КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО

Марий кино нерген…

Тений август тӱҥалтыште лу кече жапыште Параньга районысо Матародо школ пелен Финн-угор фильм фондын еҥже-влак марий кинолагерьым эртареныт. Тудын ик участникше, М.Шкетан лӱмеш национальный кугыжаныш драме театрын артистше Андрей Яруковын кӱчык метражан «Ӱшан» фильмже, Интернетыш вераҥдымеке, кок арня жапыште гына 14 тӱжем лайкым поген. А тачысе кечылан гын 17 тӱжем лишкат шуын. Андрей фильмлан сценарийым возен, тыгак режиссер семын тыршен. Тидыже тудым Интернет сетьыш вераҥдыше оператор Николай Шаропиным моткоч ӧрыктарен. Моланжым  изиш варарак умыледа.

Ончыч кинолагерь нерген кумданрак палдарена. Финн-угор фильм фонд кажне ийын Кечывалвел Эстонийыште финн-угор фильм-влак фестивальым да тӱрлӧ регионышто шочмо йылме дене кином ышташ шонышо-шамычлан кинокурс-влакым эртара. Тенийысе марий кинокурсым эртараш Матародо кундемысе калык да верысе школ темлымаш дене лектын. Тусо  администрацият тореш лийын огыл. Курсыш 19 еҥ миен. Верысе тунемше-влак веле огыл, моло районла гычат кумылан-влак лийыныт, эсогыл Марий театрын икмыняр артистшат. Организатор-влак вигак палемденыт: кином войзымо годым ял калыкымат авалташ логалеш. Сандене кином ыштымашке, ямде материалым ончымашке да каҥашымашке верысе-влакат коштыныт.

 А курсын организаторжо-влак Венгрий гыч режиссёр Эдина Чюллог ден эстон сценарист Анти Наулайнен лийыныт. Матародо ялын шочшыжо Татьяна Алыбина координатор семын ыштен. Икымше кече гычак участник-влак ик кадр дене историйым каласкалаш тунемыныт. А моло кечын кӱчык метражан кином профессионально ыштымашке кусненыт.  Мутат уке, кинокурс ял калыкымат кожгатен. Икшырымын йогышо илышышкыже вашталтышым пуртен. Вет тудын участникше-влакым ончен, малтен, эсогыл мончаш пуртен  лукташат, сийлашат кӱлын. А южыштлан сниматлыме кинон геройышкыжат савырнаш логалын.  Мутлан, «Ӱшан» фильмымак налаш.

  Тудым Интернетыште лудшына-шамычат верештын кертыт. Шарнымашеш кодшо 10 минуташ кӱчык метражан фильм. Тӱҥ геройжо  аракам подылаш веле огыл, кажне кечын йӱаш йӧратыше черан шкет илыше пӧръеҥ. Кече гыч кечыш тыге илен шерже темешат, пытартыш чаркам подылын, кандырам налын, чодырашке ошкылеш. Шке семынже мутланен, иктешлымашым ыштен, кандыражым сакалтен шукта веле, тораштак огыл верланыше черке гыч чаҥ кырымым колеш. Изиш шоналтен, тушко ошкылеш. Йолжо тудым шкак пуйто черкыш наҥая. Кӧргыш пурен шогалмеке, тушто чон йӧсыжым Юмылан почеш да тушеч йӧршеш у шонымашан лектеш. Айдемын у илыш тӱҥалеш. Могай? Тудым кӱчык кином ончен лекше шке шонен мушаш…

 Марий ялысе айдемын илышыжым почын пуышо, шонкалаш таратыше сюжет. Эшежым тудым рушла субтитр дене пойдарыме. Але марте марий йылме дене войзымо тыгай кино лийын огыл. Лач тидын нергенак кинокурс деч вара ме тушто режиссёр, сцене мастарлык, киносъёмко шотышто  туныктышо  семын пашам ыштыше Николай Шаропин дене вашлийын мутланышна. Тудо шкеже руш гынат, марий  кинон ончыкылыкшо нерген моткоч тургыжланымыже, тудым вияҥден колтымо верч тыршаш кумылан улмыжо шижалтеш.

 Николай шке жапыштыже Марий Эл ГТРК-ште операторын ассистентше гыч пашам ышташ тӱҥалын. Вара операторлан тунем лектын. Пашам ыштен. Кином войзаш материалым поген, шинчымашыжым пойдарен. Вара режиссёрлан Москваште тунемын, туныктышо семынат ыштен. Москосо йоча телевизионный рӱдерыште тыршен. Лӱмлӧ руш режиссёр-влак дене палыме лийын, опытым поген. Тиде жапыштак ик лӱмлӧ политикын мультимедий командыштыже ыштен. Шкенжын ойлымыж почеш Российын 60 регионыштыжо лийын. Умылен: кино —  тиде тӱшка калык дене пашам ыштыме виян инструмент. Икмыняр жап гыч Йошкар-Олаш пӧртылын да угыч, вигак огыл гынат, йоча кином ыштымашке ушнен. Тидын годымак умылен, марий кино пеш эркын вияҥеш.

— Улыт   DVD-дискыш войзымо коммерческий икмыняр фильм. Нуным сувенир семын ужалат. Но марий кином интернетыште от верешт, — манеш Николай. Тудо Йошкар-Оласе Самырык-влакын технический творчестве рӱдерыштышт йоча киностудуийын режиссёржылан да туныктышыжлан ышта. Сандене рӱдерын ресурсшыланат эҥертен, ты пашам ворандарен колташ йӧн уло. А национальный темылан кӱчык метражан фильм-влакым войзаш нелыжак огыл, ойла тудо. Эшежым тыгай фильмлан сценарийым чумырышо фондымат ышташ лиеш. Николай шкежат режиссёр семын кином сниматла, сандене молыланат полшаш ямде. Тудо лачшымак марий йылме дене кином войзымо пашам ворандарен колташ шона. Тудым илышыш шындараш шонымашан еҥ-влакым кычалеш. Лу минуташ «Ӱшан» фильмын инетрнетыште тыге писын шарлымыжак тудым лачшымак ты пашалан пижаш таратен. Эшежым тыгайрак сынан кӱчык фильм-влакым войзаш кумыландыше йыҥгыртен йодшо-влакат улыт, палемда шкеже.

       Марий кинокурсат сай шӱкалтыш семын лийын. Калыкнан илыш йӱлаже, тӱвыраже, эртыме корныж дене палдарыше фильм-влак моткоч кӱлыт.  Кугу кинолан окса кӱлеш, сандене чыла тидын нерген каласкалыше кӱчык фильм-влак лачеш толыт. Кызыт самырык-влакат лач тыгай форматаным ончаш йӧратат.  А тидым ышташ таче йӧн ситышын, у технологий-влак полшат.

Кином ыштыме паша нерген Николай пеш кужын каласкален кертеш. Но тудо лачшымак марий калык дене кылдалтше кино верч тургыжлана. Шкежат калыкнан моло деч ойыртемалтмыжым палемда. Курым гыч курымыш марий-влак шке йӱлаштым, чиемыштым арален толыт, пайрем гыч пайрем марте огыл, кажне кечын, палемда тудо. Таклан огыл оласе йоча-влакым ты пашалан туныкта. Шкежат ты шотышто кумылан-шамычлан вебинар-влакым эртара. Кином ышташ кумылан икшыве-шамыч шукын улыт.   

 Тыгак тудо театр-влакын репертуарыштымат фильмыш кусарен толмын пайдам пуымыжлан ӱшана. Молан манаш гын республик деч ӧрдыжтӧ илыше марий-влакын театрыш толын, постановкылам ончаш йӧнышт уке. Сандене тидлан лачшымак интернет полшен кертеш ыле. Мутлан, «Ӱшан» фильмымак налаш, пеш кӱчык жапыште тудым 17 тӱжем лишке еҥ ончен гын, тугеже тыгай фильм кӱлеш. Кеч тудым ынде нимогай фестивальыш от колто, вет Европысо кинофеситиваль-влакын условийышт почеш, фильм интернетыште «коштшаш» огыл.  

Икманаш, Николайын шонымашыже шуко. Кызытеш тудо икшыве-шамычым кином ышташ туныкта. Йоча киностудийыштыже тӱрлӧ направлений дене пашам ыштат. Документальный, модыш киностдуий-влак улыт. Тений гыч блогер-влакын студийыштым почыт.

СВЕТЛАНА НОСОВА.

Снимкыште: Николай Шаропин.

М.Скобелевын фотожо.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий