14-16 августышто Йошкар-Оласе Чарла кремльыште «Мӱй спас» ялозанлык пайрем ярмиҥга эртыш. Лӱмжӧ гычак раш: тудо Мӱй спас кечын тӱҥалын, сандене тудын лӱмешак лийын.
Кум кечынжат ярмиҥга 9 шагат эрденак тӱҥалын. Но кугарнян ты жапыште уремыште йӱр чарныде йӱрӧ да чотак юалге ыле гынат, мӱкшызӧ-влак кремльыш палемдыме жапланак толыныт да шке сатуштым калыклан ужалаш луктыныт. А нуно мом гына темлен огытыл: мӱй пӱрым, пергам, шыркам, нуным ешарыман да тӱрлӧ деч тӱрлӧ мӱйым, молым. Но локтылалтше игечылан кӧра ярмиҥга почылтмо жаплан еҥ-влак ты кумдыкышто йӧршеш шагалын койыч. Вара семын веле ешаралташ тӱҥальыч. Тидыже кугарня содыки эше паша кече улмо денат кылдалтын докан.
Кугарнянак, Мӱй спас пайрем кечын, 11 шагатлан кремльыште мӱйым освятитлышаш улыт ыле. Но игече пужлымылан кӧра тидым ышт ыште. Тыге ты сомылым черкыште веле шуктеныт. А вет шагалын огыл лӱмын тидланат Чарла кремльыш толыныт ыле. Мӱкшызӧ-влак дене мутланен шогымем годым еҥ-шамыч, поснак илылалшырак ӱдырамаш-шамыч, освятитлымым вучымышт нерген ойлышт да тидым эртарымешке мӱйым эсогыл тамлен ончашат тореш лийыч. «Таче мӱйым осявтитлымешке кочкаш сулык, — маньыч.
Кеч-мом налаш шонышат эн ончычак мом ышта? Чын – сату акым рашемда. Санденак шукынжо тӱҥалтыште кажне гаяк мӱкшызӧ деке лишемын, мом мынярлан ужалымыштым пален налаш тыршышт, вара иже, иктаж-кудыжыным утларак келшышылан шотлен, тудын деке лишемыч.
Мыят йодышт савырнышым. Мутлан, кум литр мӱй пурыман пластик ведрам чылан гаяк 1800 теҥгелан темленыт, ик литр пурыманым – 600 теҥгелан, перга, шырка, прополис дене варыме мӱйым (изи атым) – 300 теҥгелан, шыркам (100 г) – 150 теҥгелан, мӱй пӱрым 150-250 теҥгелан темленыт.
Эрлашыжым йӱр ыш йӱр гынат, игече эше юалгак ыле. Туге гынат налше-влак шагалын огыл ыльыч. Поснак кечывал гутлаште.
А рушарнян тугай мотор игече шогыш – эсогыл кече шыратенак ончыш, сандене кремльыште калык «шолын» манашат лиеш. Адакшым каныш кече лийыныс, санденат еҥ-влак тушко пурен лекташак тыршеныт. Нунылан ындежым тушто мӱйым да тудын дене кылдалтше продукцийым веле огыл, моло кондитер кочкышымат, сувенир сатумат шукынрак темленыт.
Ярмиҥгашке толшо икмыняр мӱкшызӧ дене мутым вашталтышым. Теве Курыкмарий район Пертюк ял гыч Ведруковмытын ойлымышт почеш, нуно Йошкар-Олаште эртаралтше кажне ярмиҥгашке толашак тыршат. Нуно ешышыштышт визымше тукым мӱкшызӧ улыт. Кугече кочашт эше 1890 ийыштак мӱкшым ончаш тӱҥалын. Тыге ты пашашт але марте ик ганат
кӱрылтын огыл. Санденак эреак мӱкшыштат шуко. Кызыт, мутлан, 100 наре омарташт уло. Тыге мӱйымат ий еда шагал огыл погат.
Нуно ты сомылым уло ешышт дене шуктат. Но икмыняр жап ончыч озаватын, Светлана Геннадьевнан, марийже илыш дене чеверласен, ӱмаште ноябрьыште эргыжын ӱмыржӧ лугыч лийын. Туге гынат кызыт тулыкеш кодшо шешкыже, эргыже, шкеже, эсогыл 91 ияш аваже ты пашам ворандарат. Светлана Геннадьевнан ойлымыж почеш, родышт-шамычат полшат.
Ведруковмыт оҥай рецепт почешат тӱрлӧ сатум ямдылат. Мутлан, мӱй дене тыгыдемдыме нулго имым пырля лугат. Тиде, ойлымо почеш, тазалыклан моткочак пайдале, иммунитетым пеҥгыдемда. Але теве умла, перга, вишне сок, эсогыл куэвӱд дене мӱй пӱрым ыштат. Пытартышышкыже эше пӱртньыкым ешарат да чылтак мохито гай лиеш. Тудым мыламат тамлен ончаш темлышт. Паледа, кум гана веле изи-ин гына подыльым гынат, руштмемла чучо! Теве могай виян! Арам огыл ӱмаште декабрьыште РФ Федераций Советыште Марий Элын кечыже-влак мероприятийыш Ведруковмытын мӱйыштым наҥгаеныт! Тугеже пӱрышт веле огыл, мӱйыштат чапле! Санденак кызыт эртаралтше ярмиҥгашке толшо-шамычат, озаватын ойлымыж почеш, куэвӱд дене ыштыме мӱй пӱрыштым ик эн чот шукын налыныт.
Ярмиҥгашке ужалаш лекше мыняр мӱкшызӧ дене мутым вашталтышым гын (нунын дене кумдарак материалым вес номерлаште лудын кертыда – авт.), чыланат темлыме сатуштым калыкын сайын налмыжым палемдышт. Тидым, очыни, коронавирус чер шарлыме лӱдыкшылан кӧра ярмиҥган шукертсек лийдымыж денат умылтарыман. Адакшым мӱй – тӱрлӧ пайдале веществалан ик эн поян кочкыш. Санденак, тазалыкым пеҥгыдемдаш шонен, еҥ-влак ярмиҥгашке вашкеныт. Вет тазалык, чынжымак, эн кугу поянлык.
Любовь КАМАЛЕТДИНОВА
