В.Бутрим
Кужу ӱп
Легенде
Кушко ок кӱл, тушко нерым шӱшмаш, иктаж-гана, товат, мыйым жап деч ондак шӱгарыш шукта. Могай ияже мыйым тиде шыгыр чодыра лоҥгашке ошкылаш таратыш? Мом тыште йомдаренам? Шыҥа ора могырем шӱткала, эсогыл нимогай дезодорант ок полшо. Йолем шудеш ла кукшо пушеҥге вожлаш пӱтырналтын шӱртньылеш. Умша кӧргыштӧ кукшо пустынь гай – флягысе вӱдем кок шагат ончычак йӱын пытаренам. Шкежат ом пале, кокымшо кече, мом кычалам.
Чылажат ботинкемын кылже рудалтме кас гыч тўҥале. Кылдаш манын, воктенсе кужу теҥгылыш шинчым. Шичшемла, кас Какшаным мучко ончальым – ир лудо-влакын вўд толкын ўмбалне лўҥгымыштым ужым. А Преображенский площадь велым музыка йоҥгымо шоктыш, туштак самырык-влак воштылыныт, муреныт. Икманаш, кечывалымсе паша тургымжо деч вара ола калык канен. А тыште, мыйын шинчыме йошкар ваштаран самырык садыште, мӧҥгыштем улмыла ласкан чучын. Шинчамым петырен, теҥгылыш вочмыла тайнышым. Пылышем тӱрлӧ йӱк-йӱаным колеш гынат, ушем дене пӱрымаш нерген шонкалаш тӧчем. Тыгодым воктечем самырык ӱдыр-шамыч куржын эртышт. Славик эргыжлан вӱд дек лишемаш чарыше ӱдырамаш йўк шоктыш.
Кенета ӱмбакем ӱмыл вочмым шижым да пӧръеҥ йӱкым кольым: «Йолташ, илыше улат дыр?»
Шинчам почдеак, чонан улмем палдарышым. Мыйын илышын вӱчкымыж дене тугак келанымем шуын.
Ваштареш теҥгылыш кок шоҥго кувавай лишеме. Шинчыч. Векат, шаҥге тўҥалме ойыштымак шуят:
— Ну, умбакыже мо?- самырыкракше йодо, тунамак кленчасе вӱдшым подыльо.
— Манам вет, тунамсе еҥет-влак кугу капан лийыныт, луй коваште дене сєрастарыман йошкар вургемым чиеныт, тупыштышт эреак йоҥежан лаче лийын. Изина годым ковам тиде еҥ-влак кугу чодыра аланыште але пушеҥге вуеш келыштарыме илемлаште иленыт манеш ыле. Нуно пуйто эре шке корнышт дене гына коштыныт. Айдемын дене ваш тӱкныде. Ӱпышт чылаштын кужу-кужу лийын, садланак нуным Кужу ӱп маныныт. Йолыштат кужу лийын, но йолкопкашт – ончыч шеҥгекла. Икманаш, Овда гаяк койыныт. Мыйын шонымаштем, тиде – йомак гына. Кузе манеш, айдеме ончыч шеҥгекла йолкопка дене кунам коштын кертше?
— Нуным ужшо-влак лийыныт?- вес кувавайже йодеш.
— Шойышташ ом тӱҥал, мый шкеже ужын омыл. А ковамын коваже ойлен: тудын кугурак акаж ден Кужу ӱп-влакын эргышт икте-весыштым йєратеныт улмаш. Но тиде йӧратымашын мучашыже гына ойган лийын. Сита. Ме тый денет ала-мо нергенат куктыштна. Мӧҥгӧ тарваныман. Эрла сад-пакчаш кайыман, пареҥге йыраҥыште шӱк пошен, кӱраш кӱлеш.
Кок шоҥго, эркын тарванен, кас пычкемышыш каен йомыч. Мый теҥгылыштем єрын шонкален кием. Мо тиде? Йомак але чын лийше? Яра вереш ик калыкынат тыгай йомакше ок шоч. Манмыла, тул деч посна шикш ок лий.
… Мый теве тошкал эрташ лийдыме шыгыр марий чодыраште улам. Каем тушко – ом пале, кушко; кычалам тудым – ом пале, мом. Туге чучеш: пуйто Кужу ӱп чодырасе илемже дек ошкылаш пале-влакым мыланем лӱмын пушеҥгылаште коден. Шокшылан кӧра докан коклан шинчамлан тыгай-тугай коймыла чучеш. Яндар вӱдын йогымыжым раш колам. Сайынрак ончальым гын, мый дечем кок ошкыл ӧрдыжтӧ яндар-яндар памаш вӱд йоген эрта. Талын йогымыжлан кӧра корнешыже логалше лышташ, изи кӱ падыраш-влакым кораҥдылын, ончыко чымыкта. Йоген эртымыже мурым мурен кодымыла чучеш…
Умбакыже «Марий Эл»газетыште лудса.
