Марий Эл Кугыжаныш премийлан темлалтеш
Морко районышто талантан ятыр еҥ шочын-кушкын. Кажныже шочмо кундемжым тӱзатымашке, вияҥдымашке надырым пышта. Нунын коклаште– Волаксола ялын эргыже, уста музыкант, композитор, «Марий Эл» кугыжаныш куштышо ансамбльын оркестржым вуйлатыше Сергей ПЧЁЛКИН.
Модын куржталме пагыт кызытат чоным ырыкта
Сергей гармоньым изинекак шокташ тунемын. Тидлан тудым ачаже Александр Павлович кумылаҥден.
— Ачам дене пырля гармоньым шоктымым пеш сайынжак ом шарне, но тудын пелен шинчын, семӱзгарым темдыштмем нерген пошкудо-влак чӱчкыдынак ойленыт, — чонжым почеш С.Пчёлкин. — Изиэм годым ачам клубышто художественный вуйлатышылан ыштен. А тунам кажне гаяк клуб пелен коллектив пашам ыштен, сандене верысе артист-влак концерт дене тӱрлӧ ялыш коштыныт. Йолынат, имне денат ял калыкым куандараш вашкеныт. Мыйымат пеленышт эреак налыныт. Телым кылмаш огыл манын, шокшо вургем але одеял дене пӱтырат да издер дене шупшын наҥгаят ыле. Могай упшым, вургемым чийымем тачат сайын шарнем. А школышто тунемме годым музыкант лийме нерген шоненат омыл. Шарнем, йолташ-влак Андрей Андреев, Саша Никифоров дене пырля уремыште модын куржталме годым Андрей тыге ойлен: «Мый военный лиям, Сашка шофёр лият, а тый, Сергей – музыкант!»
Тынар ий ончыч ньога-влакын ойлымышт чынжымак шукталтын улмаш. Кызыт Сергей Александрович — профессиональный музыкант да эше семӱзгар оркестрым вуйлатыше.
«Кажне семӱзгарын йӱкшӧ чонемлан лишыл!»
Музыклан шӱман рвезе И.Палантай лӱмеш музыкальный училищым тунем лекмеке, «Марий Эл» кугыжаныш куштышо ансамбльын оркестрышкыже концертмейстерлан толын.
— Тунемме ий мучашлалтме годым икмыняр район гыч культур пӧлкам вуйлатыше-влак толыныт, шкешт деке пашаш ӱжыныт. У Торъял посёлкыш, Марий Турек районысо Косолоп тӱвыра пӧртыш… пашадарым сайым тӱлаш, илашлан пачерым пуаш сӧреныт. Морко гычат Александр Анатольевич Александров толын ыле. Тудат Морко культур полатыш вуйлатышылан ӱжын да пачерым пуымо нерген ойлен, — воштылмо йӧре шарналта Сергей Александрович. — Мутат уке, шочмо кундемышкем каяш келшенам. Но кеҥежым гастроль дене Пошкырт кундем гыч пӧртылмӧ годым ансамбль вуйлатыше Юрий Геннадьевич Иркабаев «Марий Эл» ансамбльын оркестрышкыже кодаш темлен: баянист кӱлын. Тудо жапыште Анатолий Серафимович Ермаков лач Пермь кундемыш каен улмаш.
Морко кундемын уста шочшыжо кумшо ий оркестрым вуйлата. Ты коллективыште кызыт латкокытын улыт. Музыкант-влак домрым, кӱслем, балалайкым, скрипкым, кларнетым, ударныйым да молымат шоктат. Пытартыш жапыште коллективын уэммыже палынак шижалтеш, репертуаржат пойдаралтеш. Ты шотышто вуйлатыше чотак тырша, кажне семӱзгарлан партитурым воза.
— Оркестрлан иктаж произведенийым шонымо годым ушышто тиде але вес теме дене сӱрет пӧрдеш, вет кажне действийым, шижмашым посна семӱзгарын йӱкшӧ ончыкта. Мутлан, кок еҥ сай шонымаш дене вашлиеш гын, скрипке, а осал гын — кларнет йоҥга. Икманаш, кажне семӱзгарым ушыштем шоктем. Тыге у произведений шочеш, — рашемдыш уста музыканче.
