«Марий коклаште Шернур марий тӱнян шкешотан Иерусалимже гай палыме лийын. Тудо юмынйӱла шотышто эреак ончылно каяш тыршен. Да тыште чий вера пеҥгыдын кучалтын…» – тыге возен XX курым тӱҥалтыште палыме шымлызе М.Н.Янтемир.
Тидыже Шернур районын гербыштыжат палдырныде кертын огыл. Кӱсотысо онапу да кумалаш кондымо вӱд кайык. Тӱрлеман стан гай пушеҥгыже илыш вийым, курымашлыкым ончыкта гын, шулдырым нєлталше кайыкше – кече шыратымым, мардеж пуалмым, чон чоҥештыме эрыкым. Теве могай шонымашым шыҥдарыме тушко да шернур марийын вургемжылан келшышын ош тӱсеш ужартыме. Ош тӱсшӧ чимарийын чием да вӱд яндарлыкшылан келшен толеш гын, ужаргыже – озыман нурын тӱсшылан. А вет «Шернур» манмыжат вӱд («шер» – Шердеж эҥер деч куснышо ужаш) ден нурым ончыкта. Тугеже гербын тӱсшӧ ты шот денат яндарлыкым ешара да пашалан кумылаҥда.
Пашаче да уста калык тыште ила. Тудо шанчышкат, сылнымутышкат да сымыктышышкат пале надырым пыштен, озанлык пашаштат кугу лектышыш шуын. Социальный да экономике могырым вияҥме кодшо ийысе показательым да тенийсе ошкылым ончалаш гын, сӱретын сай могырыш вашталтмыже вигак рашемеш. Тидын шотыштак районын лӱмгечыжлан пӧлеклалтше спецвыпускысо материала гычат тидым ужына.
Районысо экономикын тӱҥ отрасльжылан эреак ялозанлык шотлалтын да шотлалтеш. Кодшо ийын тудо 1,7 миллиард утла теҥгеаш, але ончылийысе деч 9 процентлан шукырак, продукцийым ыштен налын. Тидын шотыштак озанлык-влакын вийышт дене – 972 миллион теҥгеашым, але 22 процентлан утларак. Тӱкан шолдыра вольык 6,4 процентлан ешаралтын да 2790 вуйыш шуын. А шорык ден каза 9,6 процентлан, але 575 вуйлан, шукемын. Шылым ыштен налмаш изишак иземын гын, шӧрым лӱштымаш 11 процентлан кушкын – ушкал деч 1115, а каза деч 154 тоннлан шукырак шупшылмо. Манаш веле, ик ушкаллан шотлымаште кокла лӱштыш 828 килограммлан ешаралтын да 7857 килограммыш шуын. Чыве муным 9 процентлан шукырак, але 46 миллион штукым, налме. Пырчым 34 процентлан шукырак, але 25270 тонным, погымо.
А промышленный производство кугыт ӱмаште 2 миллиард теҥгеш шуын. Тушечын кугурак ужашыже – 1,71 миллиардше (ончылийысе деч 4,6 процентлан шукырак) – обрабатыватлыше производствылан логалын. Тӱҥ производство предприятийлан районышто «Шернур сыр завод» ЗАО шотлалтеш. Кодшо ийын тудо 4900 тонн шӧр продукцийым, 2219,5 тонн сырым да 97,7 тонн ушкал ӱйым луктын. «Шернур райпон кинде комбинатше» ООО ден «Шернур пищевик» ООО шке пашаштым сайын шуен толыт. Нуно ӱмаште 154 тонн (3 процентлан шукырак) кондитер изделийым да 18 тӱжем условный банке консервым (0,5 процентлан утларак) ямдыленыт. А торгайыше предприятий-влак кокла гыч Шернур райпом сай велым ончыкташ лиеш.
Чоҥымо пашам кодшо ийын 17 процентлан утларак, 252,4 миллион теҥгеашым, шуктымо. Илыме верым 25 процентлан утларак, 5623 квадратный метрым, нӧлтымӧ, да тӱрыснек – шке вий дене. Шуко пачеран пӧртлам капитально олмыктымо паша умбакыже шуйна. Корно ятыр вере шотыш кондалтеш.
Район республикнан йӱдвел-эрвел кундемжын рӱдыж семын шке помышыштыжо виян шагал огыл предприятийым чумырен. Ужына: кызытсе саманын нелылыкшым ончыде, нуно илен лекташ веле огыл, кушкашат йӧным кычалыт. Тидыжак лӱмгече идалыкыште районын вияҥ толмыжлан ӱшаным шочыкта.
Ю.ИСАКОВ
