Ӱдырамаш-влакым «чаманеныт»
2018 ий 3 октябрьыште Россий Федерацийын Президентше Владимир Путин пенсий ийготым кӱзыктымӧ нерген законыш кидпалыжым пыштен. Правительствын ончылгоч ямдылыме планже почеш, ӱдырамашын пенсий ийготшым 55 гыч 63 ий марте кӱзыкташ палемдыме ыле, пӧръеҥыным – 60 гыч 65 ий йотке. Но 27 сентябрьыште Кугыжаныш Думын депутатше-шамыч В.Путинын темлыме тӧрлатымашыж дене ик йӱкын келшеныт, да ӱдырамаш-шамычын пенсий ийготыштым кӱзыкташ палемдыме кандаш ий гыч визыт марте «волтеныт». Тыге, пенсий реформо почеш ӱдырамаш-влакын пенсий ийготышт 55 гыч 60 ий марте кӱзен. Пӧръеҥ-влаклан кӱзыкташ палемдыме пенсий ийгот вашталтын огыл, 60 гыч 65 ий мартеак кодын. Тидын дене келшышын, социальный пенсийыш лекме жапат вашталтын: ӱдырамашын – 65 ий, пӧръеҥын – 70 ий.
Кӧ – пел ий гыч, кӧ – лучко ий гыч
Вашталтыш-влак вигак огыл, а вич ий жапыште йыжыҥын-йыжыҥын эртат. 2019 ий гыч пенсий ийгот талук еда ик ийлан кӱзаш тӱҥалеш. Но икымше кок ий льготан лийыт, сандене тиде пагытыште сулен налме канышыш у закон дене палемдыме жап деч пел ийлан (6 тылзылан) ончыч лекташ йӧн пуалтеш. Вашталтыш-шамыч 2023 ийыште нормыш пурат, да тиде жап гыч ӱдырамаш-влак пенсийыш 60 ияш лекташ тӱҥалыт, пӧръеҥ-шамыч – 65 ияш.
Умылтарыме семын: В.Путинын пенсий реформым пушкыдемдыме нерген тӧрлатымашыж дене келшышын, тошто закон дене 2019 да 2020 ийлаште сулен налме канышыш лекташ ямдылалтше граждан-влак у закон дене идалык олмеш пел ийлан ончыч лектын кертыт. Тыгодымак кугу паша стажым (ӱдырамаш –37 ийым, пӧръеҥ – 42 ийым) погышо-влаклан сулен налме канышыш пенсий ийготын у лондемже деч кок ий ончыч лекташ йӧн пуалтеш. Погымо (накопительный) манме пенсий кызытсе пенсий ийготысо семынак тӱлалтеш: ӱдырамашлан – 55 ий гыч, пӧръеҥлан – 60 ий гыч.
Пенсий ийготым кӱзыктымє нерген закон лекме деч вара «куснымо жап» кызытсе нормо почеш пенсийыш 2019-2023 ийлаште лекше граждан-влакым логалеш, рашемденрак палемдаш гын, 1959-1963 ийлаште шочшо пӧръеҥ-влакым да 1964-1968 ийлаште шочшо ӱдырамаш-шамычым.
Палемдыме жап деч вара шочшо россиян-влак сулен налме канышыш у закон дене келшышын лекташ тӱҥалыт: ӱдырамаш-шамыч – 60 ияш, пӧръеҥ-влак – 65 ияш.
А кӧ жап деч ончыч…
2019 ий 1 январь гыч вийыш пурышо Пенсий нерген у законышто льготан категорий граждан-влакын сулен налме канышыш лекме жапышт шотыштат вашталтыш уло.
Тыге, Крайний Север условийыште пашам ыштыше граждан-влакынат пенсий ийготышт вич ийлан кӱза, да пӧръеҥ-шамычын 55 гыч 60 ий лиеш, ӱдырамаш-влакын – 50 гыч 55 ий. Пенсий ийготым кӱшнӧ ончыктымо таблице почешак кӱзыкташ темлыме.
Туныктышо, медицине да творческий пашаеҥ-влакын льготан стажышт ончычсо гаяк кодеш, икымшыжын – 25 ий, кокымшыжын – 30 ий, кумшыжын – 15 ий гыч. Но тиде стажым поген ситарымекат, пенсийыш лекме жап вич ийлан шӱкалалтеш.
Пенсийыш 1-ше да 2-шо списке-влак почеш жап деч ончыч лекташ праван граждан-влакын, тыгак радиационный да техногенный катастрофылаште тазалыклан эҥгекым налше, лётно-испытательный составын пашаеҥже, пенсийым тазалык шотышто да «социальный мотив» (инвалид-влакын посна категорийышт, вич але тылечат шуко икшывым ончышо шуко шочшан ава да молат) дене налше-влакын пенсийыш лекме жапышт огеш кугем. Силовик-шамычынат пенсийыш лекме ийготышт ок вашталт.
Тылеч посна, Президент В.Путинын темлымыж почеш, вич але тылечат шуко йочам ончышо аван пенсийыш лекме ийготшо ончычсо гаяк – 50 ий – кодеш, ныл икшывым ончышо ава пенсийыш 56 ияш лектын кертеш, кум шочшан ава – 57 ияш.
2019-2024 ийлаште пенсийым идалыкыште ик гана индексироватлат. Тидын дене келшышын, тудо кокла шот дене ий еда 1000 теҥгелан кўза. Пашам ыштыше пенсионер-влакын пенсийыштым пашам ыштымым чарнымекышт индексироватлат, тыгодым пенсийыште пашам ыштыме чумыр жапым авалтат.
Законопроектыште у умылымаш уло – пенсий деч ончычсо еҥ (предпенсионер, пенсий ийготын у чекше деч вич ийлан самырык граждан-влак). Нунын пашадымылык шотышто пособийышт эн кугу – 11,2 тӱжем теҥге (эн изи пашадарын кугытшо) – лиеш. Нине граждан-влаклан тыгак пенсийыш лекме деч вара ойыралтше ятыр льгото пуалтеш, мутлан, транспортышто кудалышташ, пого налог шотышто да молат.Тылеч посна тыгай пашаеҥ-влакым паша гыч келшыше амал деч посна луктын колтышо пашам пуышо-влакым пеҥгыде наказаний – РФ Уголовный кодексын статьяж почеш штраф але мер паша – вуча.
Маргарита ИВАНОВА.