Марий кундемнан моторлыкшо
Тудын тыршымыжлан кӧра «Марий Эл» куштышо ансамбльынат репертуарже у программе дене пойдаралтмаште. Теве пытартыш паша кокла гыч «Сказания земли марийской» куштымаш спектакльым шотлыман.
— Тиде спектаклым сценыш лукмаште Череповецк ола гыч балетмейстер Зуфар Толбеев тыршен. Семым филармонийын тунамсе художественный вуйлатышыже, чапланыше семмастар Иван Ильич Егоров возышаш ыле, но тудо ты пашам мылам ӱшанен, — каласкала семмастар. — Зуфар дене шуко мутланенна, каҥашенна, вет тудо марий йӱлам, тӱвырам сайынжак огеш пале. Садлан тудлан ончыч возен кодымо марий сем-влакым колышташыже конденам. Шуко литературым онченна. Шкежат марий калыкын историйже нерген ятыр книгам лудын. Варажым семым возымо пашалан пижынам.
Куштымаш спектакльыште Сергей Александрович марий калыкын шочмыжо, вияҥмыж нерген ончыкталтше «Илыш пушеҥге» куштымаш сӱретлан, рекрут мурылан, сарзе куштымашлан, пошкырт марий-влакын такмакыштлан, пӧръеҥ-влакын «Мончаш каена» мыскара куштымашыштлан, «Ялысе модыш-влак» муро да куштымаш композицийлан семым возен, аранжировкым ыштен. Композиторын возымо семже да артист-влакын куштымашышт гоч чынжымак Марий кундемнан моторлыкшо, калыкнан илышыже, йӱлаже, шӱм-чон поянлыкше раш почылтеш.
Семлан да куштымашлан поян «Марипарк» спектакль. Тиде проект Я.Эшпай лӱмеш Марий кугыжаныш филармонийын директоржо Эрик Юзыкайнын шонымашыже лийын. Тудым илышыш шыҥдарымаштат Сергей Пчёлкинын надырже кугу, семым возен, аранжировкым ыштен.
— Тиде паша чонемлан моткоч лишыл, вет тунам Марий паркыш самырык-влак погынен, яра жапым веселан эртареныт. Мыняр вашлиймаш лийын, мыняр ӱдыр-каче мужырым лач тушто муын? Семым возымо годымат сылне студент пагыт ушышто пӧрдын, — палдара Сергей Александрович.
«Марий Эл» ансамбль пеленысе калык семӱзгар оркестр ӱмаште «Музыка без границ» шоу-программе денат калыкым чотак ӧрыктарен. Але марте ты коллективым ансамбльлан веле шоктышым ужынна ыле, а у программыште музыкант-влак, ӱмыл гыч лекме семын, тале артист улмыштым ончыктат. Калык семӱзгар дене тӱрлӧ балладе гыч мюзиклым, кумдан чапланыше руш, йот композитор-влакын произведенийыштым уэмден, жаплан келшыше, рок стиль дене йоҥгалтарат. Тыште уэш С.Пчёлкинын профессионал улмыжо палдырнен.
Театрлан, мурызо-влаклан полша
Марий чонан уста композитор М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрыште ятыр спектакльым («Шанель Тарля», «Ойырледа? Огына ойырло!», «Сӧсна поминка») сем дене сӧрастарен, тыгак «Зимняя новогодняя сказка» «Нӧнчык патыр» йомаклаштат тудын возымо музыкшо йоҥга.
— Спектакльлан семым возаш утларак келша. Вет тыгодым режиссёр дене пырля пашам ыштыман, артист-влакын рольыштым, тӱжвал сыныштым, койыш-шоктышыштымат шотыш налам, репетицийыште кажныжым эскерем…
Эстраде мурызо-влакын йодмыштымат Сергей Александрович уло кумылын шукта.
— Эн ончычак Анна Османова дене кылым кучаш тӱҥалынна. Ик жап мый, Анна Евдокимовна да Лилия Алексеева концертлашке пырля кудалыштынна. Варажым Раисия Данилован, Зоя Берникован, Иван Смирновын, Вильсур Хамеевын йоҥгалтарыме мурыштлан семым возенам, фонограммым келыштаренам.
Самырык артист-влакат Сергей Александровичын полышыжлан эҥертеныт. Тудын возымо мурыжо-влакым Светлана Строганова, Вадим Краснов, «Вената» дуэт, да молат йоҥгалтарат. Марина Садоваланат кугу сценыш икымше ошкылым ышташ Сергей Александрович полшен. Тудо «Марий лӱм», «Марий мланде» мурыжо-влаклан фонограммым возен. Оршанке район гыч «Шонанпыл» ансамбль денат кылым куча. Ӱдыр-влак Сергей Александровичын возымо фонограммыж почеш сценыш кушташ лектыт. Ты коллективат шуко конкурсышто, фестивальыште лауреат лӱм дене палемдалтын.
Тиддеч посна тудо «Марий памаш», «Эрвел марий», «Онар» ансамбль-влаклан полша. Кӧлан да могай мурым ямдылымыжым семмастар шкежат рашыже шотлен ыш пытаре. Шонет да ӧрат, кузе тудо тынар шукта?
— Ончыч коммуналкыште иленна, пӧлем изирак лийын, сандене йӱдым наушник ден шинчылташ логалын, а вес кечын, пошкудо-влакын пашаш каен пытымекышт, возымо пашам уло йӱкын колыштам ыле, — воштылеш Сергей Пчёлкин. — А кызыт студийым балконышто келыштаренам.
Теве тыге, йӱдшӧ-кечыже, чон йодмо пашажым шукта С.Пчёлкин. А тыгайже, мутат уке, музык тӱням пойдара веле огыл, а калык чоныш куан тулым чӱкта.
— Баян, музык деч посна иленжат ом керт ала-мо. Отпускыш лекмеке, ялыш каем да канем, шонем. Иктым, весым тӧрлымеке, тӱрлӧ пашам ыштымеке, ноен пурымекат ала-мо ок ситыла чучеш. Та-ак баяным налын шокталтен колтем — чонем кана, уш-акылем яндарештеш, — воштылеш Сергей Александрович. — Южгунам шке семынем шоктен шинчыме годымак тӱрлӧ сем шочеш.
Сергей Александрович школышто тунеммыж годым Мызэҥер ялын ӱдыржӧ, Аида, дене палыме лийын да жап шумеке, марлан конден. Пелашыж дене ӱдыр ден эргым ончен куштат. Коктынат искусствылан шӱман улыт. Настя «Улыбка» ансамбльыш кушташ, а Светлана Яндукова деке мураш коштын. Никита Бауман лицейым (труба класс) тунем лектын, а кызыт МарГУ-што шинчымашым нӧлта. Вуз пелен чумырымо группышто гитарым шокта. Никита ачаж дене пырля кугу сценыштат мастарлыкым ончыктен, «Музыка без границ» шоу-программыште труба дене шоктен.
Алевтина БАЙКОВА.
Фотом Маргосфилармонийын архивше гыч налме
Вставке-влак:
16 ноябрьыште Морко тӱвыра полатыште Сергей Пчёлкинын усталык касше лиеш. Тудо уста музыкантын 45 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтеш. Садлан тудым «Марий сем йоҥгалтеш шочмо кече лӱмеш» маналтеш. Пайремыште тӱрлӧ кундем гыч толшо гармонист да ансамбль-влак сӧрастарат.
Самырык годым кажне ялыште марий сӱаным эртареныт. Вич колхозлан шокташ коштынам: «Победа», «Совет», «Дружба», «Себеусад», «Карл Маркс», — армий деч ончычсо пагытшым шарналта С.Пчёлкин.