Советский район Ӱшнӱр селаште илыше Наталья Петрова нерген возыде нигузе огеш лий! Вет тудо моткоч шуко еҥлан пример семын лийын кертеш. Наталья Анатольевна тунар чолга, мастар кидан да кугу фантазиян айдеме! Тудын ешыж дене илыме сурт-оралтыже ялт тоштер гай! Уке, ончер гай! Кеч кудывечыжым, кеч пакчажым, кеч пӧрт кӧргыжым нал – чылажат куанен ончен-шымлен коштшашлык!
Пӧртышт торашке волгалтеш
Чынак, пӧртышт моткочак тора-а-ашке волгалтеш. Тудо кеч-кӧн шинчашкыжат ойыртемалтше тӱсшӧ дене вигак перна. Пӧрт тул гай тӱсан! Тыгайым эше нигушто ужын омыл ыле.
— Чынак, тыгай тӱсан уло республикыштат кызытеш тетла иктынат уке манын каласышт кевытыш металлоевробрусым налаш мийымына годым, — палдарыш озавате.
«Йӱксӧ тупыштат» кушкыт!
А кудывечышкыже пурышна гын, мом ужмылан ӧрын, паледа, тӱҥалтыште пелештышаш мутнат йомо! Йырым-ваш тугай сӧраллык! Кузе чылажымат сайынрак ончен шуктышаш ыле, шонет. Шинча шарла! Вет кушко ит ончал – чыла вере пеледыш: пече, гараж, у пӧрт воктене, кудывече покшелне «ийын коштшо» йӱксӧ тупышто, илыме пӧрт пырдыжыште… Тиде веле мо? Кудывечышкак вераҥдыме ӱстембаке шындыме сумкаштат аршаш шочын шинчын! Изи-и гына бассейныштат ийын коштыт, йыржат кушкын шогалыныт. Озавате тидын дене гына серлаген, шонеда? Моткочак кугу кумдыкым айлыше пакчаштыштат, тудын шеҥгелныжат тӱрлӧ тӱс дене куандарыше пеледышым, ну, кушко гына шындыме огыл?! Тудын гыч «тулотымат» ыштыме, ӱмбакше «шолташат» сакыме, пу гыч келыштарыме «паровозат» шупшын кая!
Кажне йыраҥ — печен налме
Тиде ешын пакчажат моткочак ойыртемалтше. Тудо кугу манын ойлышна. Но тыгодым тушто вет ик шӱк пырчым от му – йыраҥжымат, корныжымат туге яндарын эрыктен шындыме. А кажне йыраҥжым эше печен налме. Пластик кленча пундаш дене! Тиде тынар атым погаш кӱлыныс!
— Сурт-оралтым чоҥаш мландым 2009 ийыште налынна. Ончыч тыште тӱрлӧ шӱкшак кийылтыныт. Нунын коклаште пластик ате-шамычат. Сандене ты шотышто нелылык лийын огыл. Тыште мланде тайылрак да ондак йыраҥым йӱр вӱд мушкын кая ыле. Тиде экшыкым тӧрлаташ манын, нине кленчам
кучылтынам. Вараже петыртышыштат «сӱретлаш» кӱлеш лийыныт. А ончыкыжым нине петыртыш денак эше теплицыште корным «оптынем», — палдарыш Наталья Андреевна.
Помидоржымат озавате моло семын йыраҥыш тыглай гына огыл, а нунын тӱрышкышт, адакшым кажныжым посна ведрашке шынден!
Кызытат чыла вере каласен мошташ лийдыме сӧраллык гынат, ӱдырамаш улшо сӱретым кажне ийын весемда да мом-гынат уым пурта. Теве вес ийланат шонымашыже шочын: тудо кугу гына корзиҥгам ыштен, пеледышым шындынеже.
Тыштак, пакчаштак, оралте пырдыжлам тӱрлӧ тӱсан пластик кленча петыртыш гыч ыштыме мозаике-сӱрет-влак сӧрастарат. Эсогыл туалет омсам сылнештарыме!
Панно, сӱрет, тӱр…
Озаватын кидмастар улмыжо пӧрт кӧргыштыштат вигак палдырна, вет, мутлан, кроватьыште да киваныште пидме кугу покрывал, ӱмбалнышт пидме изи кӱчык-шамыч кият, пырдыжыште да ӱстембалне «емыж-саска» панно, тӱр-сӱрет, тасма дене тӱрлымӧ паша-влак пӧрт кӧргым моткочак моторым ыштат.
— Кызыт шукыжым кораҥденам. Телым толза. Тунам шуко лиеш, шагал огыл уым пидын, тӱрлен шуктем, шонем. Тыгодым эше ятырак ужалем, — каласыш кидмастар.
«Кече» ден «иге» пырля модыт
Шуко пачеран пӧрт кудывечылаште йоча-шамычлан модаш келыштарыме площадкым ужмо. А теве посна ешын шагалыштын уло, очыни. Петровмытын тудо печышт ден вес уремыш наҥгайыше изирак йолгорно коклаште верланен, сандене орава дене «печен» налме. Туштыжо тыглай лӱҥгалтыш, пу гыч велосипед-мотоцикл-теҥгыл, ошмаште модаш вер улыт. Тиде кумдыкыш йоча шкетын лектеш гынат, садак чылт шкетын огеш лий – тудын дене пырля «кече» ден ала-могай изи «иге» «модыт».
Тыманмеш мом-гынат шонен муэш
Озаватын каласкалымыж гыч да шкенан ончен коштмо годым рашеме: ойыртемалтше тӱсан чапле кугу пӧрт кӧргыштышт паша эше ятыр. Но туштат чылажымат кугу фантазийым «чӱктен» ыштыме лиеш манын, нимогай кокытеланымаш уке. Тудо кызытеш ик шонымашыж дене палдарымыж гычат тиде раш лие, вет ончыктен коштыктымыж годым тудо мане: «Тыште ботанический сад – теле сад лиеш». Тыгодым пурла кидше дене кугу пӧлем велыш ончыктыш…
Наталья Анатольевна паша верыштыжат, а тудо верысе ФАП-ыште санитаркылан тырша, урем кумдыкым тӱрлӧ семын сылнештараш шотым да у деч у йӧным тыманмеш шонен муэш.
Иктешлыме семын иктым веле каласаш келшен толеш, очыни: уста айдеме чыла шотыштат уста манын арам огыт ойло…
Любовь КАМАЛЕТДИНОВА
М.Скобелевын фотожо
