Шернур район Челдемыр ял покшелне верланыше чатката пу пӧрт – книгагудо. 2010 ий гыч тудым Раисия Богданова вуйлата. Ты кундемыш паша дене миен коштмо годым поро ӱдырамаш паша верышкыже уналыкеш ӱжӧ да йӧратыме сомылжо дене палдарыш.
Кундемым шымлаш келша
Эстетике сынан книгагудо, Раисия Сергеевнан пашаш пурмекыже, краеведческийыш савырнен. Ты алан у озан чонжылан лишкырак. Адакшым книгам лудаш толшо йоча-влакат кундемым шымлаш ямде улмышт дене палдареныт. Коча-ковашт деч иктаж тале еҥ, историйыш логалше кече, легендылан поян вер нерген пален налмеке, Раисия Богдановам шымлаш полшаш йодыныт. Тудыжо ик ганат тореш лийын огыл.
«Тений ныл экспедиций лийын. Эн ондак школысо лагерьыш коштшо йоча-влакым Иван Бердинскийын шочмо ялышкыже, Тумерсолаш, наҥгаена. Вес шымлымашым Изи Мушко ялыште эртаренна. Тушто сӱретче-влак, Владимир Иванов ден Александр эргыже, иленыт. Владимир Андреевич шуко ий Йошкар-Олесе сымыктыш школым вуйлатен, туныктышыланат тыршен. Илыме суртышт шогымо верым илалше-влак деч йодынна, ялым ончен коштынна. Кумшо экспедиций Кужнурышто лийын. Тушто ял калык шке вий дене шарныктышым почын. Памятник йыр йошкар кермычым оптеныт, мрамор плитам шогалтеныт, тӱзатен шынденыт. Ме тиде паша кузе ышталтме нерген йодыштынна да возен коденна.
Пытартыш гана кугурак ийготан-влак дене Горняк посёлкышто лийынна. Тушто, кандашле ияш Артём коча, Камай саҥгам ончыктен. Тудыжо курыкысо пещер деке волымо корнышто верланен. Ожно одо да марий калык-влак йыгыре иленыт. Шернур, Кужэҥер марий-влакын онышт Камай лӱман лийын, удмурт-влакын – Одо. Вер шагалеммылан кӧра Одо марий-влакым поктен колтынеже улмаш. Шке калыкым аралаш шонен, Камай тудым кредалаш ӱжын. Сеҥалтше калыкым ты кундем гыч наҥгая манын мутланен келшеныт», – палдарен Раисия Сергеевна.
Книгам савыкташ кӱлеш
Роман, детектив, йочалан возымо – книгагудышто чыла уло. Фондшат сай – шым тӱжем наре книга. Тудыжо койын пойдаралтеш: лудаш толшо-влак пӧлекым ыштат, верысе «Земледелец» колхоз у савыктышлам налын пуа. Тидланже книгагудо вуйлатыше моткоч таушта.
Шагал огыл материалым Раисия Богданова шкеак воза. Нуныжым толшо-влак поснак куанен лаштыклат.
«Экспедицийла деч вара буклет-шамыч «шочыт». «Чылдемыр кундемысе легенде-влак» «Сар корно», шагал огыл паша «Шочмо вер» серий дене лектын.
Тыгак сарыште кредалше-влак нерген очерклам тӱрлӧ газетла, книгала гыч погем. Шкежат возем. Чылаже 25 еҥ нерген шарнымаш погынен.
Лудшо-влакын сылнымут пашаштым «Шочмо мландын семже» папкыш погем. Верысе автор-влакын савыкталтдыме усталык саскаштым арален кодынем. Нуныжо газетыш колташ ӧрмалгат, очыни, а мылам кондат. Чумыр сборникым лукташ кумылем уло. Тидланже шийвундым ситараш кӱлеш», – чоным почо ӱдырамаш.
Тоштерыш логалме гай чучеш
Оралтын икымше пӧлемыштыже книга-влак ончерысе гай шогат. Тыштак буклет-влакым налын лудаш лиеш. Кокымшо пӧлемышке вончымеке, тоштерыш логалмыла чучеш. Тушто марий калыкын кажне кечын кучылтмо арверышт аралалтеш. Нунын чотышт изиш шагалрак гынат, погышын ойлымыж почеш, вашке шукемеш. Наста-влакым ямдылыме, лач конден, веран-верышкыже шогалтыман.
Пырдыжыште пеш чапле стенд-влак верланеныт. «Курымешлан рвезе кодыт» маналтшыштыже сар гыч пӧртылдымӧ самырык еҥ-влакын фотосӱретышт. Пӧртылшӧ-влак дене «Лийын шучко сар – лийын кугу сеҥымаш» стенд палдара. Раисия Богдановна шукыштын илыш корныштым шымлен да возен коден.
Пайремымат марла эртарыман
Экспедицийыш кошташ, очеркым возаш, книга-влакым пуэдаш мыняр жап да вий кӱлеш. Но уста ӱдырамаш тӱрлӧ мероприятийымат эртарен шукта.
Лудшо-влакым книгагудыш толаш эреак кумылаҥден шогыман. Садлан Раисия Сергеевна илалше-влак деке лектын коштеш, школыш миен толеш. Эшежым кружок-влакымат эртара.
Пытартыш мероприятийже нерген тыге каласыш: «Шукерте огыл йоча-влак дене марий йомак-влакым лудынна. Йоча-влак уремыште ала-молан рушла веле мутланат. Тидлан кӧра вашлиймашлам шочмо йылме дене эртараш тыршем».
Подпискым пӧлеклаш лиеш
«Ончыч книгагудыш «Марий Эл» газет эреак толын гын, кызытсе пелийлан подписке ышталтын огыл», – палдарыш Раисия Сергеевна.
Тидын шотышто ушештарыме шуэш: лудшына-влак, яллште илыше коча-ковалан, пошкудылан, шочмо школлан, книгагудылан подпискым пӧлек шотеш ыштен кертыда. Кумда увер дене сайтыштына палыме лийза – http://газетамарийэл.рф.
О.МОШКИНА
