КРАЕВЕДЕНИЙ ТАЧЕ ЯЛЫШТЕ

Тунар лудмо огыл, кунар чоным кандарыме вер

Южо книгагудыш пурет да тугай, путырак серьезный, учрежденийыш логалме шижалтеш. Тыгайыштыже кокланже уто мутым пелешташат ӧрмалгет. А Звенигово районысо Юлъял селасе библиотекыште сӱрет ялт вес тӱрлӧ. Ала тушто коҥга уло да, ала вуйлатышыже – Ирина Соколова – путырак кумылзак ӱдырамаш да – мо-гынат мӧнгыштӧ, ялысе пӧртыштӧ, улмыла чучеш. Да, чыным ойлаш гын, тунар книгам лудаш налаш огыл, кунар Ирина Алексеевна дене кутырен шинчыме веле шуэш. Тудо, очыни, кеч-кӧн кумылжымат савырен мошта. Арам огыл тысе калыкат утларакше мыйын гаяк кумылан – тиде моткочак проста, но тыгодымак путырак чолга, чулым, весела ӱдырамаш деке мутым вашталташ пурен лекташ йӧратат.

– Олалаште илыше-шамыч, поснак кӧн мӧҥгыштыжӧ компьютерже уке, нуно шуэн вашлиялтше книгам шергалаш, тӱрлӧ документым шымлаш – вес семын каласаш гын, еҥ-влак утларакше уверым пален налаш книгагудыш вашкат. А мемнан дене ялыште книгагудо – тиде чоным кандарыме вер, – каласкалаш тӱҥале вуйлатыше. – Шукынжо толыт да ойлат: «Ой, Ирина, тыште – мӧҥгыштӧ гай. Могай сай!» Кеҥежым шокшо годым гын южышт, мутлан, Юл деке волат але кевытыш каят гын, тышке пурат, каналтат да умбакыже ошкылыт. А вара мӧҥгеш пӧртылмышт годым уэш пурат да адакат мутым вашталтен шинчат, ужмо-колмо уверыштым каласкалат, каналтат, чайым пырля йӱына да мӧҥгышкышт тарванат.

Кеҥежым такше книгагудыш утларакше тунемше-шамыч коштыт. Молан манаш гын Юлъялыште школым петыреныт да ӱдыр-рвезе-влак Какшамарийыште тунемыт. Сандене шыжым-шошым ӱдыр-рвезе-шамычым тыште пеш шуэн ужат. Да кеҥежымже нунылан тӱрлӧ мастер-классым эртарат.

– Ӱмаште ме изирак тӱшкана дене, мутлан, кулинарный мастер-классыш чумыргена ыле. Утларакше тыглайрак кочкышым ямдылаш тыршенна. Мутлан, простарак салатым, окрошкым ыштенна, пареҥгым кӱктенна. Чынрак каласаш гын, йоча-шамыч чыла гаяк шкешт ямдыленыт, мый эскеренам да кӱлеш годым ой-каҥашым веле пуэнам. А сийлан мо кӱлешым кутырен келшыме почеш тунемше-шамыч шкешт конденыт. Мутлан, окрошкым ямдыленна гын, икте шолтымо пареҥгым, весе шолтымо кешырым, кумшо муным, тулеч молым конденыт. Тыште ме нимомат шолтен огынал, а ямде йӧрвар гыч сийым «чумыренна». Икшыве-шамычлан оҥайрак лийже манын, ик ава чылаштлан эсогыл формым: калпакым да ончылсакышым – урген пуэн. Палемдыме кочкышым ямдылымеке, ме тудым иквереш кочкынна, самоварыште чайым

шолтен йӱынна да ӱдыр-рвезе-шамыч, кочкын-йӱын темше, мӧҥгышкышт каеныт.

Тыгак, ойлымо почеш, книгагудышто ӱдыр-влак веле огыл, рвезе-шамычат крючок дене пидыныт! Тӱҥалтыште эрге йоча-шамычше тидлан изишак ӧрмалгеныт, но вараже тунем шуыныт да эсогыл аваштлан рукавичке-прихватке манмым пидын пӧлекленыт. А ӱдыр-шамыч изи сумкам пидаш тунемыныт.

Тиде тӱшка йоча-влак да верысе клуб вуйлатыше Анатолий Мартынов дене пырля эше велосипед дене путешествийыш миеныт. Корнышт утыжым торашке шуйнен огыл: нуно шке кундемыштышт улшо исторический, шарнымашан верлам ончен савырненыт. Мутлан, Патырлан шогалтыме шарныктыш, Вакшъер, Тумер дене лийыныт. Пытартыш кок кундемыштыже Кугу Отечественный сар годым окопым кӱнченыт. Нине вер ындеже кушкаш тӱҥалыныт гынат, садак эше улыт.

– Икшыве-шамычлан нине верлам ончыкташ кӱлешлан шотленна да нунын нерген тунемше-шамычлан каласкаленна, – палдарыш Ирина Алексеевна.

Книгам лудмо нерген ойлаш гын, ӱмаште пандемийлан кӧра еҥ-шамыч библиотекыш шагалынрак толеденыт. Но книгам лудаш шонышо-шамычын кумылышт ынже код манын, тунам библиотеке вуйлатыше мом йодмыштым мӧҥгышкышт шке намиен пуэден. А мо кӱлешым еҥ-шамыч тудлан йыҥгыртен але ВКонтакте сайтыште улшо книгагудыштын лаштыкышкыже возенат йодыныт.

Мом лудмо шотышто гын сӱрет тыгайрак: илалшырак-шамыч кокла гыч южышт исторический книгам налыт. Самырыкрак-влаклан икшывыштын школ программышт дене келшыше литератур кӱлеш. А кокла ийготан еҥже ятыр моло вере семынак Юлъялыштат шагалрак. Шукынжо тӱрло кундемыште, пошкудо Чувашийыште пашам ыштат, сандене книгагудыш коштмо гала?

– Лудшо-шамычын чолгалыкышт идалык жап дене кылдалтеш, – умбакыже каласкала вуйлатыше. – Кеҥежым кугурак ийготан-шамычын тидым-тудым лудын шинчылташ жапышт уке гаяк. Молан манаш гын тиде – пакча паша пагыт. Да, шылтыде ойлаш гын, кызыт шукынжо интернет дене пайдаланат. А тушто чыла гаяк муаш лиеш. У книгажат шагалрак ойыралтеш. Сандене шуэн огыл шке наледем. Ончыч шке лудам, а вара книгагудыш кондем. Лудшо-шамыч кокла гычат южыштын тыгай кумылышт уло. Нуно эсогыл у книгамак пӧлеклат. Тыгак мӧҥгышт гыч классикымат кондат. А ме чыла налына.

Палдарыме почеш, илалшырак-шамыч библиотекыш утларакше телым коштыт.

– Эрдене коҥгаш олтат, мо кӱлешым ыштат да каналтыме, яндар южым шӱлалташ лектын пурымо семын тышке толыт. Да вет яра кид дене огыл, а мом гынат кондат. Эсогыл когыльым кӱэштыт! Но тылеч ончыч мый йыҥгырташ ойлем, вет Какшамарийыш школыш але йочасадыш мероприятийым эртараш, Звениговышко паша дене каен кертам. Сандене, арам ынышт кошт манын, йыҥгыртат гын, сайрак. Толытат, мутланена, газет ден журналлам шергал лектыт, мо кӱлешым шканышт возен налыт. Тыгак иктаж-мом муын пуаш, эсогыл интернет гоч врач деке возыкташ йодыт. Полшем, молан ом полшо? – ойла Ирина Алексеевна.

Книгагудо вуйлатыше семын тудо кызыт ик эн кугу тыгай шонымаш дене гына ила, манаш лиеш: библиотеке оралтылан кум ий ончычак пел курымат эртен да тудо тоштемын. Шокшымат сайын огеш кучо, адакшым кажне кечын коҥгашке олтыман. Верысе клубат ынде йӧршынат самырык огыл. Сандене клуб ден книгагудым ик оралтыште да сайрак верыште ыштат гын, моткочак сай лиеш ыле манын ӱшанен вуча! Уке гын библиотеке ӱлыл да кӱшыл села коклаште (Юлъялын кок ужашыжым тыге маныт – авт.) да пешыжак йӧнан огыл верыште шинча. Клуб дечат торарак. А пырля лиеш гын, пашашт эшеат воранен кая, товатат!

– Ме вуйым огына саке да сай ончыкылыклан моткочак ӱшанена! – кумыл нӧлтын, ойжым мучашлыш книгагудо вуйлатыше Ирина Соколова.

Меат ӱшанена: тиде шонымашыже кунам-гынат садак шукталтеш. Конешне, вашкерак гын, сайрак ыле…

Любовь КАМАЛЕТДИНОВА

Авторын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий