Звенигово районын прокуратуржо пӱртӱсым аралыме законодательствын йодмашыже-влакын шукталтмыштым терген да тӱрлӧ шӱкшакым лӱмын ойырыдымо кумдыкыш кышкыман вич верым муын. Тидын шотышто Эсмекпляк ял шотан илем администраций вуйлатыше лӱмеш представленийым ыштен.
Нине верым икмыняр жап гыч угыч тергымеке, кум свалкым кораҥдымым рашемдыме, но кокытшо эше кодын. Тидымак шотыш налын, Звенигово районын прокуроржо Эсмекпляк ял шотан илем администрацийым судыш пуэн, а пытартышыже нарушенийым кораҥдаш пунчалым луктын да тудын шукталтмыжым шке контрольышкыжо налын.
– Шке жапыштыже «Свалке-влакын интерактивный картышт» сетевой ресурсыш мемнан кундем гыч шӱкшакым закондымын кышкыме 17 верым пуртымо ыле! Тиде картын кузе ышталтмыжым паледа вет? Кундемыштына илыше ик пӧръеҥ тидын дене «сайынак» пайдаланен: верештме изирак тор орам фотографироватлен да вигак интернет-ресурсыш шынден, – Свалке-шамычын интерактивный картыштышт поснак Эсмекпляк кундемын «шӱкаҥмыж» дене палдарыш тиде ял шотан илем администрацийым вуйлатыше Г.Героева. – Судын пунчалже да закон почеш, свалкым верысе администраций кораҥдышаш. Ме тидым палена… Чыла пашанам коден, тыште-тушто верланыше шӱкшак орам кораҥдаш ик гана веле огыл лектынна. Пудыргышо холодильникым, шӱтлышӧ ведрам да шӱйшӧ кум-ныл ковыштам кудалтыман верым писын эрыктенна гын, шӱк реформым илышыш пуртымо марте икмыняр лу ий дене кышкыме торым корем гыч аркашке кӱзыкташ, транспортыш опташ куштылгыжак лийын огыл: тидлан жапат, вият шагал огыл кӱлыт. А ме администрацийыште улыжат-укежат вич ӱдырамаш улына…
А калык? Тыгай пашаш калыкым ӱжаш огеш лий мо? Вет шке озанлыкысе тӱрлӧ торым коремышке администраций пашаеҥ-влак веле огыл, кундемысе чыла еҥ, очыни, кышкен?
– Мер ма тӱшка пашаш, поснак торым кораҥдаш, свалкым эрыкташ, калыкым погаш моткоч неле: иктышт тора кундемыште вахтыште улыт, весышт – пашаште, кумшышт сурт кокласе сомылкаштышт уралтыныт… Ала-кудыжо тыгай сынан мероприятийыш кумылын ушна ыле, очыни, но йӧнжӧ уке, а кочывӱдым подылаш йӧратышылан, йолагайрак еҥлан нимо огеш кӱл, – сӱретым рашемдыш Галина Павловна. – Икана закондымын шочшо свалке-влакым Интерактивный картыш вераҥдыше пӧръеҥлан нуным кораҥдаш полшаш йодым. Мо шонеда, тудат калыкым поген кертын огыл. Уремыште модшо йоча-влакым кампетла тарлен, да иктаж нылле мешак шӱкшакым погеныт. Шоналташ гын, тудат законым пудыртен, вет ийготыш шудымо икшыве-влакым тӱшка пашаш ача-аваштын келшымышт деч посна ушаш огеш лий. Тылеч вара тиде пӧръеҥ «поро пашам» ыштымыжым чарныш.
Г.Героеван мутшо почеш, «Благоустройство» ООО региональный операторын Звенигово районысо еҥже Елена Владимировна Курсакова шке пашажым чон йӱлен ышта. Тудо калыкын шӱк реформо шотышто лекше чыла йодышыжлан радамын вашешта, ял да ола шотан администрацийла дене пеҥгыде кылым куча, закондымо свалке-влакым пытарыме, Провой кундемын яндарлыкше верч лым лийде тырша. Эсмепляк ял шотан илем администрацийын кумдыкыштыжо верланыше эн кугу свалкым кораҥдаш эсогыл волонтёр-влакым поген конден!
– Уке-уке да прокуратурын, район администрацийын пашаеҥышт мемнан деке йыҥгыртат да кодшо кок свалкын «пӱрымашыж» нерген йодыштыт. Ме нуным обязательно кораҥдена, но кызыт, телым, тидым нигузеат ыштен огына керт, – манеш Галина Павловна. – Кеҥежымжат шуко тӱрлӧ кишке илымылан кӧра тушко пураш лӱдмашан ыле…
Эсмекпляк кундемыште шӱк реформым илышыш пуртымылан 1 февральыште ик ий лийын. Тымаре калыкын мешакыш оптымо торжым частник шке транспортшо дене тылзеш ик гана поген да Волжский районысо Луксум посёлко воктенысе полигоныш наҥгаен. 2019 ий 1 февраль гыч «Благоустройство» ООО региональный операторын субподрядчикше «Куб» ООО-н директоржо В.Краснова лийын. Тудак Эсмепляк селасе, Кукшэҥер, Олыктӱр, Марий Отар да Стапан ялласе калык дене кутырен келшыме почеш палемдыме 23 площадкыш олмыктымо да чиялтыме 51 кӱртньӧ бакым конден шынден (нормо почеш эше индеше кӱлеш, но келшыше йоҥгытым эше муын огеш керт), тушко оптымо торым полигоныш график почеш поген наҥгая.
– Шкат шекланышда, очыни, кундемыштына кызытсе жаплан келшыше ужар тӱсан, ораван да петыртышан пластик контейнер уке, –шӱк реформым илышыш пуртымо радам дене умбакыже палдарыш Галина Павловна. – Субподрядчик Валентина Михайловнан мутшо почеш, тыгай контейнер гыч шӱкшакым оптал налаш спецмашина кӱлеш. Но идалык жапыште рашеме: кӱртньӧ бакше йӧнанрак, вет тудо пластик семын огеш каткалалт, огеш йӱлӧ… Йоҥгытыш пий-пырыс пурымо, шӱкым мардеж пуэн наҥгайыме деч региональный оператор нуным пу поддон дене петырыш. Южо еҥлан тудо нелыракла чучын, витне, молан манаш гын икмыняржым шке ыштыме куштылгырак петыртыш дене алмаштеныт.
Шӱк реформым Эсмекпляк калык тӱрлын вашлийын: иктылан услугын акше келшен огыл – шергаканла чучын, весе шӱкшакым мешакын оптен колтымо верч лийын, кумшо яра шинчыше суртшыланат квитанцийым колтымылан ӧрын…
– Пытартыш перепись почеш кундемыштына 1775 еҥ ила. Манмыла, мыняр еҥ – тунар шонымаш. Но мый шӱк реформын чыла шӧрынжым рашемденам да ынде калыкын чыла йодышыжлан вашештен кертам, – мане Галина Павловна. – Адакше региональный операторын пашажат куандара: торым эре жапыштыже пога, а Стапан ден Олыктӱр ялла гыч, тушто каныме базе-влак верланеныт, сандене шӱкшакшат шукырак погына, – палемдыме деч чӱчкыдынрак. Тыгай сай йӧн улмо годым озанлыкысе торым пылде-полдо кышкыме, кундемым шӱкаҥдыме шуэш мо? Юмылан тау, калык тидым умылен.
Маргарита ИВАНОВА
Авторын фотожо
