Газетнан тачысе унаже – МЧС-ыште, пожарный службышто, тыршыше, элкӧргӧ паша службын майоржо Илья Глазырин. Кызыт тудо пожарым йӧртымӧ пашам виктарен колтымо отдел начальникын алмаштышыже. Шочынжо Шернур районысо Нольыкмарий ял гыч. Илья Николаевичын пашаже экстремал ситуаций дене кылдалтын. Ты сферыште пашам ыштыше-влак нимо деч огыт лӱд, чыла сомылым жапыштыже писын, чаткан шукташ тыршат. Лач тидым тудын дене рашемдышна.
– Илья, вигак тыгай йодыш лектеш: молан лач тыгай профессийым ойыренат?
– Школышто тунеммем годым телевизор дене пожарный-шамычын еҥ-влакым утарымыштым онченам. Нуно самолёт гыч пожарым йӧртеныт. Тиде мыйын ушешем лакемалт кодын. Тылеч вара мыйынат нунын гай лиймем шуын. Латик классым тунем пытарымекем, тиде паша нерген рашемдаш авам дене Йошкар-Олашке толынна. Тушто мыланна кушто тидлан туныктымо нерген каласеныт. Тыге мый МЧС Кугыжаныш службо Уральский институтыш тунемаш пуренам.
– Тунемме жап, вуз, шеҥгелан кодыныт. Тудо жапыш пєртылаш оҥай ыле?
– Тӱрлыжат лийын. Нелылыкат логалын, конешне, но мемнам лач тидым сеҥаш туныктеныт. Ме салтак семын казармыште иленна. Чылажат армийысе гаяк лийын: эрдене зарядке… Тыгак тушто туныктымо-пожарный часть лийын. Миллион еҥ илыман Екатеринбургышто чыла шотыштат сай практике лийын.
– Армийысе семынак иленна маньыч. Тыйын шонымаште тудын кӱлешлыкше уло мо? Кызыт южышт салтак илыш, идалык жап арам веле эрта, маныт.
– Тыге ойлымо чын огыл. Мутат уке, рвезылан армийыште служитлыман, шке порысым шуктыман. Салтак илыш койыш-шоктышым пеҥгыдемда, дисциплинылан туныкта. Ӱнарат погына, вий-куатат ешаралтеш. У йолташ-влак дене палыме лият. Адакшым иза-шольо семын илымат моткоч шерге.
Жап эртыме семын тиде пагытым илышын ик эн ойыртемалтше ужашыже семын шарналтет. Теве меат службым пырля эртыше-влак пеҥгыде кылым кучена, икте-весе деке уналат коштына. Мутлан, мый мӱндыр кундемыш миен толынам гын, лишыл жапыште Екатеринбург гыч йолташем унала вучена. Тыгат лиеш: южышт лач армийыштак веле ӧрдыж кундемыш логалыт. Йот кундем, верысе калык, тудын йӱлаже, шкешотан культуржо дене палыме лияш оҥай йӧн.
– «Родина», «честь» мут-влак тыланет мо?
– Родина – шке калыкым, кундемым, родо-тукымым, элым, лишыл-влакым йӧратымаш. Кугурак-влакым пагалаш, изирак-шамычлан полшаш – мыланем тиде эн тӱҥ.
– Илья, кызыт тӱрлӧ фестивальлаште вийдам тергеда, конкурслашке ушнеда, сеҥышыш лектыда. Тыят тыгайыш чӱчкыдынак ушнет?
– Чынак. Тӱрлӧ кӱкшытан таҥасымаште вием тергенам. Пытартышыже – ӱмаште Киров областьыште ноябрьыште эртыше всероссийский таҥасымаш. Тушко элнан вич субъектше гыч 22 команде чумырген. «Вятский лось – Лига спасателей» маналтын. Кум кечыште 50 километрым, 80 этапым эртыме.
– Трлє нелылыкым чыташ, чаракым чытен эрташ логалын?
– Таҥасымашын шонымашыжак тыгай лийын. Айдемым экстремал ситуацийым шотыш налын, айдемым утараш тыршенна. Мутлан, эҥер гоч вончымо, кугу курыкыш кӱзымӧ. Икманаш, айдеме илышыштыже (чодыраште, походышто, корнышто…) могай чарак дене дене тӱкнен кертеш, тугайрак маршрутым ямдыленыт. Теве тыгай сынан таҥасымаште ме кокымшо ий почела икымше верым налынна. Тений Валентин Булыгин, Андрей Гладышев, Дмитрий Яковлев да мый вийнам тергенна.
– Илья, тый командын капитанже лийынат. Тыландат могай-гынат посна конкурс эртаралтын докан?
– Чыла участник нелылыкым иктєр пайлен. Тыгаят эсогыл лийын, ик кечыште пел шагат гына маленна. Но икте-весылан полшенна. Ты гана капитан-влакым йӱдым йышт наҥгаеныт, шылтеныт. Мый сото телефон дене увертаренам, а вара пуйто кыл кӱрылтын. Капитаным кӱчык жапыште кычалын мушаш улыт ыле. Тыге кок шагат йӱштыштє киенам. Мыйым эн ончыч муыныт, но ты заданийым чыла командыжак шуктен кертын огыл.
– Жаплан пожар йӧртымашке пєртылына. Зданийым тул авалта. Моткоч лӱдыкшӧ. Колышо кап денат тӱкнаш логалеш докан. Пӱртӱсын вийже ваштарешат каяш ок лий. Икымше гана тулым кушто йӧрташ логалын?
– Кокымшо курсышто тунеммем годым пожарым йӧрташ логалын. Тунам мыланем мончасе деч вич пачаш шокшо лийын. Эсогыл боевой вургем денат тидым шижынна. Тыге ме пожарым иктаж куд шагат йӧртенна. Варажым «Ала профессийым ойырымем дене йоҥылыш лийынам?» – манынат шоналтенам. Тугай нелын чучын. Кызыт тыгай лӱдмаш уке. Паша келша.
А пашаште тӱрлыжат лиеш: оҥай ситуацийжат. Мутлан, икана ик пожарым моткоч писын миен йӧртенна. Озаж деч могай амал дене тул пижмым налаш йодмеке, теве мо рашеме: пӧръеҥ мончаш олтен, ломыжшым картон коробкаш пыштен, монча пулдырыш луктын шынден. Тыге тудо мушкылтде да шукерте огыл веле чоҥымо у мончаж деч посна кодын. Тидын шотышто теве мом каласыме шуэш: кажне еҥ лӱдыкшыдымылыкым шотыш налшаш.
А икана, У ий пайрем кечын, Йошкар-Оласе ик уремыште имне вӱта йӱлаш тӱҥалын. Тунам тушко куд машина миен. Пожарный-влаклан кугу лӱдыкшӧ лийын, вет мбакышт леведыш камвозын кертын. Тулым йӧртымӧ годым пожарный-шамыч имне кычкырыме йӱкым колын, чытен кертде, шке илышыштым чаманыде, вӱташ пуреныт, ятыр имньым утареныт. Пытартыш имньыжым лукмо деч вара икмыняр секунд гыч йӱлышӧ леведыш шаланен…
– Тиде сферыште тыршыше-влак могай лийшаш улыт?
– Мемнан паша лӱдыкшыдымылык дене кылдалтын. Тӱрлыж денат тӱкнаш логалеш. Сандене ты сферыште тыршыше кажне еҥ лӱддымӧ, виян, патыр лийшаш, экстремал ситуацийыште моткоч писын шонен моштышаш. Мемнан службышто тидын деч посна ок лий. Пеҥгыдын каласыме шуэш: чылан шке пашаштым мастарын шуктат. Тидын шотышто кундемыштына илыше-влаклан тургыжланаш огеш кӱл, шонем.
– Илышын вашталтмыж дене тыландат эре уым пален налаш кӱлеш.
– Чын. Меат шинчымашым келгемдена. Москва, Иваново олалаште, Татарстаныште тунемме рӱдер-влак улыт. Институтым тунем пытарымекем тетла тунемаш ок кӱл, шоненам. Мӧҥгешла улмаш. Чынжымак, меат эре тунемына, пашаште эреак уым пален налына.
– Спорт деч посна ок лий, тендан пашаштат тудо кӱлеш.
– Кажныже физкультур да спорт дене пеҥгыде кылым кучена. Икте спартакиадыште ойыртемалтеш гын, весе – кирам нєлтымаште. Адакшым всероссийский, республик кӱкшытан таҥасымашлашкат эреак ушнена, призёр радамыш логалына. Таҥасымашыже мемнан тыглай огыл. Уш-акыл денат писын шоныман, вий-куатымат, мастарлыкымат жапыштыже кучылтын моштыман.
– Южгунам колышымат ужаш логалеш…
– Чаманаш гына кодеш, тыгаят лиеда. А тидлан амалжат моткоч тӱрлӧ: кӱчык замыканий, мончаш олтат да мондат, вакшыште тамакым шупшыт… Пєрт кєргыш пурет – южгунам вакшыште айдемым ужат, луктат, вашкеполышым ӱжат, а вара пален налат: тул, шикш гыч лукмо еҥ илыше кодын. Тидыжлан ме куанена. Икана Йошкар-Оласе Анциферов уремыште кумшо пачашыште тул пижын, туштыжо шуко еҥ лийын. Иктаж лу еҥым утарыме. Йӧн дене пайдаланен, теве мом каласем: аралыза шкендам. Таза лийза.
– Тау.
Е.ЭШКИНИНА мутланен
