымо йӧнышт дене палдареныт. Конешне, куан шижмаш авалта. Самырык педагог-влак ятырынак улыт, сандене ончыкыжым школлаште тыгай туныктышо-шамыч шукемыт манын, ӱшанат шочын.
– Людмила Витальевна, а молан Те лач туныктышын профессийжым ойыренда?
– Тений тиде йодышым мылам шукын пуэныт. А мый эре ик семын вашештем: «Йӧратымашлан кӧра!» Но профессийым огыл, а пелашемым. Огыда умыло? Чыным ойлаш гын, кӱшыл образованиян айдемылан ялыште школышто огыл гын, кушто эше пашам ышташ? Тунам, 1995 ийыште, мый, кеч-могай тӱҥалме пашамат кӱлеш семын шуктышо айдеме, шокшым кергалтен, Советский районысо Кужмарий кыдалаш школышто пашам ышташ тӱҥальым. 1996 ийыште ме Вечын селаш илаш кусненна. Мый уло шӱм-чон дене шке пашамым йӧратен шынденам да ынде кызыт тудын деч посна иленжат ом керт.
Мый тауштем ойлем туныктымо пашаште икымше ошкылым ышташ полшышо еҥ-влаклан, икымше туныктышем-шамычлан. Лач нуно мыйым илышым йӧраташ туныктеныт.
– Тугеже, Тендан шонымаште, кӧ тыгай туныктышо?
– Туныктышо – шинчымашым пуышо айдеме гына огыл, тудо эше йочам тунемаш кумылаҥдышаш, тыгодым шкеже, ны жапшым ны вийжым чаманыде, лым лийде тунемшаш. Тыгай туныктышо гына самырык тукымым туныкташ праван. Эше 2010 ийыште, Туныктышын идалыкшым палемдыме годым мый, моло педагог семынак ӧпкелалтше, тыгай почеламутым возенам:
Быть может, есть причины, что Учительство
По-разному сегодня называют?
Не разбираясь в пользе и вредительстве,
Учительство все чаще обвиняют…
А где же тот, что был всегда от Бога?
В тени остался, скромный и учтивый.
Так пусть и про него найдётся слово,
Учились же глаголить мы красиво…
Учитель, согласитесь не Правитель.
Не издаёт он множество Указов.
Он многогранной силы повелитель,
Не подчинить ту силу по приказу.
Учитель – он артист, и он на сцене,
На сцене жизни, где не пишут роли.
Импровизации Учитель знает цену,
Она доступна тем, кто съел пуд соли.
Садовник он, учитель, тоже верно.
В отростке малом видит Древа силу,
Питомцев прививает постепенно,
И корня мощь он открывает миру.
Мудрец сказал, что Ювелир – Учитель,
Увидит свет в простом невзрачном камне.
И знает он, чужой души хранитель:
Песчинки даже индивидуальны.
Учитель – Врач, Целитель, не аптекарь,
Умеет слушать – в этом суть лечения.
Давать советы может каждый лекарь,
А он пройдёт весь путь до исцеления.
Учитель, как Художник, гармоничен,
В творении его не видим мы мучений.
Пусть ритм жизни супердинамичен,
Учитель прост, без преувеличений…
Тачысе туныктышо кажне тунемшым тунемаш кумылаҥден кертше средам ыштышаш. Но тидлан тудлан школын коллективше, ача-ава-шамыч полшышаш улыт – тунам педагог, чынжымак, виян лиеш.
– Чечня Республик Тендам кузе вашлийын?
– «Моткоч сайын» манам гын, тиде – пеш шагал каласыме. Чечня Республик конкурсын чыла мероприятийжымат кугу кӱкшытыштӧ организоватлен. Кажне кечын мемнам верысе калыкын йӱлаже, тӱвыраже, кочкышыжо, перан мастарже, спортышто виян да искусство аланыште талантан еҥ-влак дене палдареныт. Грозный ола да моло тысе кундем (кушто ме лийынна) моткоч мотор, ару. Мо ӧрыктарыш, корно воктене кушшо пушеҥге-шамыч чыла вереат ошемдыме улыт. Калык поро кумылан, кеч-кунамат полшаш ямде. Но эн чот мемнам чечен школ-шамыч ӧрыктареныт. Чечня сар жапыште шалатен пытарыме инфраструктурым уэш «нӧлтымӧ» годым 400 утла школым чоҥымо. Да нуно кажныже тыглай тунемме вер огыл, а чынжымак образовательный среда: чылажат, омса лондем гыч тӱҥалын, йочалан тӱрлӧ могырым вияҥын кушкашыже ышталтын.
Мый коллегем-влакым Туныктышын кечыж дене саламлем! Пеҥгыде тазалыкым, сай пашадарым да туныктымаште у сеҥымашым тыланем! Палыза, «Идалыкын туныктышыжо» конкурс кажне участникым ончыко ошкылаш да эшеат виян пашам ышташ тарата.
Людмила Кукарева Марий кугыжаныш университетын биологий-химий факультетшым утнем пытарен.
Советский районысо Вечын кыдалаш школышто Людмила Кукарева 2014 ий гыч биологий предметым туныкта. Тудын тунемшыже-влак кажне ийын всероссийский олимпиадын муниципальный этапыштыже (2 сеҥыше да 7 призёр), «Олимпус» олимпиадыште (5 призёр), «ЧИП» всероссийский модыш-конкурсышто (10 сеҥыше да призёр) сеҥышыш лектыт.
2018 ийыште тудын вуйлатыме «Эко-пульс» школ лесничествыже республикыште кокымшо верым налын да «Просветитель паша» номинацийыште палемдалтын.
Уста педагог туныктымо да воспитанийым пуымо сомылым веле огыл, поро кумыл дене кылдалтше пашаштат чолгалыкым ончыкта. Лач тудо Вечын ял шотан илем кундемым тӱзатыме дене кылдалтше тӱрлӧ акцийын организаторжылан шотлалтеш. Тыгак Советский районышто «изобразительный искусство» предметым туныктышо-влакын методический ушемыштым вуйлата. Тӱвыра да искусство аланыште тудын тунемшыже-влак 2016-2019 ийлаште творческий конкурслаште сеҥышыш да призёр радамыш лектыныт.
Г.Кожевникова.
