«Вожылаш… вожылман»

Ончыч яллаште тӱрлӧ вольыкым ашныме ферме-влак лийыныт. Кызыт тиде жапым утларакше шарналташ веле кодеш.
Теве мыят шарнем: мемнан ялыштат имне, презе, сӧсна вӱта, ушкал, вараже ӱшкыж ферме лийыныт. Чыла вережат ӱдырамаш-шамыч пашам ыштеныт. Тыгодым южыштын марийышт, очыни, пелашыштым чаманен, жапышт да йӧнышт лийме семын полшаш коштыныт. Ачамат, шарнем, авамлан чот полшен…
Нине пӧръеҥ-шамыч полшаш веле коштыныт. А теве У Торъял районысо «Первый май» колхозын Чӱксола комплексыштыже ты ялыштак илыше ик самырык пӧръеҥ, Роман Демидов, тиде пашам шкежак шукта. Тудо презым ончымаште тырша. Тидын нерген пален налмеке, палыме лияш кумыл лекте да тудын дене теве могай мутланымашна лие.

– Роман, презе ончышылан пашаш пураш шонымашда кузе шочын? Тыгай ошкылым ышташ мо таратен?
– Образованием дене мый такше чоҥышо улам да 2007 ийыште армий гыч пӧртылмеке вигак вес кундемлашке чоҥымо пашашке кошташ тӱҥалынам. Москваштат, Санкт-Петербургыштат, Воронежыштат лийынам – 13 ий жапыште пел элым коштын савырненам, манаш лиеш.
Паша такшым чонемлан келшен. Жап эртыме семын опытат погынен гынат, вараже нойымемла чучаш тӱҥалын. Кеч пытартыш жапыште утларакше прораб лийынам. Адакшым тымарте мый ешаҥын, кум шочшан лийын шуктенам, но икшыве-шамычын шочмыштым, кушмыштым шотшо дене ужынат шуктен омыл. Теве кугурак Ульяна ӱдырна ынде 12 ийымат темен. Макар – 10 ияш. Тудым пелашем мылам шочмо кечемлан «пӧлекла» ыштен – ик кечын шочынна. Василиса – ныл ияшат лийын. Санденак мый, Чӱксола комплексыште презе ончышын верже ярсымеке, тушко пашаш пурышым.
– Тиде пашам такшым ӱдырамаш-шамыч шуктат. Сандене тыланда йӧндымын чучын огыл?
– Уке. Тушто пӧръеҥжылан пашам ыштен шукташ да керташ – манаш веле.
– Мо чын гын, чынак. Тидым ынде мыят пеҥгыдемден кертам… Кызыт уло кугу «Первый май» колхозлан ик теак веле пӧръеҥ-телятник улыда докан?
– Туге, очыни. Омат пале. Но мемнан – еш подряд. Пелашемат туштак пашам ышта.
– Тугеже тыланда тушко пураш ватыда темлен?
– Туге. «Фермыште вер уло. Ала мутланаш миен толат?» – мане. Мый миен тольым да нальыч. Тыге эрлашыжымак пашам ышташ тӱҥальым.
– Фермыш коштмыда годым пӧръеҥ-шамыч деч вожылын огыдал? Вет южышт пеш тура йылман улыт да тыманмеш мыскылен але пӱшкыл ойлен пуэнат кертыт.
– Нимынярат вожылын омыл. Кӧ кузе шона, ом пале. Но мыйын шонымаште, кумло, нылле ийыш шумеке, а мый 34 ияш улам, тыгайлан тӱткышым ойыраш, вожылаш намыс лийшаш. Сандене шотышкат ом нал. Такшым кызыт мартеат эше иктат нимомат шылтален але мыскылен каласен огыл.
– Пашада келша?
– Чыла келша. Пашашке ала-кушко шумеш коштшаш уке – 15 минут веле ошкылман. Кок кече ыштем да ик кече канем. Эрдене чот эр кынелман гынат, тунемалтын. Чоҥымаште тыгайым веле чыталтын мо? Пашам жапыштыже мучашлаш, объектым сдатлаш манын, кокланже сутка денат малыме огыл. Тусо илыш дене таҥастараш гын, мӧҥгыштӧ – санаторийыште гай. Адакшым ялыште илен да тыштак пашам ыштен, кеч мӧҥгыштӧ мом шонымым шукташ йӧн уло. А вес кундемыш кудалыштме годым сурт коклаште мом ворандарен шуктет? Нимом гаяк. Кызыт теве, мутлан, мӧҥгыштӧ пӧрт кӱварым вашталтем. Ялыште паша эре уло. Южо моло семын вольыкымат изишак ончена: сӧсна, чыве улыт. Шукырак ашнашыже пайдаже шагалракла чучеш. Вийым да жапым веле утларак пытарет.
– Те ончыкыжымат тыштак ышташ шонеда?
– Кызытеш ыштем. Вес паша верыш куснымо нерген але марте шоненат омыл. «Харизмем» изишак волен. Кушкаш тӱҥалеш гын, шоналтем. Умбакыже мо лиеш – илыш ончыкта. Кеч такшым инженер-сметчиклан тунемаш каяш шонымашем уло. Тенийже шуктем мо, ом пале. Экзаменым сдатлаш содыки ямдылалташ кӱлеш. Ончалам.
Чыным ойлем: мылам тиде самырык пӧръеҥ дене мутланаш келшыш. Тудо южо семын еҥ ойлыштмо деч монь огеш лӱд, огеш аптыране. Адакшым ик кече дене веле огеш иле, а ончыкылыкшо, ешыж, сурт-оралтыжым тӱзатыме нерген шонкала да азаплана. Чын пӧръеҥ! Тыге чучо…