УВЕР ЙОГЫН

Геройын чын шочмо кечыже рашемын

«Марийский мир – Марий сандалык» журналлан лӱмгече календарьым ямдылемат, 2021 ийысе юбиляр-влакын лӱмыштым идалык тӱҥалтыштак шергал лектынам. Тенийлан ятыр еҥын лӱмжым возен луктынам.

Нунын кокла гыч иктыже – Советский районын эргыже Совет Ушем Герой Алексей Николаевич Громов, шочмыжлан августышто 110 ий темеш. Биографийжым рашемдаш тӱҥалмеке, шочмо кечыже шотышто йодыш лекте. Мутлан, 2017 ийыште савыкталтше «Марий биографический энциклопедий» «Алексей Николаевич Громов 1911 ий 15 августышто шочын» манын воза. Тиде кечымак Интернетысе Википедий, «Герои страны» сайт-влак палемдат. Кокымшыштыжо текст йымалне умылтарымашым пуымо: «Шочмо кечыжым южо публикацийыште 16 ден 25 сентябрьым ончыктат». Алексей Николаевичын шочшыжо-влакат раш кечым палемден огыт керт, сандене ачаштын шӱгарыш шогылтыме памятникыштат ковай-влакын шарнымашышт почеш вес числам возеныт.

Тачысе саманыште Октябрь революций деч ончыч шочшо-влакынат шочмо кечыштым пален налаш неле огыл, лекше йодышым рашемдаш архив-влак шке полышыштым кумылын темлат. Йошкар-Олаште верланыше Марий Эл Республикын кугыжаныш архивыштыже Метрике книга-влак аралалтыт. Тыгай книга-влакым Октябрь революций марте (южо вереже 1920-шо ийлам эртымешкат) кундемласе черке пашаеҥ-влак возеныт. Вес семын каласаш гын, нуно кызытсе ЗАГС-шамычын пашаштым шуктеныт. Метрике книгалаште аза шочмым, тынеш пуртымым, ешаҥмым, колымым пеҥгыдемдыме.

А.Н.Громовын чын шочмо кечыжым пален налаш мыламат лач тыгай книга полшыш. Эн ончыч Алексей Николаевичын шочмо ялысе калык могай черкын приходышкыжо пурымым рашемдаш кӱлын. Тыште архив пашаеҥ-влакын полышышт шерге лие: ончыкем тоштем пытыше кӱжгӧ книгам конден пыштышт. Ӱмбалныже возымо: «Метрическая книга, данная из Вятской Духовной Консистории Васильевской церкви, села Шанера, 3-го благочиннического округа Уржумского уезда для записи родившихся, браком сочетавшихся и умерших. 09.06.1909-31.12.1914». «Кукмарийыште илыше-влак шке ялышт деч 2 меҥге коклаште верланыше Шанер ялысе черкыш коштыныт», – маньыч. Алексей Громовын шочмо ийжым пален, тоштем пытыше книган лаштыклажым йоҥылыш кушкед колташ огыл манын, шекланенрак шергальым, 1911 ий дене  палемдыман лаштыкым муым. Теве тудо, книга покшелнырак. Январь гыч тӱҥалын, кажне возымым вашкыде шымлен шинчышым. Пеш оҥай адакше: эрге ден ӱдыр-влакым посна шотлен возымо. Тидлан «Счёт родившихся» графаште кок колонкым ыштыме: мужской пол да женский пол.

Августыш шуым, но Громовын лӱмжым шым му. «Возалтын огыл мо вара?» – кочо шонымаш ушыш пурен кайыш. Уке-уке, теве тудо: сентябрь тылзе тӱҥалтыште икымше корныштак «Алексiй» манын возымо. «Чынак мыйын кычалме Алексей мо?» йодышемымат ача-аваже шотышто возымо корныла шулыктарышт. Лӱм воктене тыге сералтын: «Конганурской волости деревни Нижней Кукмари крестьянинъ изь черемисъ Николай Николаевъ Громовъ и законная жена его Анна Iоаннова; оба православные». Шола велне кок числа шога: 18 да 2. Изи Алексейым 2 сентябрьыште тынеш пуртымо, сандене черке книгаш тудын лӱмжӧ сентябрьыште гына логалын. А 18 цифр ӱмбалне «август» сералтын. Тугеже Алексей Громов 1911 ий 18 августышто шочын. Но тиде тошто, Юлиан календарь, але кузе чӱчкыдын ойлена, тошто стиль почеш. У стильыш кусараш гын (1900 ий 19 февраль ден 1918 ий 1 февраль коклаште), мыланна тиде числаш 13 кечым ушаш кӱлеш.

Теве Совет Ушемнан Геройжын чын шочмо кечыже: 1911 ий 31 август! Ме ынде кокытеланыде, ӱчашыде, ковай-влакын «тунам шочын ыле вет» шарналтен манмыштым луштарен, пеҥгыдын каласен кертына: Алексей Николаевич Громов 1911 ий 31 августышто шочын. Тиде датым ончыкыжым чыла источникыште тӧрлаш гын, пеш лач лиеш.

Анфиса ЭМАНОВА.

Снимкыште: Совет Ушем Герой А.Н.Громов

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий