Анастасия Фёдоровна Ласточкина (Фёдорова) 1916 ий декабрьыште Морко район Унчо селаште шочын-кушкын. Морко педтехникумым тунем лекмекыже Коркатово школышто тӱҥалтыш класслаште туныктышылан пашам ыштен Туштак тудо 1937 ийыште Куйбышев оласе военно-медицинский академийыште тунемше Никита Ласточкин дене палыме лийын. Кок ий келшымеке, марлан лектын. Ик жап гыч Светлана ӱдырышт шочын. Марийжын тунем лекмекыже, ешым Белоруссийыш колтеныт. Туштак сар тӱҥалын. Тунам ӱдырышт кок ияш лийын. А Анастасия Фёдоровна марийже деч кокымшо гана мӱшкыран кодын. Ик жап гыч немыч кашак илыме посёлкышкышт керылт пуреныт: вуй ӱмбалне шем курныжла самолёт-влак чоҥештылыныт, мотоцикл, имне дене, йолынат немыч-влак толеденыт. «Салтак-влак школеш верланеныт, а офицер-шамыч пӧртлаш илаш пуреныт. Ик кечын немыч кашак мемнам уремыш лекташ кӱштен. Мыят Светлана ӱдырем дене тушманын штабше ончыко кайышым. Тушко кум машина толын шогале. Мемнам Белосток оласе ик зданийыш колтышт. Чыланат кӱвар ӱмбалне маленна. А эрдене военнопленный-влакым вераҥдыме баракыш кондышт. Белосток олам бомбитлыме жапыште ме окопыш лектын шылынна. Тиде баракыште Рая ӱдырем шочын. Тудым эмлымверыште немыч врач ончен. Ончымыжлан оксам тӱлаш кӱлын. Ик жап гыч адакат бомбитлаш тӱҥалыныт. Мемнан-влак листовкым кышкышт, а туштыжо «Кайыза тышеч» манын возымо ыле. Калык кая, но кушко кайымыжым огеш пале. Ик ялыш миен лекна. Туштат пудештарылыт. Ик разведчик толын лекте да шкенан могырыш каяш кӱштыш. Уржа пасушто совет салтак-влак кият. Тушеч кайышна, аэродром дек толын лекна. Тушто орол-влак корным ончыктышт», — Анастасия Фёдоровнан неле пагытым шинчавӱд йӧре шарналтен каласкалымыжым Унчышто илыше-влак кызытат сайын шарнат.
Тиддеч вара самырык ава нылыт да кок ияш ӱдыржӧ-влак дене куржаш шонен пыштен. Москва марте товарный поезд дене кок арня толыныт. Умбакыже мо дене кайышашым пален огытыл, билетым налаш оксаштат лийын огыл. Адакшым тудын немыч паспорт лийын, а тыгай дене билетым пуэн огытыл. Кок йочан ӱдырамашым кучен, милицийыш наҥгаеныт. Тушто чыла умылтарымекыже, билетым Озаҥ ола марте налын кертын. Тушечын Арскыш кудалын. Арск гыч имне дене Рами татар ял марте толыныт, а умбакыже 15-20 меҥгым йолын ошкылашышт пернен. Тыге шочмо Унчо кундемышкыже 1944 ий августышто, уржа-сорла жапыште, пӧртылын… (Умбакыже газетыште лудаш темлена)
А.БАЙКОВА
Алевтина Байкова