4-7 июньышто Ижевскыште финн-угровед-влакын «Финн-угор тӱня Российын полиэтнический кумдыкыштыжо: тӱвыра поянлык да у йодмаш-влак» пӱтынь Россий кумдыкан VI шанче конференцийышт лийын. Тушко Марий Эл гыч 9 еҥан делегаций миен, тудым В.М.Васильев лӱмеш Марий шымлыше институтын вӱдышӧ научный сотрудникше, филологий науко кандидат, Марий кундемысе финн-угровед-влакын комитетыштын председательже О.Сергеев вуйлатен. Палемдыман, тиде конференцийыште тудым Удмурт Республикын Кугыжаныш Советше Таумут дене палемден, да шушаш вич ийлан Россий Федерацийысе финн-угровед комитетын председательжын алмаштышыжлан сайленыт.
– Олег Арсентьевич, Россий кӱкшытан тыгай конференций вич ийлан ик гана эртаралтеш. Тенийысе тидын деч ончычсо деч мо дене ойыртемалтын?
– Эн ончычак – темыже кумда. Финн-угор йылме, тӱвыра, этнографий, сылнымут, фольклор дене кылдалтше йодыш шуко погынен. Илыш ончыко кая, эре уым да уым йодеш. Тений оргкомитетыш чылаже 300 наре йодмаш пурен. Элна гычак 20 регион гыч шымлызе-влак миеныт. Но тиде гана Россий деч ӧрдыж кундемла, йот элла, мутлан, Эстоний, Финляндий, Венгрий, Австрий гычат финн-угор йылмым шымлыше-шамыч лийыныт. Нуно тӱҥ шотышто финн-угор конгрессыш коштыныт. А кызыт Россий кӱкшытаныште шонымашыштым ойленыт. Молан? Тӱнямбал кумдыкышто – тиде икте, тушто ала-можо ала-кушто «шулен» йомын кодын кертеш, а тыште тыгай ок лий манын, ӱшанышт уло, очыни.
– Марий Эл гыч 18 йодмаш лийын, но каенда 9 еҥ гына. Амалже могай?
– Чаманен каласыман, тыгай конференцийыш шагалын коштына, паша шуко. Но, мыйын шонымаште, паша – паша дене, а тыгай конференций вич ийлан ик гана лиеш, сандене тушко, чыла сомылым шуэн коден, пӱйым пурын каяшак тыршыман. Кугу тау Марий кугыжаныш университетлан, тудо мыланна Марий Эл гыч корныш тарваныше шымлызе-влаклан транспортым ойырен. Транспорт огеш лий гын, тиде 9 еҥ гыч эше пелыжат корныш ок лек ыле, молан манаш гын шке кӱшеш кайыман. Корнылан оксам огыт ойыро манаш ок лий, но ӧрдыж кундемыште икмыняр кече илыман, а тидлан адакат шийвундым шке кӱсен гыч луктын пыштыман. Шоналташ гын, тиде вет мыланна, шымлызе-влаклан веле огыл, уло Марий Эллан кӱлеш. Ме огына мий гын, очыни, сайжак огыл – мемнан делегаций тушто лийшаш. Тиде шонымаш денак, пӱйым пурын манме гай, миен толынна.
– Конференцийыште пашам ыштымыдам кузе акледа?
– Моткоч кӱкшын. Марий шымлызе-влакын докладым ыштыме аудиторийыштышт чыла вереат колыштшо шуко лийын. Нуно йодышым пуэденыт, шкан кӱлешаным умылаш тыршеныт. Меат моло кундем гыч шымлызе-влакым колыштынна да шкан мом-гынат уым налынна.
– Финн-угровед-влак тӱҥ шотышто могай йодышым нӧлталыныт?
– Шукынжо мутвундым пойдарыме шотышто тургыжланат. Мутвундым пойдарыме годым тӱргоч, мутлан, марий йылмыште марлаҥдаш тыршыме сайжак огыл да тидым ыштымын кӱлешлыкше уке. Весе – мутым ыштыме годым кеч-кунамат мут ышталтмын законжым эре шотыш налаш кӱлеш.
– Конференцийыште лиймым иктешлен каласаш лиеш мо? Пытартыш жапыште финн-угор йылме-влак вияҥыт але…?
– Мутат уке, вияҥыт. Йылме ок вияҥ гын, шканже чаракым ышта, санденак вияҥ толеш. Докладым ыштыше-влак кокла гыч нигӧат «йылме ок вияҥ, ик верыште шинча» манше лийын огыл. Чыланат ончыко кайыме нерген шонат да тидлан чыла ышташ тыршат. Йылме вет тугай тудо – илыше. Ончыко от шӱкал, от пудырате да корным почын от ончыкто гын, тудлан вияҥаш неле лиеш.
Погынышо-влак финн-угор языкознаний, фольклористике, литературоведений, музыкальный культур, этнический историй да этносоциальный процесс-влак дене кылдалтше кызытсе жаплан келшыше йодыш шотышто каҥашеныт. Конференцийыште пленарный да секций заседаний-шамыч эртеныт. Участник-влак «Удмурт сылнымутын у историйже: жапын йодмыжлан келыштаралтмаш да у шонымаш-влак» симпозиум, «Йылмын национальный корпусшым ыштымаште пӱсӧ йодыш-влак» да «Чекдыме образований» темылан йыргешке ӱстел йыр мутланымаште лийыныт.
Идалык гыч Австрийыште Финн-угровед-влакын тӱнямбал конгрессышт лиеш. «Изи ма кугу делегаций дене – тушко каена манын, ӱшан уло. Тыгай конференцийыште ме лийшаш улына, шке лӱм дене огыл, а республикнан лӱмжӧ дене», – мутланымашым иктешлыш Олег Арсентьевич.
Г.КОЖЕВНИКОВА мутланен.
Снимкыште: О.Сергеев; Марий Эл гыч шымлызе-влак – Ижевскыште;
