КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО ФИНН-УГОР ТӰНЯ

Родо-тукым калык-влакым Марий Эл иквереш чумырен

Финн-угор родо-тукым калык-влакын кечышт жапыште Марий Эл Республикыштына моткоч шуко мероприятий эртен. Эртыше изарнян «Кугезына-влакын кышашт дене» этнокультур проект-влак фестиваль тӱҥалтышым налын. Тудо Марий Эл Республикынан 100 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтын.

Тӱрлӧ кундемын ойыртемже — фотокартычке гоч

25 октябрьыште кечывал деч вара Т.Евсеев лӱмеш национальный тоштерыште калык шыҥ-шыҥ погынен. Тыште фотосӱрет выставке-влак почылтыныт. Икымшыштыже Марий Эл, Мордовий, Карелий, Коми, Башкортостан да Эстон республикла гыч «Вож» фотоусталык фестивальыш ушнышо 35 авторын пашажым ужаш лиеш.

Мемнан республикнан моторлыкшым Волжский, Курыкмарий, Шернур, Советский, Звенигово, Морко районла да Йошкар-Ола гыч фотолюбитель-влак ончыктеныт. Нуно шке пашашт гоч марий калыкнан йӱлажым, тӱвыражым, ыштыш-кучышыжым, кундемнан сылне пӱртӱсшым ончыктеныт.

А кокымшо выставкыште Россий журналист ушемын еҥже, «Марий Эл» газетын ончычсо пашаеҥже, фотокорреспондент Денис Речкин 2005-2018 ийлаште финн-угор родо-тукым кундемлаш лектын коштмыж годым ыштыме фотокартычкыже-влакым ончаш темла. Выставкым тудо «Записки финно-угра. 2005-2018» манын лӱмден.

2005 ийыште эше «Марий Эл» газет редакцийыште пашам ыштымыж годым Денис Речкин Морко районысо Унчо кундемыште финн-угор фотосӱретче-влакын икымше семинарышкышт миен. Лач тушто тудо коллегыже-шамыч дене палыме лийын. Тиддеч вара нунын тыгаяк вашлиймашышт Коми, Мордовий, Хант-Мансийск АО, Ямал-Ненецк АО, Удмуртий, Пермь кундемлаште эртеныт.  Родо-тукым калык-влакын илыме верлашкышт Денис Речкинат чон вургыж вашкен. Латкум ий жапыште командировко дене шагал огыл корным эртен. Тудын фотокартычкыже-влак республикысе изданийлаштат савыкталтыныт, но ӧрдыжеш кодшыжо-влакат шагал огыл улыт улмаш. Лач нуным ме 1 декабрь марте выстакыште ончен кертына. Фотосӱретше-влак гоч Денисын Югра мландыште, Шеркалы посёлкышто у йолташыже-влак дене пырля Обь эҥерыш колым кучаш коштмыжым, Хант-Мансийскыште, Белоярский районысо кугу пайремыште, тыгак пӱчым ашныше Валентина ден Юрий Тарлинмыт дене уна лиймыжым ужаш лиеш. Карелийысе Кинерма ялыште эртыше вашлиймашыжат поро шарнымашым коден.

Финн-угор конгрессыштат шуко еҥ дене палыме лийын. Тушто регион вуйлатыше-влак дене веле огыл, тыглай калык денат ужын мутланен. Сандене фотопашаже-шамыч гоч коми, удмурт, мордва калык-влакын шочшышт, тусо кундемын ойыртемалтше верлашт палдырнат.

Денис кажне кундемыште лиймыж нерген радамын каласкален кертеш, кажныштыже тудын йолташыже-влак улыт. Тидым ме шкеат выставкым почмо кечын шижынна. Йолташнам пагален да аклен фотокорреспондентын коллегыже-шамыч Йошкар-Ола гыч веле огыл, Коми, Мордовий гычат толыныт ыле да чон гыч лекше поро шомакыштым уло кумылын ойленыт.

— Финн-угор журналист-влак кокла гыч Денис – эн чолга. Фотокартычкыже-влакым ончен, тудын пашажым йӧратен ыштымыжым шижаш лиеш. Тудын дене пырля ме, фотоаппаратым кидыш кучен, уло финн-угор тӱням савырненна, эсогыл Финлияндийыш, Венгрийыш, Эстонийышкат шуынна, — палемден Мордовий гыч Николай Ишуткин да выставкын озажлан финн-угор фотожурналистикым вияҥдымашке надырым пыштымыжлан дипломым кучыктен.

 

«Кушто, Финноугрий!»

Калык куштымаш дене тыгай лӱман фестивальыш Эстоний гыч «Leigarid», тыгак Пермь кундем гыч «Шондiбан», Ленинград область гыч «Армас», Карелий гыч «Марья» фольклор ансамбль-влак, Удмуртий  гыч «Чебедяй» образцовый студий ден «Царамис» ансамбль, Мордовий гыч «Премьера STAR» ден «Форсаж» коллектив-шамыч ушненыт.

Марий Эл Республикынан чапшым калык коллектив лӱмым нумалше «Марий памаш» фольклор да этнографий, куштышо да мурышо «Эрвел марий», «Поро кас» (Параньга район), «Рвезылык» (Морко район), йоча-влакын «Онар», «Топотушки» (Кужэҥер район) ансамбль-влак араленыт.

Фестивальым торжественно почмаште Марий Эл правительстве председательын икымше алмаштышыже Михаил Васютин, тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министрын алмаштышыже Александр Луничкин лийыныт. Нуно финн-угор родо-тукым калык-влак дене  келшен илыме да тыгай мероприятийым, иквереш ушнен, эртарымым сай пашалан шотлен ойленыт.

Концерт программе тӱрлӧ калык куштымашлан поян лийын. Залыште шинчыше-влак кажныжым шокшо кидсовыш дене вашлийыныт. Олыкмарий, курыкмарий, Пошкырт, Алабога, Урал вел куштымаш, Шернур сӱан деч посна Карел, Эстон, Коми, Удмурт мланде гыч толшо мӱндыр уна-влакын лу минуташ программыштым ончаш оҥай лийын. Тӱрлӧ коллектив – тӱрлӧ вургем, тӱрлӧ куштымаш. Кажныже шке калыкшын тӱвыра, йӱла ойыртемжым мастарлыкышт гоч почын ончыктеныт.

Фестиваль жапыште финн-угор калык-влакын куштымашышт дене мастер-класс, экскурсий-влакат пайдале лийыныт. Тидын шотышто «Марья» ансамбльым вуйлатыше Анна Ненахова тыгерак ойлен:

— Марий Элыш толмеке, родо-тукым калык-влак дене палыме лияш моткоч сай йӧн ыле. А могай нуно кажныже улыт: шкешотан, ойыртемалтше. Марий калыкын куштымашыштыже тывырдыкшак мом шога! Тыгодым ӱдырамаш-влакат пӧръеҥ-шамыч дене пырля иктӧр тават. Икманаш, фестиваль у йолташым муаш, мотор Марий кундемым ужаш веле огыл, профессионал коллектив-влакын куштымашыштым тунемаш йӧным ыштен, вет ме самодеятельный коллектив веле улына.

— Коллективна Российыште веле огыл, йот кундемлашкат чӱчкыдын лектеш, финн-угор калык-влакым ушышо тӱрлӧ фестивальыште лийынна. Тыгай вашлиймаш тӱрлӧ калыкын йӱлаж дене палыме лияш йӧным ышта. Такшым мемнан дене «Древо жизни» вепс пайрем кажне ийын эрта. Тушко марий коллектив-влакат эреак толыт, чолгалыкышт дене ойыртемалтыт. Но шке Марий Элыште икымше гана улына. Республикын рӱдолаже пеш сылне, калыкшат – поро, унам вашлийын моштышо, — палемден кумло ий ончыч чумыргышо «Армас» коллективын вуйлатышыже Юлия Игорьева.

«Кушто, Финноугрий!» фестиваль кугу кӱкшытыштӧ эртен. Кум кече жапыште родо-тукым финн-угор калык-влакын шочшыштлан икте-весе дене кылым саемдаш, икте-весын йӱлаже, тӱвыраже дене келгынрак палыме лияш йӧн лийын.

Куштымаш пайремыш ушнышо кажне коллектив шарнымашан пӧлек да диплом дене палемдалтын.

А.Байкова.

М.Скобелевын фотожо.

 

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий