6 октябрьыште Сергей Григорьевич Чавайнын шочмыжлан — 130 ий. Марий сылнымутын классикшын шочмо кечыжлан М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театр «Элнет» спектакльым ямдылен.
Сергей Чавайн — Морко кундемын шочшыжо. Тушто илыше-влак шке землякыштым, шочмо калыкшын илышыжым да ончыкылыкшым волгыдыракым ышташ таратыше, тудын верч чон йӱлен пашам ыштыше уста еҥым кызытат порын шарнат, тидын дене кугешнат. Сандене премьер кечым театрыште Морко районын кечыж семын увертареныт. Тиде амал дене Чавайнын шочмо кундемже гыч Марий Кужер, Осипсола, Тыгыде Морко тӱвыра пӧртла гыч усталык коллектив-влак да калык коллектив лӱмым нумалше «Морко кундем» ансамбль толыныт. Воштончышан залыште нуно уна муро, такмак, гармонь сем дене калыкым куандарышт. Морко гармонист-влакын мастарын шоктымышт почеш кушташ лекде кӧ чыта ала? Тӱрлӧ марий кочкыш дене погымо ӱстелыштат тамлын ӱпшалтын. Тудым кажне кумылан еҥ тамлен кертын. Тиде пайремыштак Морко районын ӱдыржӧ, «Ямде лий» йоча газетын пашаеҥже Людмила Григорьева «Марий Эл Республикын сулло журналистше» лӱм дене палемдалте.
— Сергей Григорьевичын шочмо кечынже чап лӱмым налаш моткоч куанле, — ойлыш Людмила Николаевна.
«Элнет» спектакльым ончаш калык зал тич погынен. Роман почеш инсценировкым марий драмтеатрын художественный вуйлатышыже, Марий Эл искусствын сулло деятельже Василий Пектеев ыштен. Тудак – у постановкын режиссёржо. Спектакльым калык шокшын вашлие. Произведенийым автор ятыр ий ончыч возен гынат, тушто нӧлталме йодыш-влак тачысе илышлан моткоч келшен толыт. Руш ден марий кокласе кыл, самырык-влакын шочмо йылме деч вожылмышт, тудын деч кораҥаш тӧчымышт раш палдырна. Опытан артист-влак дене пырля самырык-влакат рольым сайын чоҥеныт, шке образышт гоч авторын шонымашыжым калык деке намиен шукташ уло ӱнарыштым пыштеныт. Тӱҥ геройын, Григорий Петрович Ветканын, рольжым Акпарс Иванов модо. Самырык артист сценыште шкенжым моткоч ӱшанлын кучыш. Образыш келгын пурымыж дене ончаш толшо-влакым марий калыкын ончыкылыкшо верч тургыжланаш таратыш. Вес самырык актрисе Светлана Александрова ты гана Чачин ролььжым модеш. Пытартыш жапыште тудо шкенжым уста артист улмыжым кажне спектакльыште пеҥгыдемда. Ты ганат образше гоч йӧратымаш, пиал верч кучедалаш кӱлмым умылтара.
Спектакльыште Я.Эшпай лӱмеш Марий кугыжаныш филармоний пеленсе «Марий кундем» семӱзгар оркестрын шоктымыжо почеш шуко сем, калык муро йоҥгат. Нунат спектакльысе действийым, айдемын чоншижмашыжым почын пуаш полшат. Тиде пашам РФ искусствын сулло деятельже Иван Егоров шуктен.
Икманаш, марий шӱлышан у паша театрын репертуарыштыже ик эн ончыл радамыште да калыкын ик эн йӧратыме спектакльже лиеш манын, ӱшаныме шуэш. Тидын шотышто театрын художественный вуйлатышыже В.Пектеев тыгерак ойлыш: «Сергей Григорьевич Чавайн гай айдеме эреак суапыште, эре марий чонышто лийшаш. Ме шкенам марийлан шотлена гын, тыгай еҥ-влак дечын тунемын илышаш улына. Тудо марий калык ик еш гай лийже, ӱлныракше улшыжо кӱшкырак кӱзыжӧ, кӱшнырак шинчышыже ӱлныракшым пагалыже манын, туныкташ тыршен. Тачысе саманыште чон кӱштымӧ, шӱм йодмо семын илен лекташ моткочак йӧсӧ. Тиде пагытыште ме ик еш улына, ме калык семын аралалт коднена гын, икте-весым пагалышаш, ваш-ваш полшышаш улына».
«Элнет» спектакль нерген ончаш толшо-влакын шонымашышт:
Юрий Соловьёв, драматург, Марий книга издательстве вуйлатыше:
— Тиде постановкым ончымеке, илышым пален налаш, умылаш лиеш. Чавайнын шочмыжлан 130 ий теммылан тудын романже негызеш спектакльым шындыме — моткоч сай, кугу паша. Артист-влак чыланат вийым пыштен, тыршен модыт.
Иван Ямбердов, Российын сулло сӱретчыже:
— «Элнет» романыште Сергей Григорьевич Чавайн Корамас калык, мыйын кугезе кочам, Маска Сергей, нерген возен. Моткоч куанен, шочмо кундемым шарналтен, постановкым ончышым.
Ирина Кутузова, Морко районысо Эҥерсола тӱвыра пӧрт вуйлатыше:
— «Элнет» – чылт марий шӱлышан роман. Тудын почеш спектакльым моткоч виян, раш, умылаш лийшын шындыме. Режиссёрлан чот тыршашыже пернен, сандене тудым калык йӧратен ончыш. У постановко илыш, икте-весе кокласе кыл нерген шонаш тарата. Кажне артист шке рольышкыжо келгын пурен, образым сайын почын пуэн.
Римма Петрова, Унчо школышто марий йылме ден литературым, ИКН-ым туныктышо:
— Чот сай спектакль. Чавайнын произведенийжым лудмекат чонышко вик логалеш, а сценыште ончымеке, кумылат тодылалтеш, шинчавӱдат лектеш. Артист-влакын уло вийым пыштен модмышт шижалте. «Элнет» спектакль илыш нерген шонаш тарата да самырык тукымым нелылыкым сеҥаш туныкта. Спектакльыште тарватыме йодыш тачысе илышланат моткоч келшен толеш. Марий калыкым иктеш чумырымо шӱлышан спектакль театрыште шукырак ончыкталтеш гын, сай ыле. Кызыт ме луымшо классыште тунемше-влак дене лачак «Элнет» романым лончылена. Спектакльым ончымеке, тудын содержанийжым умылашышт куштылгырак лийшаш.
Алевтина Байкова.
М.Скобелевын фотожо.
