Гармоньым шоктен, такмакым муралтен колтышо кеч-могай пайремыште кумылым нӧлта. Лаштыкнан тачысе унаже, Сергей ПАКЕЕВ, нергенат тыгак ойлаш лиеш.
Сергей Татарстан Республик Агрыз районысо Буймо селаште шочын-кушыкын. Верысе школжо деч вара И.С.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжым тунемын лектын, а кызыт – Я.Эшпай лӱмеш Марий кугыжаныш филармоний пеленысе калык мурым мурышо «Эреҥер» ансамбльын солистше, мастар гармоньчо.
Ты коллективын верже могай? Шкенжын репертуарже могайрак? Нине да моло нерген вашлийме годым мутланышна.
– Сергей, колледжыш тунемаш пурымеке, «Эреҥер» ансамбльыш могай амал дене ушненат?
– «Эреҥерыш» кошташ тӱҥалмеке, ансамбль вуйлатыше Светлана Васильевна Чернова чын мураш туныкта. Коллектив дене тӱрлӧ мурым мурена, кажныштыже шке партийым сайын кучен моштыман, тӱрлӧ савыртыш-влакат улыт. Нуным вара шке репертуарым пойдарымаштат кучылтам. Ансамбль дене мураш тунеммым шкешотан школлан шотлем.
– Кочатым ончен, изинекак шокташ тунеммет нерген ойленат ыле. Кызытат тудын гармоньденак шоктет але шке пашадарет дене весым налынат?
– Кочам баяным пеш сайын шоктен. Тудым моткоч тӱткын эскеренам да почешыже паҥга-влакым темдыштынам. Йочасадыш коштмем годым ача-авам йошкар тӱсан «Нотка» лӱман изи гармоньым налын пуэныт ыле. Ну, чот шоктенам ве-ет, йочасад шергылтеш веле. Кугурак классыште, весым, шем тӱсаным, налын пуэныт. Тудыжым пеленем Йошкар-Олашкат конденам. Кугу сценыш лекташ тӱҥалмеке, шке пашадарем дене канде тӱсан гармоньым шкеак нальым. Акше тӱҥ огыл, а йӱкшӧ могай! Чапле, виян!
– Марий калык гармонист деч посна ик пайремымат эртарен огыл. Пытартыш жапыште чӱчкыдынак ӱжыт мо?
– Кызыт марий сӱаным шагалын эртарат, а юбилейыш чӱчкыдынак ӱжыт. Теве шочмын лийынам ыле, пеш веселан эртарышна.
– Ик жап гастроль дене пошкудо кундемлаш чӱчкыдынак коштыда ыле. Пандемий жапыште йокрок лийын докан?
– Чын, Татарстанет, Башкортостанет… Республик мучкат ятыр вере лийме. Кушко да кунам кайышашым шекланен веле шукто. А пандемий тӱҥалмеке, ик жаплан чылан шыпланышт, но еш пайремыш икмыняр гана ӱжыныт. Туге гынат садак йокрокын чучын, сандене, кидышкем гармоньым налын, темдышт шинченам, кум у мурым ямдыленам: «Вучен отыл», «Тылат мурем», а кумшыжым лӱмден шуктен омыл.
– Репертуарет кугу мо?
– Кумло наре муро погына. Тиддеч посна эше студийыште возыдымо ятыр.
– Мурылан мутшым шке кычалат але …
– Яра жапыште гармоньым шоктен шинчымем годым ушышкем тӱрлӧ шонымаш пура, южгунамже вигак муро шочеш. Адакшым посна автор-влакат шке возымо почеламутыштлан семым келыштараш йодыт. Шукерте огыл тыгай темлымаш дене Катерина Шабдарова лекте. Мурым ямдылен шуктымеке, дуэт дене йоҥгалтараш шонена.
– Гармонист-влак семыштым, мурыштым соцкыллашке пешыжак огыт лук, пуйто варажым нуным пайремыш ӱжмым чарнат…
– Компьютер, телефон гоч муро, сем йӧршын вес семын йоҥгалтыт, а живой манме музыкым йӧратышыже ятыррак улыт. Тидым шукынжо умылат, сандене пайремым сӧрастараш ӱжыт. Арам огыл калыкыште тыге ойлат: «Гармонь – калыкын чонжо».
– Гармонистым йоргалан шотлат. Тудын кажне кундемыште таҥже уло, маныт.
– Тыгай ой дене нимынярат ом келше. Гармонист тулойып гай: волгалтшаш да йӧрен кайышаш. Тудо кеч-могай мероприятийлан пайрем шӱлышым пурта, а таҥым кучаш огеш кошт, сандене тидым кажныже умылышаш. Республикыштат, моло кундемыштат лияш логалеш, сандене йолташем-влак моткоч шукын улыт. Кызытеш ешан омыл, йочамат уке (воштылеш).
– Гармоньым гына шоктен коштшым пелашлан ойырен налаш огыт тошт гын веле?..
– Тыгай мастарлык чылалан огеш пуалт, а Юмын пуымо пӧлекшылан тауштен илыман. Ала-кӧжӧ гармоньым шоктышаш, калыкым куандарышаш, а кӧжӧ вес пашам ыштышаш. Семӱзгарым шоктымо деч посна моло сомылымат ыштен моштем. Ялыште шочын-кушшо-влак изинекак пашам ыштен кушкыт, сандене пуым ямдылыме, шудым солымо, удырымо, каваным оптымо веле огыл, товар дене локшичме пашат мыланна палыме.
– У автомашинам налмет нерген ик соцкылыште уверым ужынам ыле… Оксам шкеак поген ситаренат?
– Туге. Мартыште автомашинам налмеке, вик пандемий тӱҥале. Ой, чотак ӧрынам ыле, но кызыт пешыжак ом тургыжлане, вет тышке-тушко эреак кудалыштман, гастроль денат чӱчкыдынак лекман. Пачерем уке гын, кеч у автомашинам уло (воштылеш). Тудым трукышто налынам: йолташемлан машинам налаш манын, Чебоксарыш кайышна. Ятыр жап ончымеке, мыламат икте келшыш да семынем «мыят налшаш гын веле» шоналтенам. Йолташем пуйто тидым колын да «тый нал, а мый вес гана толам» мане. Содыки пошкудо ола гыч у автомашинам дене кудалын толынна. Илышыште тӱрлыжат лиеда. Илыш — тиде корно, а корно тӱрлӧ савыртышан лийын кертеш.
– Колым кучаш йӧратымет нерген колынам ыле. Телымат коштат, вет артистлан кылмаш огеш лий?
– Телым йӱштӧ, пешыжак лекмаш уке. Мылам кеҥежым да шыжым эҥер воктене лияш, колым кучаш келша.
– Шочмо кундемышкет чӱчкыдынак миен толат мо?
– Ныл-вич ий почела У ийлан тушто лийынам. Ачам-авам, родо-тукымем, йолташем-влак дене пырля погынен, жапым пайдалын эртаренна. Теният, Йошкар-Олаште У ийым вашлиймеке, вес кечынжак гастроль дене Татарстаныш каена. Тушто чылажат мылам лишыл да шерге, но тыгодым ала-молан тургыжланем…
– Ешыште кум икшыве кушкында. Йӱла почеш ача-ава суртыш эн изиракше кодшаш, маныт.
– Туге маныт да… А мый эн мӱндырнӧ улам. Тунемын лекмеке, паша вер лекте, сандене тышанак кодынам.
– Вашке У ий лишемеш. Изиэт годым Йӱштӧ Кугыза деч могай пӧлекым вученат?
– Шере кочкышым, модыш машинам… вученам. Кызытат У ий йӱдым могай-гынат шонымашым семынем пелештем (воштылеш) да тудым шукташ манын, идалык мучко шкеак тыршем.
– Тугеже шере кочкышым йӧратет?
– Уке, изи годым кочкын ситаренам витне. Кызыт чайымат пешыжак ом йӱ, шӧрым йӧратем.
Алевтина БАЙКОВА мутланен
Фотом еш альбом гыч налме
