Республик вуйлатышын пашажым шуктышо Александр Евстифеев, республикысе озанлыклаште уржа-сорла паша кузе кайыме дене палыме лияш манын, кугарнян Параньга районысо «Победа» ялозанлык производственный кооперативын Кӱчыкэҥер (Данилово) ял воктенсе пасуштыжо лие. Тушто лачак пырчым погат ыле.
Тиде ялозанлык производственный кооператив председатель А.Павловын палемдымыж почеш, уржа-сорла тургымышт тылеч кум-ныл кече ончыч тӱҥалын. Пырчан кушкылым тыште 2600 гектарыште, тышеч 2000 гектарышкыже икияшым ӱденыт. Ик гектар гыч 30 центнер пырчым шийыт.
Республикысе ялозанлык-влаклан пырчан культурым 142 тӱжем наре гектар гыч поген налман. Пасулаште 300 утла комбайн пашам ышта.
— Пытартыш кечылаште моткоч сай игече шога, сандене 18 августлан налмаште республикыште шурным 5000 утла гектар кумдыкышто поген налме. Вӱдыжгылыкым шотыш налын, шурно лектыш уда огыл – ик гектар гыч 28-29 центнер наре лийшаш, — палемдыш «Победа» колхозын пасуштыжо лийме годым республикысе ялозанлык министр Ю.Сидыганов.
— Озанлыкын шкенжын комбайн паркше уло, пырчым кошташ цехым чоҥымо, тудым аралаш кугу склад-влакым келыштарыме. Мыйын шонымаште, «Победа» колхозлан моло семынак шке продукцийым ужалаш вашкыман огыл, а изишак вучалтыман да рынкыш тунам лекман, кунам сатулан эн келшен толшо акым темлат, — иктешлыме семын палемдыш Александр Евстифеев «Победа» колхозын пасужым ончен савырнымекыже да верысе пашаеҥ-влак, район, колхоз вуйлатыше дене мутланымекыже.
* * *
Кодшо изарнян Александр Евстифеев Килемар районышто верысе калык дене вашлийын. Тӱҥалтыште молгунамсе семынак республикыште кызыт улшо сӱрет дене палдарен. Тылеч вара еҥ-влакын йодышыштлан вашештен. Нуно, мутлан, пӧрт леведышым ачалаш, газым пурташ йодыныт. Южо вере корнын поснак локтылалтше улмыжым палемденыт да олмыкташ полшаш йодыныт. Тыгак пашам ыштыдыме автовокзаллан, маршрутко-влак ситыдымылан, молылан вуйым шийыныт. Кок шагат наре шуйнышо вашлиймаште еҥ-влак 20 наре йодышым пуэныт, икмыняр темлымашымат каласеныт.
Александр Евстифеев тыгак райрӱдысӧ школышто лийын да тушто капитально олмыктымо пашан кузе шукталтмыжым аклен, тунемме учрежденийым ончен савырнен. Тиде пашан тӱҥ ужашыжым подрядчик 1 сентябрьлан мучашлен шукташ, а пашам тӱрысшӧ 1 октябрь марте пытараш сӧрен. Но тыгай вашмут республик вуйлатышын пашажым шуктышылан келшен огыл. Сандене тудо сентябрь тӱҥалтыште тышке угыч толаш да мо ышталтмым шкеак тергаш сӧрен.
* * *
Кодшо арнянак Александр Евстифеев Медведево районыш мийымыж годым тулык да ача-аван полышышт деч посна кодшо икшыве-влаклан Лӱльпан рӱдерыште лийын. Тушто республикысе тыгай сынан чыла 8 йочапӧртын вуйлатышыже-влак дене мутланен. Нине организацийлаште 250 утла икшыве ила. Тышеч 42 ӱдыр-рвезе — ты рӱдерыште.
Рӱдер директор А.Михайлов республик вуйлатышын пашажым шуктышылан учрежденийым ончыктен коштыктен, шуктымо пашашт нерген каласкален. Шкешотан экскурсий жапыште А.Евстифеев рвезе-влаклан столярный, моло сынан пашам шукташ мастерской уке нерген шылталенрак каласен. Тыгак икшыве-влакым кузе пукшымо, класс ден пӧлемлаште шокшо але юалге улмо, канышышт, спорт дене кылым кучымышт, тидын дене пырля выпускник-влаклан илыме верым ойырымо нергенат йодын.
Александр Евстифеев чыла йочапӧрт вуйлатыше дене иканаште мутланымашын пайдалыкше моткоч кугу улмым палемден. Вет нуно улшо нелылыкышт, ыштышаш пашашт нерген пырля каҥашеныт. Тыгак оралте-влакын могай улмышт, капитально олмыктымаш, икшыве-влакым эмлыме, тыгай учрежденийлаште тыршыше-влакын пашадарышт, ятыр моло нерген мутланеныт.
Тыгай сынан вашлиймаш икымше гана эртен.
* * *
Кугарнян, 18 августышто, Александр Евстифеев кок районышто лийын.
Лу шагат эрдене тудо Кужэҥер районышто илыше-влак дене райрӱдысӧ тӱвыра пӧртыштӧ вашлие.
Молгунамсе семынак вашлиймаш тӱҥалтыште погынышо калыклан республикыште экономике, социальный ситуаций могай улмо нерген каласкалыш. Тылеч вара «Вияш линийыш» тудын лӱмеш ты район гыч пурышо йодыш-влакым лудо да южыжлан шкеже вашештыш, южыжлан пырля мийыше министр-влакым теме шот дене вашешташ йодо. А нунышт йочасадыште да книгагудышто изи пашадарым тӱлымӧ, ялыш газым пуртымо, чодырам яра налаш лийме дене кылдалтыныт ыле.
Вашмутланымашыш куснымеке, икмыняр школ директор тургыжландарыше йодышым пуыш. Мутлан, тунемше-влакым шупшыкташ ГСМ-лан школ-влаклан лимит улмо, туныктышо-влакым уэш ямдылыме институтын оралтыже тоштемме нерген ойлышт. Кужэҥер ФОК-ым кунам чоҥен шукташ палемдалтме, автовокзал шотышто, Руш Кугунурышто у ФАП лиеш мо, моло нергенат рашемдаш тыршышт. Автовокзал дене кылдалтше йодыш шотышто Александр Евстифеев палемдыш: «Автовокзал-влак республикысе кажне районышто лийыт. Но тымарте «корно кӱчыкрак» лийже, писынрак ышташ манын, мый тыршаш тӱҥалам».
Йырмарийыш корным кунам ышташ тӱҥалме дене кылдалтше йодышым пуымо годым район вуйлатышым титаклен ойлен пуышт. Тидым Александр Евстифеев кумылын ыш вашлий да тыгай койышым шылталенрак палемдыш.
Тиде йодыш шотышто мутланымаш кумылым мыняр-гынат волтыш гын, сулен налме канышыш лекше ик ӱдырамашын вашлиймаш мучаште пуымо йодышыжо чылаштым шыргыжалаш таратыш.
— Александр Александрович, тылеч ончычсо вуйлатышым ме чоҥымо дворец-влак дене шарнен кодынна. А Тендам мо дене шарнаш тӱҥалына? Мом Те почешда кодеда? – йодо да уло калык воштылынак колтыш, эсогыл еҥ-влак совым перышт. Тыгодым мом вашештымыжым тӱткын колыштыч.
— Эн ончычак, мыйым ончычсо вуйлатыше дене таҥастараш огыл манын йодам. Мый дворец-шамычым чоҥаш ом шоно. Чоҥымыж дене мом ышташ эше огына пале. Шкеат дворецыште ом иле. Мый пачерым айлен илем да пиалан улам. Молан манаш гын, каем – эше пычкемыш, толын пурем – уже пычкемыш. Мом мый почешем кодем? Паша лектышем. Илышыштем мый шуко паша верымак вашталтен омыл. Но юрист семын пиалан улам – тӱрлӧ сынан пашам шуктенам: туныктенам, юридический науко дене заниматленам, Россий президентын администрацийыштыже юридический теме дене пашам ыштенам, Федераций-влак Советын правовой да судебный йодыш-влак дене комитетшын председательже, суд председатель лийынам. Кызыт исполнительный кучемыште тыршем. Но ик паша верем гычат мый уда шарнымашым коден каен омыл. Тыландат шке паша лектышем кодаш сӧрем. А тудо могай лиеш – мый денем веле огыл, тендан дене пырля чыланна денат кылдалтеш.
А вара, шыргыжалын, ешарыш:
— Но те мый дечем утлашыже ида вашке.
Тылеч вара нӧлтшӧ кумыл дене вигак Параньга поселкыш тарванышна. Тушто калык дене вашлиймаш верысе тӱвыра да каныме рӱдерыште лие.
Мутланымаш ончычсо радам почешак эртыш: ондак Александр Евстифеев ойлыш, вара тудын лӱмеш «Вияш линийыш» пурышо йодыш-влак деке кусныш. Еҥ-влакым Элпанурышто школым кужун чоҥымо, йоча площадкым чоҥыдымо, моло йодыш тургыжландарен. А вашмутланымаште адакат ФОК, у ФАП нерген йодыч. Тиде районышто илыше-влакым тазалык дене кылдалтше йодыш поснак тургыжландарыме шижалте. Молан манаш гын икмыняр еҥ тудым уэш-пачаш тарватыш. Корным ачалаш, черке дене кылдалтше йодышым рашемдаш полшаш йодыч. Южо еҥын шкеже але ешыж дене кылдалтше йодышым гына изин-кугун рашемдаш тыршымыже, чыным ойлаш гын, ӧрыктарыш. Конешне, шукынжо республик вуйлатышын пашажым шуктышым полшен кертше пытартыш ӱшанышт семын аклат. Туге гынат тыгайым колышташ йӧндымӧ ыле…
А теве «Патриоты Параньги» фонд вуйлатышын, самырык рвезын, ойлымыжо шукыштлан келшыш, очыни. Тудо мом ышташ шонымо да лийме шотышто ятыр ойлыш, южыжым илышыш пурташ полшаш йодо. Тидым республик вуйлатыше кумылын вашлие да, кажне йодышым посна ойырен, умбакыже пашам ышташ манын келшен толшо министерстве ден ведомствылашке колташ да ончыкыжымат тыгаяк чолга кодаш темлыш.
Любовь Камалетдинова.
