Елена Ивановна Минилбаевам марий тӱняште шукын паленыт. Москвасе Марий Эл землячествын советшым вуйлатыше неле чер дене кужу жап кучедалме деч вара 19 январьыште январь покшелне тудо ош тӱня гыч кайыш. Марий газетлаште пашаж нерген ятыр увер лийын. Но тиде чолга ӱдырамашын илыш корныж нерген каласкалыше ик статьямат лудаш пернен огыл.
Елена дене илышыште икмыняр гана вашлийынна. Шарнымашеш кодын латкок ий ончыч Марий калык погын жапыште мутым вашталтымына. Йӱдым, мотор Йошкар-Олам ончен, унагудо окна воктене кужун кутырен шогышна.
Елена — эрвелмарий мурызо Полина Итальеван шочмо шӱжарже. Тудын илыш корныж нерген каласкалаш мый декем вашлиймашке акаже-влак, Полина Ивановна ден Ирина Ивановна, тольыч. Икте-весым ешарен, еш историй-влакым шарналтышт.
Кутырен шинчыме жапыште Полина Ивановнан телефонышкыжо Моско гыч Еленан пелашыже йыҥгыртыш. Тудат мутланымашкына ушныш.
Елена Урал кундемыште Алапаевский районышто марий туныктышо ешыште нылымше икшыве шочын. «Ме вич ӱдыр кушкынна. Лена, ачайын фамилийжым арален кодаш манын, марлан лекмекше, пелашыжыныным ыш нал, илышыштат да документ почешат ӱдыр фамилийна денак кошто», — рашемдат ака-влак.
Ешын шочмо кундем гыч торашке илаш куснымо историйыштым каласыде огеш лий. Ачашт, Иван Николаевич, Калтаса районысо Калмаш школышто директор лийын. Март тылзын, эрла сайлыме кече манме годым, вате-марий икшыве-влакым шынден, рӱмбалге дене аваштын, Серафима Кузьминичнан, шочмо Эльян ялышкыже тарванат. Эльян воктенсе эҥер ӱмбач эртыме годым имне йол йымалне ий шелеш. Йӱштӧ вӱд гыч чыланат лектыт, имньымат луктыт. Но уна гыч жапыштыже савырнен толын огыт шукто. Иван Николаевич председатель семын сайлымаш участкым палемдыме жап деч вараш почеш. А партий жапыште тиде кугу ЧП-лан шотлалтын. Директор пост гыч вигак луктыт да район гыч каяш йодыт.
Тунемме ийым мучашлымеке, еш озан экономист-ревизорлан ыштыше изажын ӱжмыж почеш Минилбаевмыт Свердловск областьыш илаш куснат. Ача-ава туштат туныктышылан ышташ тӱҥалыт. Икшыве-влак шочмо верыштым чот сагыненыт, чӱчкыдын мӧҥгӧ каяш йодын шортыныт. Латкок ияш Ирина ден лу ияш Лида ача-аваштлан ик гана веле огыл «ме мӧҥгӧ каена» маныныт. Тунемме ий пытымеке, кеҥежым еш Башкирийыш пӧртылеш. Ача-авам Ушмен ялысе школыш пашаш ӱжыт. Ача кугу ешлан у суртым чоҥа. Тыштак Елена 1-ше классыш тунемаш кая да лу класс марте тунемеш. Эре сай отметкылан гына. Книгам лудаш йӧратен. Кечывал ситен огыл, йӱдымат леведыш йымалне фонарик дене лудын кия ыле манын ойлат акаже-влак. Ача-ава ик жап тудын тазалыкше верч тургыжланеныт — шинчажым пытара манын шоненыт. Лена школышто эре активистке лийын. Ик мероприятият, спортивный таҥасымаш але концерт, тудын деч посна эртен огыл. Шкежат моторын мурен. Мутат уке, тыгай йоча дене школышто кугешненыт. Пионер дружинын совет председательже, вараракше комсорг лийын. Кеҥеж каникул жапыште йоча-влакым поген, эре могай-гынат модышым эртарен. Пошкудо йоча-влакат тудым йӧратеныт, йырже пӧрдыныт.
Луымшо классыште улмыж годым школышко выпускник-влак дене вашлиймашке Москваште тунемше рвезе толын. Элнан рӱдоласе студент илыш нерген каласкалымыж деч вара Ленат тушко тунемаш каяш шонен пышта. Тыге Елена йолташ ӱдыржӧ дене Москваш тунемаш пураш каят. Тудо ийлаште Агидель олаште атомный электростанцийым чоҥаш тӱҥалыныт. Ӱдыр-влак, инженер-атомщик лийын, тушко пашаш пӧртылаш шонат. Тыгай шонымаш денак документыштым МИФИ-ш пуат. Тиде вуз тунамат эн чапле физик-влакым ямдылен. Тыште профессийым налаш шонышо-влак эреак шуко лийыныт. Ялысе ӱдыр-влак баллым шагал погат. Йолташ ӱдыржӧ вигак мӧҥгӧ пӧртылеш. А Лена шке шонымашыж деч ынеж кораҥ. Но тыште родо-тукым гыч иктат уке, нигӧлан эҥерташ. Туге гынат, лӱддегеч, Лена документшым ПТУ-ш пуа, общежитийыште илаш тӱҥалеш. Тунем пытарымекше, ик чоҥышо организацийыште изолировщицылан пашаш пура. Тиде жапыштак чоҥышо-влакын шагал тиражан газетышкышт возгала. Шыжым Москвасе В.Куйбышев лӱмеш инженерно-строительный институтыш тунемаш пура. Ик ий гыч ӱдыр вузым кудалта, шкенжын ончыкылыкшым инженер-строитель специальность дене ок уж.
А чонжо йодын возаш. Школышто тунеммыж годымат район газетыш возкален. Тыге чолга марий ӱдыр МГУ-н журналистике факультетышкыже тунемаш пура. Университет деч вара ик строительный газетыште пашам ышташ тӱҥалеш. Вара «Московский строитель», «Домострой» газетлаште тырша. Поро кумылан, шыргыжалаш йӧратыше марий ӱдыр тӱрлӧ еҥымат шкеж дене кутыраш кумылаҥден моштен. Пелашыже Игорь Некрасов, тунам строительный газетын тӱҥ редакторжо, таче йӧратыме ватыжым шарналтен, тыге ойла: «Тудо пашам йӧратыше лийын. Статьялан темым шкеак муын моштен. Лыжган, эплын кутырен, чыла еҥымат ойлыктен кертын. Мый тудын йӱкшым колышташ эре йӧратенам». Нунын кок эрге да ӱдыр кушкыныт. Но икмыняр ий ончыч ешыш ойго толеш — ача-авалан кугырак эргым поген пышташ логалеш.
Газетыште ыштыме жапыштак Елена книга-влакымат воза. Акаже Полина Итальева нерген «Марийский соловей», Медор Шамратов ден пырля лукмо «Вейся, вейся, серебряная верёвочка», «Марий йомак-влак» савыктыш-шамыч тӱням ужыт. Бизнесмен В.Довганьын пресс-секретарьжылан ыштымыж годым тудыжо Е.Минилбаевалан кум книгам возаш полша. «Фаберлик» косметический компанийын пресс-службыжым икмыняр ий вуйлатен, каталог-влак деч посна бизнесым кузе наҥгаяш умылтарыше шуко пособийжым шкежак ямдылен.
Елена родо-тукымжо, шочмо кундемже деч тораште илен гынат, марий улмыжым нигунам монден огыл. Тудо — элнан рӱдолаштыже илыше марий-влакым чумырышо-влак кокла гыч иктыже. Мер пашашке кодшо курымын 90-ше ийлаштыжак кычкалтеш. Ятыр ий Москвасе Марий землячествым вуйлатен, документаций пашажым вӱден. Тудын темлымыж почешак Москваште ынде кажне ийын Пеледыш пайрем эртаралтеш. Пошкырт кундем гычат тушко кок коллектив миен кошто: Коян поселко гыч «Таныптӱр сем» ден Арлан гыч «Кӱдыроҥгыр» ансамбль-влак. Еленан тыршымыжлан кӧра 2019 ий шыжым Полина Итальева ден «Таныптӱр сем» Эстонийышке мийышт. Ынде марий артист-влакат Москвашке марий касым эртараш чӱчкыдын кудалыштыт. Шуко гана Москвасе телевиденийыште марий-влак нерген передачым ышташ ойым луктын да тудым войзаш йӧным ыштен. Марий кумалтыш пашам тарватыктен, ынде элнан рӱдолаштыжат марий-влакын пӱртӱсыштӧ посна кумалме шке верышт уло. Тиде чолга айдемын тыршымыжлан кӧра икмыняр ий ончыч марий-влак Парижыште, Эйфель башне воктене, марла чиен, кандырам пунен куштен кертыч.
«Шӱжаремым Москваште илыше шуко марий еҥ пален. Тудымат шукын паленыт да пагаленыт. Елена нерген шуко поро мутым чеверласаш толшо-влак деч колна. Чаманымаш мутым социальный сетьлаштат ятырынак сереныт, телефон денат йыҥгыртеныт, — ойла Полина Ивановна. – Тудын чон порылыкшо чылалан ситен. Ятыр еҥлан полшымыжо нерген пален нална. Ӱдыръеҥ пагытыштыже кугу олаште полыш кидым шуялтымым вучыде илыш. Шкенжын уш-акылжылан эҥертен, пашам ыштыш. Садлан дыр еҥлан полшышо кумылжо лийын. Авана 25 ий тудын ешыште илыш, кеҥежлан гына Ушменыш, шочмо суртышкына, кондена ыле. Тунемаш, пашаш мийыше тукым шӱжарже, шольыжо-влакым иктымат ыш шӱкал, чылаштымат илышыште шке йолӱмбалне ӱшанлын шогаш туныктыш».
Волгыдын йӱлыш эрвелмарий ӱдырын илышыже. Марий калык верч тыршымыжым шотыш налын, мыйын шонымаште, тудым черетан Марий калык погынышто «Калык верч тыршымаш» юбилей медаль дене шарналтен палемдыман.
Елена ГАЗИНА
Нефтекамск ола