ПАТЫРЛЫК

Мӱндыр мландыш, чоным йӱлалтен…

Таче «Марий Эл» газетын унаже – Севастопольышто илыше марий еҥ кокла гыч иктыже, 3-шо ранган отставкысе капитан В.Имаев – дене, палымым ыштена. Тений тудын дене Крымыште вашлияш, палыме лияш йӧн лекте.

Владимир Упаевич «Севастополь марий-влакын «Элнет» национально-культурный обществышт» региональный мер организацийын вуйлатышыже. Палдарыме шуэш: ты обществым Севастополь олаште национально-культурный обществе-влакын ассоциацийышт (АНКОС) составыште 2015 ий 24 июньышто регистрироватлыме. Тудо еҥ-шамычым ушен шогышо, шке кумылын пашам ыштыше, шкем шке виктарыше коммерческий огыл организацийлан шотлалтеш. Тудо ушнышо граждан-влакын тӱшка интересыштым пырля пашам ыштыме негызеш аралаш ышталтын.

Мӱндыр Крым. Севастополь. Чынжымак, мотор вершӧр. Шем теҥызшат кидкопасе гай пуйто. Туштыжо тӱрлӧ корабль коеш, еҥ-влак параход дене, векат, экскурсийыш, ийын каят… Вӱд йымак пуртен колтымо корабль-влаклан чапкӱат лишнак. Икманаш, йырым-йырна – Севастопольын панорамыже. Тыгай сылне вер дене палдарымыштлан, Шем теҥыз воктене вашлиймыштлан 2-шо ранган отставкысе капитан Е.Савиновлан, 3-шо ранган отставкысе капитан В.Имаевлан, йошкар зонышто, госпитальыште тыршыше Л.Виноградовалан мотокч кугу тау.

Владимир Упаевичлан икымше йодышем Севастопольыш кузе логалмыж нерген лие. Тудлан кӱчыкын да раш тыге вашештыш:

– Шочынжо мый Свердловск область Изи Тавра села (Сажинский район) гыч Эмай Упайын Волой эргыже улам. Тышке шке илышем Военно-Морской Флот дене кылдаш шонымемлан кӧра логалынам. Изиэм годымак теҥыз флотышто служитлаш шоненам. Ты аланыште пашам ыштымем, ончыч Тихоокеанский флотышто, варажым подводниклан, а пенсийыш лекмешкем, Черноморский флотышто, Севастопольышто служитленам. Сулен налме канышыште лиймем годым теҥыз воктенак келшыше пашам темленыт, тореш лийын омыл, куаненам веле. Тыге ешем дене тышанак илаш кодынам.

В.Имаевын илышыж гыч икмыняр шарнымашан тат дене палдарена.

Министрат лийын кертыт

Володя изиж годым моло рвезе дене пырля пу гыч ыштыме пистолет, пычал дене «лӱйылтын», «сарла» модын, ял пашаш шуаралтын кушкын. Ача-аважлан сурт сомылкам ышташ полшен, колхоз пашашкат коштын.

Школышто чолгалыкше дене ойыртемалтын, сайын тунемын, спорт дене пеҥгыде кылым кучен, дружине советын председательже лийын.

– Ялыште шочшо-влак, шонат гын, министрат лийын кертыт: чыла моштат, нимо деч огыт лӱд. Тунемаш гына кӱлеш. Мый эреак моряк, офицер лияш шоненам. Шонымем шукталтын. Туныктышем Екатерина Ильинична Дмитриевалан кугу таум каласем. Такшым чыла туныктышына поро, ушан-шотан лийыныт, мемнам чыла велым шуарен кушташ тыршеныт.

«Ачай, мый курсант улам!»

Молан лач моряк? Тидлан отставкысе офицер деч тыгай вашмут лие:

– Мыйын кугурак йолташем ыле. Тудо майор званиян, юж-десант войскаште служитлен, Афганистаныштат лийын. «Мыйже мо дене начар улам?» – шоненам тунам. Такшым ме вет СССР-ыште шочынна. Мемнан тукым керосин лампеш кушшо. Ялышкынат тунам автобус коштын огыл, поезд нерген мӱндыр кундемыште илыше-влак деч веле колалтын. Школ деч вара адмирал Нахимов лӱмеш Севастопольысо кӱшыл военно-морской инженерный училищыш чыла экзаменым сайын кученамат, куанымем дене ачамлан тыгай телеграммым колтенам «Ачай, мый курсант улам!».

Вич ий студент илыш шижде эртен кайыш, – шарналтен каласкала В.Имаев.

Тунем лекмыж деч вара Свердловск патырым Камчаткыш, атомный подводный лодкышко, электро-технический группын командиржылан колтеныт. Владимир Упаевич вич ий многоцелевой атомный торпедный подводный пуш дене коштын. Тыгай пушыжо изи да кугу лийыт. Иктыж дене 1,5-2 тылзе дене вӱд йымалне коштыт гын, весыж дене – изиш шагалрак. Варажым 15 ий Тихоокеанский флотышто офицер сомылым шуктен. Ты жапыште тӱрлӧ элыште (Малайский пролив, Вьетнам, Йемен…) лияшыже логалын, верысе культур, йӱла, илыш дене палыме лийын, шинчаончалтыш вашталтын, тыге шинчымашат келгемын.

Крым – мемнан

Владимир Упаевич кандаш ий Черноморский флотышто служитлен. Крымым Российлан пӧртылтымӧ годым тудынат надырже лийын. Мутат уке, тӱрлӧ чарак, умылыдымаш дене тӱкнаш логалын. Арам огыл «За возвращение Крыма» медаль дене палемдалтын.

Такшым ятыр ий теҥызыште лийше айдеме вӱдын ловыкталтмыж деч поснаже илен кертеш мо? Чон садак йӧратыме пашаш шупшеш, очыни…

– Тыгак. Вес семынже ок лий. Тыгай самырык пенсийыш лектам манын шоненат омыл. Ик жап заводыштат пашам ыштенам. Теве ынде теҥыз воктенак, газовый котельныйыште пашам темленыт, да келшенам, – куанен каласкала В.Имаев, вет тудо техникылан шӱман, виян специалист!

– Калык коклаште лийын, кутырен, тӱрлӧ национальностян еҥ-влакым вашлийын, илышат кеч изишлан кужемеш. Ынде Крым – мемнан. Сандене тидлан куанен, тауштен, икте-весым умылен, икте-весе дене келшен гына илыман.

Шукерте огыл В.Имаев 5-ше разрядан оператор лийын. Такшым тыштат тудо начальник сомылым шукта.

Элнан ӱшанле эргыже

Тиде чолга, уста пӧръеҥ ойырен налме корныжлан, професийжылан ӱшанле. Тидымак самырык рвезе-влаклан темла: элнан ӱшанле эргыже лияш, шочмо-кушмо верым, Российым аралаш.

Свердовск кундемын эргыже военный тукым корным шуен, вет тудын ачаже Кугу Отечественный сар гыч кок орден дене пӧртылын. Кугурак изаже Калининградыжте службым эртен, ефрейтор, а эше ик изаже танкист лийын. Кузе тыгай эрге-влак дене от кугешне!

Такшым Владимир Упаевичлан ятыр йӧсым чытен лекташыже логалын. Мутлан, корабль дене теҥызыш лекмыж годым тӱрлӧ кӱкшытан, баллан штормыш логалыныт: тудыжо южгунам кок-кум шагат лӱшкен гын, кунамже – икмыняр кече.

– Чот шторман годым чылажат сайын эртыже, механизм строй гыч ынже лек манын шонет, тургыжланет, эскерет, – шарналта В.Имаев. – А тымык йӱдым кумда теҥызыште ала-могай романтикым шижат, тунам шочмо кундем, ача-ава, йолташ-влакым шарналтет…

Ош Кугу Юмо арала

Владимир Упаевичын кочаже карт лийын.

– Тудо мемнам кугуракым пагалаш, илен эртарыме кажне кечылан таум ышташ туныктен. Теве тыге ынде эр кечым куанен вашлийын, саламлалтын, тау манам, кас шуэшат, адакат эртыше кечылан тауштен малаш возам. Кеч ӧрдыж кундемыште улам, но шке марий йӱлам, культурым шарнем, аралаш тыршем. Элнан тӱрлӧ кундемыштыже илыше марий еҥ-влак дене кылым кучем. Кокымшо ранган отставкыште улшо капитан йолташем, Евгений Савинов дене вашлийын, Севастопольышто илыше марий-влакым чумыраш, марий обществым ышташ шонымаш лектын ыле. Палемденак кодынем, тудо академийымат тунем лектын, жапше годым адмирал должностьланат темлалтын, но саманын умылыдымашланже кӧра чыла тыгак кодо. Лач Евгений Егоровичак ты обществылан «Элнет» лӱмжым темлен. Тиде эҥер – марий кундемын визитный картычкыже. «Элнет» романат уло, мурымат мурат… А мый теве ынде шкенан, «Севастополь марий-влакын «Элнет» национально-культурный обществышт» региональный мер организацийын вуйлатышыже улам. Тыште тӱрлӧ мероприятий эртаралтеш, меат тушко кумылын ушнена, а верысе вуйлатыше тидым куанен вашлиеш. Икте кумылым волта: музейым ышташ тӱҥалынна, а тушто марий вургем, ӱзгар пеш шагал. Тидын шотышто Марий Эл гыч иктаж полыш лиеш гын, моткоч сай ыле. Тыге пырля тыштат шкенан марий шӱлышым пуртена, йӱлана, культурна, калыкна, Марий кундемна нерген палдараш йӧн лектеш.

Севастополь – шуко национальностян ола. Тек изи Марий Элым, шкешотан культур, йӱла дене кылдалтше пашаче марий калыкым Крымыштат палат. Ончылгоч тау чылалан. Ош Кугу Юмо аралыже чыладам.

Е.ЭШКИНИНА

Авторын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий