2-5 сентябрьыште Оршанке район Кӧрдӧ ялыште XIII Марий Самырык тукым слёт эртен. Ты гана мероприятийыш Марий Эл гыч веле огыл, Киров кундем, Татарстан, Башкортостан, Удмуртий Республикыла гычат ӱдыр-рвезе-влак ушненыт.
Латкумшо вашлиймаш
Ты сылне слётыш Марий Эл правительстве председательын икымше алмаштышыже Михаил Васютин, Марий Эл Кугыжаныш Погынын депутатше Лариса Яковлева, тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министр Константин Иванов, молодёжный политике, спорт да туризм министр Лидия Батюкова да молат толыныт. Нуно чылан погынышо-влакым слёт тӱҥалме дене саламленыт да сай лектышым тыланеныт.
«Кӧ самырык тукым слёт гоч эрта, тудо чолга марий лийшаш. Школышто ма тӱвыраште, мер пашаште… Тудо, марий улмыж дене кугешнен, тиде лӱмым ӱмыр мучкыжо чапландарышаш. Шке шочмо калыкше дене весым палдарышаш.
Таче, чаманен каласем, участник шукыжак огыл. Но тышке эн чолгаже, эн ушанже, эн устаже толын. Жапда пайдалын эрта да ты слётым ӱмыреш шарнен илаш тӱҥалыда манын ӱшанем», – палемдыш Марий самырык тукым слётын «кресаваже» Л.Яковлева.
Вашлиймаш пайремыште кажне делегаций шкеж дене палдарен. Калык вургем поянлыкшым ончыктен, погынышо-влаклан мурым пӧлеклен. Тыгак семӱзгар почеш тавыктен, модыш дене модыктен.
Проектым кузе возыман?
Мо тыгай проект, кузе тудым возыман, грант конкурсыш ушнаш мом ыштыман? Ты йодышлам кажне кастене сессийыште тарватенна.
Икымше кечын «Мый палем» маналтше вашлиймаште проблеме нерген мутланенна. Слётын ик организаторжо Маргарита Маланова проблеме мут мом ончыктымым пеш куштылгын каласыш: «Тиде мо уло, но мыйын шонымаште лийшаш огыл, да мо уке, но мый шонем – лийшаш».
«Мый моштем» сессий проблемым задачыш савырыме йодышлан пӧлеклалтын ыле. Ты мутланымашке кок спикер ушнен. Ончыч калык мастар Виталий Кудрявцев «Эҥер вӱд ӱмбалне» да шонымаште улшо вес проектлаж дене палдарыш. «Мероприятийым эртарымаште эн тӱҥ – тудым шот дене ышташ. Икымше гана сайын ыштет гын, тылат ӱшан шочеш да умбакыжым ты паша куштылгын каяш тӱҥалеш. Калыкат тыйым акла», – радамлыш тудо.
Участник-влак ончыко лекше вес спикер – лингвист, кусарыше Ирина Садовина. Тудо задачым возымаште вашкаш огыл мане. Проектым шонымо годым ончыч шкалан икмыняр йодышым пуыман: молан тиде мылам, кӧлан кӱлеш, кертам мо мый тудым илышыш шыҥдарен да молымат. Тиде пашам куштылемдаш полша.
«Мый кертам» вашлиймашым Молодёжный политике отдел начальник Сергей Анисов эртарен. Тудо проектын трендыште улмыжым, тачысе кечылан кӱлешлыкшым, эскераш йодо. Социальный проект возымаштат шкан йодышым пуыман. Тудыжо кумыт: молан, кӧлан да ты проектын лектышыже могай лийшаш? Сергей Анисов тыгак грант конкурсыш кузе йодмашым колташ туныктыш. Эксперт-влак йодмашым ончымо годым теве мом ончат улмаш: проблемым муын моштымым, идейым ончыктымым, лӱмым (тудыжо кужу лийшаш огыл да сылнын йоҥгалтшаш), цельым чын шындымым, задачым, да мыняр окса кӱлмым.
Задачын ик ужашыже тиде – командым погымаш. Тушто теве кӧ лийшаш: вуйлатыше, тудын алмаштышыже, финансист, СМИ дене пашам ыштыше, волонтёр дене кылым кучышо еҥ-влак, да проект дене чак кылдалтше профессионал. Грантым пуышо-шамыч партнёр-влакланат кугу тӱткышым ойырат.
Тунеммаште – вий
Семинар кышкарыште «Марий краевед», «Марий йӱк», «Марий квиз», «МарикоMIX» секций-влак лийыныт.
«Марий квиз» секцийым Тимофей Евсеев лӱмеш калыкле тоштерын пашаеҥже Надежда Васканова вӱден. «Ме уш-акылым тергыше модыш-влакым эртараш тунемынна. Тудо йочаланат, кугыеҥланат оҥай лийже манын тыршенна. Надежда пеш кумда материал дене палдарен. Историйыште лийше южо татше нерген икымше гана колынам. Мый англичан йылмым туныктем, садлан ИКН, марий йылме предметла деч тораштырак улам. Тӱвыражымат йот элысым шымлем. Ты вашлиймаш пеш пайдале ыле», – палдарыш тушко ушнышо слётчик Марина Скуратова.
«Марий йӱкат» пеш кӱлешан секций. Тудын озаже, компьютер лингвист – Андрей Чемышев. Ты тиде вашлиймаш кузе эртыме нерген слётын ик чолга участникше Екатерина Мамаева каласкалыш: «Тушто ме тӱрлӧ программе-влак дене палыме лийынна. Видеошто йӱкым саемдаш подкастым возаш, тудым интернет площадкыш лукташ тунемынна. Мый компьютерлан келыштарыме программе-влак дене пайдаланем. Ынде йӱк дене пашам ыштен моштем».
«Кугарня» газет редакцийын пашаеҥже Валентина Семёнова «МарикоMIX» секцийлан вуйын шоген. Тушто аквагрим дене пашам ыштеныт, комиксым сӱретленыт, пластилиным ненченыт. Ижевск ола гыч толшо ӱдыр Надежда Исламова ты сомылыш уло кумыл дене ушнен: «Ты секцийыште ме сӱрет гоч марий калык дене кылдалтше проблемым ончыкташ тунемынна. Мутлан, ик кечын комиксым сӱретленна. Лаштыкым ныл ужашлан пайлен, шонымашнам историй семын ончыктенна. Тушто, ойлымаш семын, тӱҥалтыш, кульминаций да мучаш лийшаш».
Марий краевед-влак Мер Каҥаш вуйлатышын алмаштышыже Валерий Мочаев дене вашлиймаште лийыныт. Алёна Токташова тушто мо лийме нерген тыгерак палемдыш: «Секцийыште ме ачана могырым родо-тукым пушеҥгынам «чоҥенна». Тидым ышташ шонымаш ончылгоч лийын, лӱмынак книгамат налын пыштенам ыле. Лач кушеч тӱҥалаш пален омыл. Тыгак шке шочмо кундемнам шымленна. Ялын, уремын, тушто йоген эртыше эҥерын историйжым, топонимикыжым онченна. Мый Морко район Токперде ялем шымленам. Секцийыште ял лӱм чуваш йылме гыч лектын манын ойлышт. Тиде мыйым ӧрыктарен, вет мый вес умылтарымаш-влакымат колынам. Тиде кокытеланымаш шымлаш кумылым эшеат чот лукто. Вашлиймашын ик ужашыже шке кундем гыч лекше талешке-влакым палымылан пӧлеклалтше ыле. Мый тыгай еҥлан шке ковам-влакым шотлем. Тидыже Роза Владимировна Токташова ден Екатерина Антиповна Семёнова. Нунын дене мый кугешнем».
Унагудо
Могай пайрем уна деч посна? Семинарыш тале тӱрызӧ, мер пашаеҥ Ираида Степанова, онлайн йӧн дене поэт Зоя Дудина ушненыт. Нуно оньыжа Эдуард Александров, Валерий Мочаев дене пырля «Ме марий улына. Мо тиде мыланем?» теме почеш мутланымашым эртареныт.
Кокымшо кечын семинарист-влак деке волонтёр медик-влак ушненыт. Нуно ВИЧ да СПИД чер нерген каласкалышт. ВИЧ деч аралалташ да эмлалтме шотышто ой-каҥашым пуэныт. Тыгак ийыште кок гана анализым сдатлен тергаш темленыт. Черланымыда нерген ондакрак пален налыда гын, тудым чактарашат йӧн уло.
Икымше полышым пуымо нергенат мутланенна. Тарванылде кийыше айдемым ужыда да тудлан полшынеда гын, тидын годым мом палыман? Эн ончыч йыр ончен савырныза. Тазалыкланда, илышланда эҥгекым ыштыше нимо уке гын веле, айдеме деке лишемза. Ончыч кычкыралза, пылыш воктеныже совыдам пералтыза. Йӱкым огеш пу гын, изиш, вачыж гыч кучен, рӱзалтыза. Тидын деч вара писын полыш машинам ӱжыктыза. Эн ончыч кушто улмыдам палдарыза. Тыге, кыл кӱрылтеш гынат, эмлыше-влак куш толшашым палаш тӱҥалыт.
Римма Кудрявцева ден Елена Рыбаковам семинарыш толшо-влак поснак шокшын вашлийыныт. Нине тале музыканче, мурызо, мыскараче-влак вашлиймаште шке мастарлыкыштым ончыктеныт. Погынышо-влакым мурым мурыктеныт.
Мастер-класслам эртараш шагал огыл уна толын. «Интеллектуал» коммерческий огыл организацийын вуйлатышыже Эльвира Куклина этноблогер лияш туныктен, М.Шкетан театрын артистше Акпарс Иванов усталык саскаж дене палдарен. Иван ден Евгения Павловмыт «Йошкар-Ола настоящая» проектыштым ончаш темленыт. Организатор кокла гыч вашлиймашым Алёна Иванова, Маргарита Маланова, Валентина Семёнова эртареныт. Тале участник-влакат мастарлыкыштым ончыктеныт. Анастасия Ишманова «Инстамарийка» марафонжо нерген каласкален, Дмитрий Веденькин TikTok-ым вӱдаш туныктен.
Пытартыш кастене «Речкин-бэнд» группо сылне сем почеш тавыктен.
Талешке корно дене
Оршанке кундем шке уста шочшыжо-влак дене чаплана. Семинар эртарыме Кӧрдӧ ял йыр улшо илемлам шергал лекташ гын, кӧн гына лӱмжӧ ушыш огеш пуро?! Яков Майоров-Шкетан, Арсий ден Евгений Волковмыт…
Ӱдыр-рвезе-влак экскурсийлан поснак йывыртеныт. Ончыч Мамич Бердейым шарналтеныт. Тудын лӱмеш пыштыме кӱ воктене талешке нерген йодыштыныт. Вара Тошто Крешын ялыште шочын-кушшо уста еҥ, Яков Майоров-Шкетанын тоштерыштыже лийыныт.
Тачысе кечын ты кундем калык мастар Виталий Кудрявцев денеат кугешна. Тудо шке суртышкыжо ӱжын да чапле экскурсийым эртарен колтен.
О.МОШКИНА
Авторон фотожо
