ЭКОНОМИКЕ

Кажне вуй деч – 22 литр дене!

Кажне вуй деч – 22 литр дене!

Тыгай кӱкшытыш шуын Волжский районысо «Эмеково» ООО-н вольык озанлыкше

Эрдене йӱр тӱҥале да чарныде ложгыкта, ложгыкта… Тыгай годым тора районысо озанлыкыш командировко дене тарванашыжат ӧрат. Но синоптик-влак моло кечынат тылеч сайжым огыт сӧрӧ гын, кузе лияш? Волжский районысо «Эмеково» ООО-ш кокытеланенрак йыҥгыртымеке, тудын вуйлатышыже нимыняр кокытеланыде вашештыш: «Йӱр чарныде опта гынат, озанлыкна пашам ыштымым чарнен ок керт: вольыкна уло гын, пукшыман, йӱктыман, лӱштыман…» Да меат, кокытеланымынам монден, корныш тарванышна.

Миен лекна гын, озанлыкын генеральный директоржо О.И.Чалмаев ден тӱҥ агрономжо Ф.А.Валиев лач тидын дене кылдалтше йодышым каҥашат ыле.

— Кумло гектар кумдыкышто шудым солен пыштенна да поген налын огына керт. Эсогыл кызыт пукшышаш шудым нимо дене солен тыгыдемдаш. Йӱрлан кӧра кормам ямдылыше комбайнын тӱен колтымо пучшо темын веле шинчеш, — ӧпкелен мане тӱҥ агроном.

— Кузе-гынат йӧным муаш кӱлеш. Ме кызыт вольык кӱтӱм кечыгут йӱрыштӧ коштыктен огына керт, фермыш ондакрак пурташ перна. Сандене ужар кормам ешарен пукшыде ок лий, уке гын шӧр лӱштыш волен кая, да угыч кызытсе кӱкшытыш шуаш шагал огыл жап кӱлеш, — кӱштымӧ семынак каласыш озанлык вуйлатыше.

Да, тенийсе йӱран игече ялозанлыклан изи огыл чаракым ыштен. Кормам ямдылыме паша кужун кучалтын. Шурно эркын атылана. Теве тыштат кокияш уржа (718 гектар) удан огыл кушкын гын, икияш шыдаҥ ден шӱльӧ (205 ден 260 гектар) парчам поген шуктат мо? Теве могай лӱдыкшӧ уло, да тидым тӱҥ агроном Фарид Адипович ыш шылте. Кеч кодшо ийын тыште шурно лектыш гектар еда кокла шотдене 23 центнер лийын. Ошман да шагал гумусан мландылан тиде уда огыл. Мутат уке, ӱяҥдыш да гербицид деч посна огыл тыгай лектышыш шумо. Теният 160 гектар кумдыкышто микроэлементан вишкыде ӱяҥдышым шавыме. Игече гына пашам локтыл кертеш.

А вет тенийлан кугу ӱшаным ыштыме ыле. Озанлыкын оборотшылан пасу кумдык ок сите гын, пошкудо «Крестьянское подворье» сурткайык фабрике деч яра кийыше 405 гектар мландым арендыш налме нерген йодыш ончалтеш. Тушечын 300 гектаржым пушкыдемдымат да кумшо ужашышкыже судан шудым ӱдымӧ, а молыжо кокияшым вераҥдаш кокымшо пачаш пушкыдемдалтеш. Озанлыкын ынде 2,5 тӱжем гектар курал-ӱдымӧ мландыже лиеш. Тидым тудын вуйлатышыже Олег Иванович пеш кӱлешан семын палемдыш. Вет 1,5 тӱжем вуй наре тӱкан шолдыра вольыкышт уло, тушечын 400 вуйжо – ушкал. Адакше тудым ешараш шонат. Санденат ешартыш корма базе кӱлеш.

Фермыште кужун шогыктымо годымат вольыклан ешарен пукшыде ок лий. Ты амал денак озанлык вуйлатыше Кукшэҥер фермыш йыҥгыртыш да мыланнат тудын пашаж дене палыме лияш темлыш. Корныжо гына йӱрлан кӧра чот тазылген ыле. Тӱҥ ветврач да зоотехник З.Н.Камзина мемнам палымылак вашлие. Вет шкежат тыште кодшо курымысо 90-ше ийла годсек ышта – осеменаторат, ферме вуйлатышат лийын. 

— Пужен ыштыме ийлаште озанлыкна кугу нелылыкыш логале. Окса деч посна ыштыме. Шӧржымат шагал лӱштымӧ, кормажат вольыклан ситен огыл. Ушкал-влак кӱтӱш лектыт да камвозыт ыле. Москвасе «Кулон» фирме Волжскышто панкрутыш лекше шӧр комбинатым угыч пашаш колтыш да озанлыкнамат, налын, шӧрым пуышо базыш савыраш шонен пыштыш. Олмыктымо да кормам ямдылыме паша вияҥ кайыш. Да мо шонеда, ончыч кажне ушкал деч суткаште 7 литр шӧрым шупшылмо гын, пел ий гычак 15-18 литрым лӱшташ тӱҥална, — каласыш Зинаида Николаевна.

— Мо кӱшеш? – йодде шым чыте.

— «Ушкалын шӧржӧ – йылмыште» манмым шотыш налын, жапыштыже да чын пукшымылан кугу тӱткышым ойыраш тӱҥална. А вольыкна тудак лийын, ӧрдыж гыч ик тунамат налме огыл. Шкенан шем-ола урлыкнамак эн шӧран голштин урлык нӧшмӧ дене тӱжаҥден-уэмден толынна да тачысе кечылан яндарлык шотышто 92 процентыш шуктенна. Кызыт суткаште кажне ушкал деч 22 литр шӧрым лӱштена да 400 вуйлан шотлымаште чумыржо 8,5 тонным сдатлена, — ӧрыктарыш тӱҥ ветврач да зоотехник.

А вет илыш ласканжак эртен огыл, кӱрылтышат лийын кертын. Москвасе фирмын озажын илышыже трагически кӱрылтмӧ деч вара чынжымак тыгай лӱдыкшӧ шоген. Икшывыже-влак озанлыкым Чувашийысе Батыревский район гыч татар инвесторлан ужаленыт. У оза озанлыкын могай лектышыш шуын кертмыжым вигак умылен да пашам вияҥден колтен. Кызытсе генеральный директор ден тӱҥ агрономат тудын ӱшаныме еҥжак улыт. Ончычшо коктынат пошкудо Татарстаныште але татар-влак илыме вес кундемыште ты пашамак шуктеныт — О.И.Чалмаев 11 ий наре гын, Ф.А.Валиев 40 ий тӱрлӧ озанлыкыште тыршеныт. А тыште кокымшыжо ик ий чоло ышта гын, икымшыже – улыжат кум тылзе утларак. Опытан улыт гынат, кужун шуйнышо йӱран игечылан кӧра шӧр лӱштыш изем кертме нуным тургыжландара. Вет кызыт озанлыкышт, ойлымышт почеш, республикыштына ик вуйлан шотлымаште шӧр лӱштыш дене ончыл  верыш нӧлталтын. Мӧҥгештме ок шу.

™шкыжым ӧрдыктарыме шотыштат лектыш кугемын — сутка еда кокла шот дене 1 килограммлан нелеммашке шумо. Тыгай вольыкшо кызыт 160 вуй наре уло. Тылеч посна 468 тунам да 130 тӱж тунам ашнат. Да таклан огыл: озанлык сай урлык вольыкым ончен куштышылан шотлалтеш – лӱштымӧ чумыр ушкал гыч лу процентшым ужалышаш, а олмешыже весым куштышаш улыт. Озанлык лӱштымӧ вольыкшым умбакыже ешараш шона. Кызыт тудым Кукшэҥер фермыште шогыктат, тыштак ӱшкыжым ӧрдыктарат, а тӱж тунам Чолемсола фермыште кучат. Туштыжо кокшӱдӧ вуй вольыклан вӱтам чоҥен шындыме, но эше шӧр пучым шупшмо огыл. Ыштен шуктат гын, ушкалым эше тынар вуйлан ешарен кертыт.

Лӱштымӧ вольыкым чын да жапыштыже пукшымо нерген тӱҥ ветврач да зоотехник  таклан огыл ойлыш. Тидым эскераш специалист-влак (З.Н.Камзина шкежат, ветврач И.Ю.Толстов, ферме вуйлатыше Ф.Р.Кирпичёв, племпаша шотышто учётчик Г.Г.Ильина, осеменатор И.И.Григорьев) кокла гыч кажныже черет дене арняште ик кече дежуритлат.

— Дежуритлаш эрдене ныл шагатланак фермыш толына. Ончыч ик вӱташте фуражым пукшымаште лийына, вара – весыште. Пукшымеке, доярке-влак ушкалым лӱшташ тӱҥалыт. А лӱштымеке, угыч фуражым пукшат да кӱтӱш луктын колтат. Кечывал деч вара 15 шагатлан кӱтӱ толеш – доярке-влак ушкалым верышкыже кылден шогалтат. Патокым, витаминым пуат, ложашым да кечшудо кучам (жмыхым) пукшат. Вара адак лӱшташ тӱҥалыт. Лӱштымӧ веле огыл, ӧрдыктарыме да самырык вольыкым пукшымыланат тыгаяк тӱткыш ойыралтеш. Тидын денак кылдалтын лектышнат, — рашемдыш Зинаида Николаевна.

Да, мутат уке, урлыкым саемдыме дене. Ты пашам «Селекс» программе почеш виктараш тӱҥалмеке, компьютерым палыше лийын огылат, учётым ыштен шогаш тышке бухгалтерийыште тыршыше Г.Г.Ильинам кусарыме. Идалыкаш отчётым электрон йӧн дене ыштен колтышашлан вольыкын могай фермыште, кунам, могай ушкал деч да могай нӧшмӧ полшымо дене шочмыжым, кузе вияҥ толмыжым, тӱжаҥмыжым да молымат эреак эскерен да ончыктен шогыман. Ончыч кажне вольыкын картычкыже лийын гын, кызыт фермыштат электрон йӧнлан эҥертат. Тудын кӱлешлыкшым да пайдалыкшым ынде чылан умылен шуктеныт – фермысе кажне специалист тудын дене пайдалана.

Галина Геннадьевна ферме мучко ончыктен кошто. Чыла вӱташте арулык шижалте. Тушто волгыдо лийже манын, икмыняр вӱташте туврашын кӱшыл ужашыжым поликарбонат дене леведме. Тудо йӱр витыме дечат полша. Игечыже йӱран ыле гын, кӱтӱмат ончычрак пуртышт.Вольыкым кеҥеж жапыште верысе школын кугурак класслаштыже тунемше-влак Иван Афанасьев, Никита Григорьев, Дмитрий Иванов, Влад Шишкин кӱтат улмаш. Икымшыже аважлан, фермыште кужун ыштыше доярке Татьяна Александровна Афанасьевалан, вольыкым верышке пуртен шогалтылаш да кылдышташ полшаш кодо. «Чолга да пашаче кушкыт», — мане племпаша шотышто учётчик рвезе-влак нерген.

А тӱҥ ветврач да зоотехник З.Н.Камзина фермылаште кужу жап тыршыше кажне гаяк пашаеҥым палемдыш. Тиде доярке-влак Т.А.Афанасьева, Л.В.Изибайкина, И.Н.Петрова, З.А.Актуганова, Н.А.Идрисова, С.М.Спиридонова, Л.Н.Кедьё, С.М.Гаврилова, В.М.Майкова, вольык ончышо-влак Л.С.Спиридонова, В.М.Кольцова, Л.С.Румянцева, Г.К.Андреева, Т.С.Ускова, В.В.Голосова. Кажныж нерген тудо радамлын ойлен кертеш. Но ойыркалаш ыш тӱҥал. Чылан пашаче улыт, мане. Нунын тыршен ыштымыштлан кӧра йӱраныштат да луманыштат, шокшыштат да йӱштыштат вольык арушто да темше шога, санденак сай лектыш дене куандара.

Юрий Исаков.

Снимкылаште: озанлык вуйлатыше О.Чалмаев; тӱҥ ветврач да зоотехник З.Камзина; племпаша шотышто учётчик Г.Ильина – у вӱташте; кормам трактор дене пуэдыше И.Семёнов; 33 ий дояркылан ыштыше З.Актуганова; доярке Т.Афанасьева ден Иван эргыже; доярке И.Петрова.

Авторын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий