КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО

Искусство: «Акпатыр» кеҥежым Изи Какшан воктене лиеш

5 апрельыште «Акпатыр» лӱман икымше марий оперын премьерже лиймылан 55 ий темын. 

Тидын вашеш Т.Евсеев лӱмеш национальный тоштерыште выставке почылтын. Тушто Эрик Сапаевын документше, тӱрлӧ ийласе фотографийже-влакым, 2011 ийысе «Акпатыр» постановкышто тӱҥ рольым модшо артист-влакын костюмыштымат чумырымо.   

Икымше оперым марий калыкын уста шочшыжо Эрик Сапаев Озаҥ оласе консерваторийыште тунеммыж годым С.Чавайнын «Акпатыр» драмыж почеш  шочыктен. Либреттом Г.Матюковский, М.Якимов, Осмин  Йыван возеныт. Тиде жапыште оперым шындаш Йошкар-Олаште симфонический оркестрат, мурышо-шамычат, дирижерат лийын огытыл. Тӱҥ партий-влакым мураш профессионал солист-влакым вес олала гыч кондаш кӱлын. Акпатыр ден Эвикан партийыштым Горький ола гыч консерваторийым тунем лекше самырык солист-влак – Борис Артемьев ден Тамара Лабутина – муреныт. А оперын тӱҥ дирижер-постановщиклан Гаврил Таныгиным Якутск гыч ӱжыныт.

Премьер М.Шкетан лӱмеш Марий драме театрыште 1963 ий 5 апрельыште лийын. Сценыш режиссер Сергей Иванов луктын. «Акпатыр» музык тӱняште кугу событийлан шотлалтын. Тидыже марий калыкын кугешнымаш кумылым ылыжтен.

— 1963 ийыште Озаҥысе консерваторийыште тунемынам. Постановко лийшашлан мемнам, марий музыкант-влакым, оркестрыш шокташ колтеныт ыле. Репетицийна музыкальный училищын залыштыже тылзе наре эртен, — тунамсе пагытым шарналтыш музыкант Клим Степанов. —  Икана, ала-могай умылыдымаш лекмеке, ме шоктымынам чарналтенна улмаш, но, кенета омсам почын, Эрик Никитич пурен шогалын да манын: «Тиде нотыжым весе дене алмаштыза». 

«Акпатыр» варажым, Марий музыкальный театр почылтмеке, тудын сценыштыже 1968 ийыште ончыкталтын. Тӱҥ партий-влакым тунам Арсений Венедиктов (Акпатыр), Лидия Ковалёва, Алина Крылова (Эвика) муреныт.

Тылеч вара Акпатырын рольжым кужу жап Вячеслав Созоноват модын.

— 1991 ийыште Гаврил Федорович Таныгинын шындыме постановкыштыжо тӱҥ партийым муренам. Тунам ме, марий-влак, шукын толынна ыле, — палемдыш Марий Элын сулло артистше В.Созонов. – Пытартыш гана Акпатырым 2007 ийыште модынам. 

Марий Эл Республикын калык артистше Светлана Сушкина марий оперын ныл постановкыштыжо лийын.

— Икымше гана мый хорышто муренам гынат, тиде пагыт сайын сӱретлалт кодын, — шарналта Э.Сапаев лӱмеш опер да балет театрын артистше С.Сушкина. – Варажым мылам Марпан рольжым ӱшаненыт. Эвикамат модынам. Сапаевын произведенийже – виян, шонаш таратыше. Тудын музыкшо мыйын илышыштем йошкар шӱртыла палемдалт кодын.

Пел курым утла эртен гынат, «Акпатырым» кызытат калык йӧрата. Теве, мутлан, ӱмаште тудым у постановко семын Килемар кундемыште, канде кава йымалне, ончыктеныт.

— Тымык, эҥер ӱмбач эркын тӱтыра нӧлталтын. Йырваш сем йоҥген, тулото-влак волгалтыныт  — але марте тыгай постановкым ужын огынал ыле, — палемдыш тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министрын алмаштышыже Александр Луничкин. — «Акпатыр» — марий классический музыкын шӧртньӧ фондшо. 

А шукерте огыл Э.Сапаев лӱмеш опер да балет театр тудым Москошто ончыктен. Туштат марий оперым шокшын вашлийыныт. Тидын нерген Эвикан партийжым мурышо Елена Никитина тыгерак ойлыш:

— Ончаш мийыше-влак марий постановкым тӱткын онченыт, колыштыныт, шке йӱк дене мурена але уке манын, чот эскереныт. А мучашлан чапле, виян марий музыклан тауштен каеныт.   

Эрик Сапаевын ӱмыргорныжо 31 ий гына шуйнен, но ыштен кодымо пашаже, возымо произведенийже-влак кызытат калыклан палыме да лишыл улыт веле огыл, нуным марий музык искусствын шӧртньӧ поянлыкшылан шотла да тудым шинчасортала арала.   

Марий калыкнан историйже гыч ик йыжыҥ нерген оперым эше ик гана канде кава йымалне тений кеҥежым, 15 июньышто, Изи Какшан серыште ончен кертына.

А.Байкова.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий