«Марий Эл» газетыште Российысе садовод-влакын ушемыштын республикысе отделенийжын председательже И.Петрушин дене садовод-влакын проблемыштым тарватыше «Ик мешак пареҥге «шӧртньыш» шуэш» вуймутан интервью лекме деч вара кок кече гыч Российын президентше В.Путин коммерческий огыл сад товариществе-влакын (СНТ) пашаштым виктарыше законеш кидпалыжым пытен. Але марте шкевуя ышталтше даче сынан индеш организаций гыч 2019 ий гыч кокыт веле кодеш: коммерческий огыл пакча товариществе да тыгаяк сад товариществе. «Даче озанлык» манме умылымаш йєршеш кора‰далтеш, тудо юридический вийжым йомдара.
Сад ден пакчам кучышо-шамычлан сай вашталтыш ятырак коеш, но тӱтыражат шагал огыл. Мо сайже, мо удаже нерген ме таче адакат Г.ПЕТРУШИН дене мутым вашталтена.
— Геннадий Иванович, сайже велым эн ончыч мом палемдаш лиеш?
— Сад, даче, пакча товариществе ден кооператив-влакын структурыштым у закон чаткаракым ышта. СНТ-влакын погышт дене тӱшкан пайдаланыме да нунын членышт коклаште вашкылым пеҥгыдемдыме шот тӱҥ гычак уэмдалтеш да честныйрак лиеш. Тыгак сад ден пакчам кучышо-шамычын посна организацийыштым ыштымылан кӧра нунын пашаштым виктарыме йӧн утларак саемдалтеш.
Кокымшо: сад участкылаште могай пӧртым чоҥаш лийме, нунын могай лийын кертмышт, тушан кузе прописатлалтме шотышто шукертсек рашемден кертдыме йодыш-влак кораҥдалтыт. Закон чыла тидым ышташ пуа. Но тидым ыштыме радамым утларак рашемдаш Россий правительстве ты закон пелен ешартыш акт-влакым ямдылышаш. Пӧрт могай кугытан, кызыт садыште улшо пӧртым илыме верыш савырыме да тидым мӧҥгешла ыштыме радам могай лийшаш нерген йодыш, ятыр моло тӱрыс рашемдалтын огыл.
Прописке йодышат законышто мучаш марте умылтарыде кодын. Мутлан, раш адресеш гына прописатлалташ лиеш. А раш адресше дене ял шотан илем веле верланат. Теве Медведево район кундемыште верланыше «Дорожник» СНТ Старожильск, 10 адрес дене шотлалтеш. Но тиде — поселкысо ик пӧртын адресше. А товариществе ятыр тораште верланен. Тушто шӱдӧ наре еҥ садым куча. Сад пӧртыштым илыме верыш савырат гын, пропискыштым кушан ыштат? Чыланат тиде 10-шо номеран пӧртеш регистрироватлалтыт мо? Тӱҥжӧ – у закон даче поселкылаште шкалан пӧртым чоҥымо пашам ик стандарт кышкарыш путышаш. Но вет шукышт тушто талук мучко огыт иле. Тыгай йодыш эше шуко рашемдалтде кодеш.
— У закон кажне сад участкым, кажне пӧртым регистрироватлаш йодеш?
— Тидым 2018 ий 1 январь марте ыштыманак. Кӧ тидым кызыт марте ыштен огыл, ончыкыжо шагал огыл оксам луктын пышта. Пӱтынь СНТ кундемлан аэрофотосъемкым ыштат да тылеч вара председательым шижтарат.
— Ончыкыжо пакчалан шотлымо участкеш пӧртым чоҥаш ок лий…
— Кадастр паспортешда «пакча товариществе» манын сералтын гын, тушан сарай гай изи оралтылам веле нӧлташ лиеш. Вес семын ты участке кучылталт ок керт. А тидыже СНТ-ым шагалемдымашке, мландым кудалтымашке шуктен кертеш.
— Сад-пакчаште ончен куштымо пакчасаскам, молымат уремыште ужалаш чаралтеш. А вет садлаштыже утларакше шкет илыше 60-70 ияшрак пенсионер-влак, пенсийышкышт кеч изишак ешартыш окса лийже манын, утыжым ужалаш луктыт огыл мо?
— Чынжымак, ончыкыжо кова-влак, пазарыш миен, ведрашкышт шинчын, киярым але помидорым ужален огыт керт. А торгайыше сетьыш пуаш шоныманат огыл, пайдаже укеак. Тидлан 70 ияш кова (2019 ий 1 январь гыч закон вийыш пурымеке) предприниматель семын регистрацийым эртышаш, талукышто 23 тӱжем наре теҥге налогым тӱлышаш. Тынар оксам кушто мушаш? Пакчасаскажым ужален, тынар ок ыште. Предприниматель семын отчетым кузе ышташ тӱҥалеш? Вич килограмм пареҥгым ужала лийже, вара вес ий март йотке доход нерген отчетым пуышаш. Законысо ты положений дене мом сайым ышташ шонат, умылаш неле. Тудым ямдылыше да приниматлыше-влак мландым тошкен огыт кошт, векат. Лач тидын да моло нерген ӧпке шомакым Российысе садовод-влак ушемын юристше Татьяна Глазкова рӱдӧ ик газет гоч законлан комментарийым пуымыж годым каласен.
— Садовод-шамычым шукертсек азапландарыше вес йодыш – тиде инфраструктурым, юридический лица семын СНТ-ым кучымылан, взнослан, моло семын оксам тӱлымаш. Тидым закон рашемдымда мо?
— Тӱшка погынымашлаште тӱрлӧ пашам шукташ сметым пеҥгыдемдаш темлалтеш. Кӧжӧ тушто могай паша ончыкталтмым пален, а шукышт палыдеак икмыняр минутышто тудым пеҥгыдемдышаш верч йӱклат. Вара, жап эртымеке, веле йодыт: сӧрымӧ корно кушто, товариществын электровийым пуышо линийыштыже молан аварий лиеда, трансформатор подстанций молан электровийым ситышын ок пу? «Мемнан оксана кушто?» — йодыт. У закон правленийлан да СНТ-ын пашажым виктарыше органлан шуктышаш чыла пашалан роскотым тӱшка погынымаш деч ончыч финанс да экономически негызлаш йодеш. Тушто могай пашалан мыняр окса кайышаш, тиде пашам договор почеш могай подрядчик шуктышаш – чылажат раш лиеш.
Весе. Кажне садовод сад пашам виктарыше орган деч нимогай чарак деч посна кажне теҥген кушко кайымыжым, роскот дене кылдалтше чыла документым: бухгалтерийын отчетшо гыч тӱҥалын председательын, правленийын чыла документышт йотке — тергаш праван лиеш. Тыге оксам шалатылмылан мучаш лийшаш. Тиде чын, молан манаш гын южо председатель, верже дене пайдаланен, сад оза-шамычым ойыркала: шона, тудлан тулым пурта, шона, электровоштырым пӱчкеш. Нимолан шылташ, кызыт шӱдӧ тӱжем, миллион дене теҥге кушко кайымым от пале. Тыгай койышлан мучаш лийшаш. Ончыкыжо оксам наличный йӧн дене тӱлаш чаралтеш, шийвундо банкысе счет гоч эрташ тӱҥалеш. Ынде правлений председатель але член-влак кидыш ик теҥге окса ок логал.
— Ончыкыжо ик кундемыште ик сад товариществе гына лийшаш. Инфраструктурым кучымо шотышто тидыже сай гына?
— Чынак тыге. Вет кызыт ик кундемыште икмыняр СНТ верланен. Манмыла, кажныже шке ӱмбакше одеялым шупшаш ваҥа. Тыгодымак кундемже тӱшкан пайдаланымылан шотлалтеш. Теве трансформатор подстанций ик СНТ-ште, а пожарный пӱя весыште верланеныт. Але корнын ик ужашыже иктыныште, кокымшыжо весыныште шуйна. Тидыже садым виктарыше органланат, садовод-влаклан шкаланыштат уто нелылыкым веле луктын да чаракым гына ыштен.
— СНТ-ын пашаже шукыж годым тудым вуйлатыме органын пашажым онча. Мутлан, председательыным да правлений член-шамычыным. Ты органым сайлыме радам вашталтеш мо?
— Икте ӧрмашым луктын: законышто виктарыме органыш ик еҥ-влакак чарак деч посна ӱмырышт мучкылан ойыралт кертыт манын палемдыме. Председатель тӱҥалтышлан вич ийлан сайлалтеш, вараже кажне вич ийлан кодын кертеш. Пуйто алмашташ лийдыме еҥ уке. Але весе. Мутлан, тӱшка погынымаште ончычсо председатель верч йӱклаш тореш лийыныт, тыгак уымат сайлен огытыл. Тыге чыла пашам ончычсыжак виктара. Тыге лийшаш мо? «Лесной» СНТ-ште лийын. Ончычсо председательлан ӱшаным ыштен огытыл, а тудо паша гыч кораҥаш кӱлешлан шотлен огыл. Пашам шкевуя виктараш, садовод-влакын оксаштым кучылташ праваже уло мо?
— Закон садыгак садовод-шамычын илышыштын чыла велжым авалтен ок шукто. Кажне кундем шке семынже ила, сандене ты законодательствым верысе условийлан келыштарыде ок лий докан…
— У закон эше умбакыже каҥашалтеш. Но тудо кажне кундемын ойыртемжым шотыш налеш манын ӱшан шагал ыле, чаманаш гына кодеш, тыгак лекте. Республикыштына чыла районышто СНТ уке. Мыняр улшыж гыч пелыже утла Медведево районышто верланен. Юридический лица семын ыштыдыме сад товариществе-влакат шагалын огытыл. Нунылан мланде кумдыкым ойырымо, пашам ыштат, но нуным кӧлан шотлыман? Моло ойыртемат уло. Сандене мемнан региональный отделенийна Марий Элын Кугыжаныш Погынышкыжо депутат-шамычлан, Марий Эл вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Александр Евстифеевлан, садым да пакчам кучышо-влак нерген у законым лукмо дене келшышын, верысе тыгаяк законым ямдылаш да тудым «Марий Элыште садоводство ден огродничествылан полыш нерген» манын лӱмдаш темленна. Куанен палемден кертам, южо темлымыже илышыш пурталташ тӱҥалын.
Мутлан, электровийым колтышо организаций ден садовод-влак коклаште договорым ыштыме. Тидыже туллан ялысе тариф почеш тӱлаш йӧным пуа. Сеть организаций-влак садласе электроозанлык объектлам, трансформатор подстанцийлам, электролинийлам шке ӱмбак налаш тореш огытыл. Тидат пакчазе-влакын роскотыштым палынак иземда. Но мо ӧрыктараже: южо СНТ председатель тидым ышташ тореш, молан манаш гын кидше гыч кугу окса мучышта, тудым шонымыж семын шалатыл ок керт. Верысе законодательный орган-влакын: кӱшылжынат, верысыжынат — шотыш кондышаш икмыняр моло йодышат улыт. Мемнан темлымынам шотыш налыт манын, ӱшанен кодына.
Анатолий АНДРЕЕВ мутланен.
Снимкылаште: Г.Петрушин; пакчагӧргым кучымо паша куштылго огыл.
Авторын фотожо.
