Марий Элын ик эн моторжылан шотлалтше Таир ер сер тиде кечылаште тӱрлӧ вашлиймашлан поян площадкыш савырнен: 27 июнь гыч 4 июль марте тыште самырык педагог-влакын да нунын наставникыштын регион-влак кокласе «Таир-2021» XII форумышт эртен.
Форумыш пропуск – тест
Тиде гана республикына Российын 39 регионжо (Хант-Мансий автономный округ, Курган, Саратов, Астрахань, Иваново областьла да моло кундем) гыч 200 наре еҥым вашлийын. Тиде – опытан да самырык туныктышо-шамыч веле огыл, тыгак воспитатель, ешартыш образованийым пуышо педагог да студент-влак. Шукыракат толаш кумылан-шамыч лийыныт, но коронавирус инфекций шарлыме ваштареш чараклан кӧра тений участник-влакын чотыштым 30 процентлан шагалемдыме. 2020 ийыште форум онлайн йӧн дене эртен. Но тений шинчаваш погынаш манын, мероприятийыш йодмашым пуышо кажне еҥ ПЦР-тестым эртен да тудын результатше обязательно отрицательный лийшаш.
– Ты гана Марий Эл гыч форумыш 50 участник погынен, а элнан моло регионжо гыч – 150 наре, – ойла республикыште Самырык педагог-влакын ушемыштым вуйлатыше, форумын организаторжо Максим Гришин. – Мероприятийым очно эртараш манын, ме ончылгочак Роспотребнадзорын регионысо виктемышкыже официальный йодмашым пуэнна да разрешенийым налынна. Тидын деч ончычсо ийлаште форумыш 300 наре участниклан ӱжмашым колтеденна, но тений, чаманен каласыман, квотым иземденыт. ПЦР-тест деч посна арня мучко эпидемий ваштареш санитарный правилым шуктена.
Обществе да образований: кыл уло мо?
Форумын икымше кечынже, мутат уке, республикына уна-влакым вашлийын. Нуно сылне пӱртӱс лоҥгаште икте-весе дене палыме лийыныт. Каласыман, форумын темыже кажне ийын вашталтеш, тений тудо «Обществе да образований: икте-весе кокласе диалектике» маналтын. Максим Гришинын мутшо почеш, тыгай йодышым ойыраш шукерте огыл Озаҥысе ик школышто лийше шучко паша таратен.
– Школ ден общество коклаште кыл могай? Обществе вияҥмаште образований, туныктышо-влак могай рольым модыт? Тиде идалык образованийын общероссийский профсоюзышто тазалык да спорт дене кылденыт. Туге гынат программыште спорт модыш гына огыл, лекций-влакат улыт. Йоча-влаклан уло чоным, вийым, шинчымашым пуышо туныктышо-влак коклаште ятырже икмыняр жап гыч эмоционально «йӱлен» пытат. Тыгай годым мом ыштыман? Самырык-влак кокла гыч шукынжо паша гыч лектын каят. Тиде йодыш пеш пӱсӧ. Рвезе калык школышто кужун ок кучалт. Амал тӱрлӧ да шуко: кугу нагрузко, кагаз паша шуко, пашадар изи… Палемдыман, специалист семын шкенжымат сайын ямдылен огытыл, сандене тудо кызытсе йоча дене пашам ышташ ямде огыл да нунын дене веле огыл – ача-ава-шамыч денат, вет кугыеҥ-влак дене сай кылым шочыкташ эшеат неле. Туныктышын профессийже специфическийлан шотлалтеш, сандене тудлан жапыштыже полышым пуэн моштыман. Педагог школ гыч ынже кай манын, тудым тиде состояний гыч кузе лукташ – тиде да моло нерген, мыйын шонымаште, пайдале лекций-влак лийыныт.
«Шкем кидыш жапыштыже налман»
Тазалык, эмоциональный состояний дене кылдалтше вашмутланымашым форумын кокымшо кечынже, 28 июньышто, участник-влаклан медицине науко доктор, Российысе А.И.Герцен лӱмеш кугыжаныш педагогический университетын профессоржо Андрей Шангин эртарен. Участник-влаклан тудо шуко оҥайым каласкален, ятыр пример дене пеҥгыдемден. «Эмоционально «йӱлен» пытымым кузе палаш?» йодышлан тудо тыге вашештен:
– Кӱчыкын каласаш гын, тиде эн ончычак – нойымаш. Тылеч ончыч айдеме нойымым шижде пашам ыштен, а кызыт уке. Кокымшо – паша куаным огеш кондо, а кумшо – вий уке. Жапыштыже шкем кидыш налаш огыл гын, айдеме психоматический да моло тӱрлӧ психический чер дене черланен кертеш. Тыгай марте шуаш огыл манын, шкем сайлан программироватлыман.
Чаманен каласыман, пытартыш ийлаште тыгай еҥ шукемын, молан манаш гын обществыште вашталтыш шагал огыл: мутлан, иктыже – профессийын престижше йомын.
Туныктышо эре тунемшаш
Икмыняр участник дене форумын кумшо кечынже вашлияш да мутым вашталташ йӧн лекте. Ӧрдыж кундемла гыч толшо уна-влак лачак Йошкар-Ола мучко экскурсий дене коштыныт. Вашлиймына годым нуно рӱдоласе Патриарший площадь дене палыме лийыныт.
– Тыгай форумышто икымше гана улам, сандене мылам чылажат у, – ойла Звениговысо «Звёздочка» йочасадын самырык пашаеҥже Валентина Малышкина.
Астрахань область гыч толшо Елена Недосекина тыге каласыш:
– Тиде форумым мыланна образованийын профсоюзшо организоватлен. Тендан республикыште тудо кажне ийын эрта, но мый икымше гана толынам. Регионысо «Шӱмем йоча-влаклан пуэм» профессионал мастарлык конкурсын сеҥышыже улам, мылам профсоюз форумыш каяш путёвкым пуэн.
Мыйын шонымаште, паша опыт дене палыме лияш эреак тыршыман. Тыгай форум тидлан моткоч кугу йӧным ышта. Педагог эреак кеч-куштат тунемшаш, кеч-могай вашлиймаште шкан пайдалым ойырен моштышаш – тыге гына илыш йогын дене тӧр лият. Организатор-влаклан таум каласыме шуэш, мыланна сай лийже манын, чыла ыштеныт.
Ты кечын мыланем Калмыкий Республик гыч толшо уло делегаций дене мутым вашталташ йӧн лекте.
Руслан Инджеев, школым вуйлатыше:
– Мыланем тиде форум – кумылым нӧлтышӧ да туныктымо, вуйлатыме пашаште пайдале мероприятий.Мемнан тунемме вер изи комплектанлан шотлалтеш гынат, кажне йочалан сай качестван шинчымашым пуыман. Мутат уке, чыла законым, йодмашым, мутлан, Роспотребнадзорыным да молыным, шотыш налын пашам ышташ неле. Кадр шотышто йодыш пӱсӧ. Тачысе саманлан келшен туныктен кертше самырык-влак огыт сите.
Юрий Санджиев, математикым да информатикым туныктышо:
– Форумыш икымше гана толынам, но Йошкар-Олаште изиэм улмо годым лийынам, тунам ме ансамбль дене тышке толынна ыле. Тудо жап дене таҥастараш гын, шуко вашталтыш уло – ола сылнырак лийын. Коеш, тудо вияҥеш. Форум моткоч келша, организатор-влаклан кугу тау! Мый кугу огыл посёлкысо кыдалаш школышто пашам ыштем. Кокла пашадарем – 30-35 тӱжем теҥге, мемнан республикыште тиде сай окса, шонем. Тачысе педагог могай лийшаш? Уым шонен луктын моштышо, морально пеҥгыде,шке пашажым палыше да йоча-влак дене ик ойыш шуын моштышо.
Ачир Шургаев, педагог-психолог:
– Мыйын шонымаште, самырык туныктышылан эн тӱҥ – тачысе кечылан келшыше пашадар да ача-ава-влакын умылымашышт, а йоча-влак моткоч сай улыт.
Эльза Катаева, тӱҥалтыш классым туныктышо:
– Мо ок сите? Мемнан йодыш шуко… Кумылаҥдыше мероприятий огеш сите. Чӱчкыдынрак тыгай форум лийже ыле. Весын паша опытшо дене палыме лийме да шкем ончыктымо шуэш. Вет регион-влак тӱрлӧ улыт, кажнын – шке сеҥымашыже, сандене тыгай мероприятий шуко уым пуа, эмоциональный стресс гыч лекташ полша, у йолташ-влак дене кылым ышташ полша.
Тиде кечын участник-влак тыгак Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрыште, республикысе Т.Евсеев лӱмеш Национальный тоштерыште лийыныт. Форумын моло кечыжат вашлиймаш-влаклан поян: 30 июньышто республикысе инноваций площадкылам вуйлатыше-влак паша опытышт дене палдареныт, 1 июльышто тӱрлӧ семинар-шамыч, а таче – спартакиадым иктешлат, «Педагогын тазалыкше» темылан лекцийым колыштыт, 3 июльышто – верысе журналист да мер пашаеҥ-влак дене вашмутланымаш. Форум «Таир – унам вашлийын моштышо тӱня» капустник дене мучашлалтеш.
Г.КОЖЕВНИКОВА
