СОЦИАЛ ИЛЫШ

Социальный илыш: Шӧртньӧ-шиет шерге огыл – чон ласкалык шергакан

Шолт, шолт, шолт… Пырдыжыште кечыше шагат кажне татым икшырымын да чарныде шолткыкта, жапым поктенак-покта. Самырык годым шукыж годым тудым эскеренат от шукто, эре ала-мом ыштен шукташ тыршет, вашкет…  Но ийготым погымо семын, мӧҥгешла, шагатет пуйто эркештеш, кечат мучашдымын эрта, йӱдат путырак кужеммыла чучеш. Молан тыге? Ала… Уш дене чыла ыштен шукташ лиеш, вий гына уке шол… Омыдымо кужу йӱдымат ала-момат шонет, рвезе годым умылен шуктыдымым умылет. Но, жал, нимом ышташ ок лий да ыштымат ок шу. Ынде икте гына кӱлеш, икте гына шерге – ласкалык… «Санденак тышке толынна», – маныт Советский район Роҥго селаште верланыше Шкет шоҥго-влаклан лӱмын келыштарыме пӧртыштӧ илыше-влак. Теве нунын кокла гыч икмынярже чевер кеҥеж кечын мӱндыркак шинчалан перныше пӧртӧнчылышт ончылно вераҥдыме теҥгылыште шинчат. Ом шылте, меже ты пӧртыш пурашыжат шонен огынал ыле, но тыгай поро да келге-келге шинчаончалтыш воктеч эртен каяш разве лиеш?

Нерым свежа чия пуш чыгылтале – пӧртӧнчыл тошкалтышым чиялтат улмаш. Тудын кошкымешкыже, социальный тӧнежын тӱҥ омсажым жаплан тӱкылымӧ, но пӧртыш тышечак, шола вечын, пандусан корно дене пураш лиеш, садлан меат, юватылде, тудо могырыш тарванышна…

Йырваш волгыдо, ару. Командировкышто лийме годым тыгай социальный пӧртым иктым веле огыл ужынам, да нуно ушешешем, шӱмешем нелырак шарнымашым, шӱлыкан шижмашым коденыт. Но ты пӧртыштӧ ала-молан мыйым тыгай шижмаш ыш авалте. А могай? Умылтаренжат ом мошто ала-мо… Очыни, чынжымак, ласкалык.  Теве икте тошкалтыш дене эркын вола, весе…  Таче  тыште чылаже 50 еҥ ила. Эн кугу ийготанже, 88-90 ияш, визытын улыт. «Ялт тулыклан 16-17 еҥ шотлалтеш, молыжын икшывышт, вате-марийышт улыт», – ойла тӧнежлан нылымше ий вуйын шогышо Светлана Егоровна Салимова.

Вуйлатыше мемнам порын шыргыжал, моткоч ласкан вашлие, а вет ме тудлан толмына нерген ончылгоч шижтаренат огынал… Туге гынат Светлана Егоровна мыланна уло пӧртын, манмыла, кажне лукшым кумылын  ончыктыш. Ме эн ончычак кокымшо пачашыште верланыше каныме пӧлемыш пурышна. Тыште илалше-влак телевизорым ончен шинчат. Пӧлем покшелне – ӱстел, йырже пӱкен-шамыч. Кушко от ончал – йырваш кӧршӧклаште пеледыш-влак ужарген шогат. Кажнын илыме вержын омсаштыже номер уло да илыше еҥын лӱмнержым тичмашнек ончыктымо. Теве пурла могырысо ик омсаште «Зоя Дмитриевна Наумова» возымо. Зоя Дмитриевнан да молын илыме верышт ик пӧлеман пачерым шарныкта: пуретат – прихожий, шола велне – кухньо, пурлаште – зал. Кочкаш кажныже шке ямдыла, кӧ йӧршынак огеш керт – социальный пашаеҥ-влак полшат. Нунак, тыгак волонтёр-шамыч коча-ковай-влакын илыме верыштым уэмдаш полшат.

Зоя Дмитриевна (шкеже руш, но марла сайын мутлана) мемнам, тудлан палыдыме-влакым, вӱдыжгалше шинчаж дене эскера. 88 ийыш тошкалын, тиде пӧртыштӧ тудым почмо икымше ий гычак ила. 60 ияш марте эреак колхоз пашаште тыршен, ик ганат марлан лектын огыл. «Ачам ден авам пуэн огытыл», – ойла тудо. Ваштарешла йожекла пачерыште (содыки, ала-молан «пачер» манмемак шуэш) вате-марий Нина Ивановна ден Виктор Иванович Хомяковмыт илат. Пырляже 50 ий улыт гын, тыште – 5 ий наре. Тораштак огыл эше ик тыгай мужыр ила – Виталий Николаевич Игнатьев ден Галина Ивановна Поздеева. Светлана Егоровнан мутшо почеш, тыгай мужыржо чылаже кумыт уло. Конешне, нунын да молын кажныжын шке пӱрымашыже. Шукынжо верысе кундем гычак улыт, но икмынярже Килемар район гыч, тусо Озьоркадыр верланыше тыгаяк социальный учрежденийым петырымеке, тышке илаш толыныт.

Ик пачер гыч весыш пурена… Кажне илалше мемнам порын вашлиеш. Таче тыште нунын дене 20 наре пашаеҥ тырша. Конешне, тыгай тӧнежыште пашам ыштышылан вуйым савыман, вет кажне шоҥгыеҥ кеч-можымат пеш писын чоныш налеш, садлан кажынж дене мутланен моштыман. Адакшым нунын тазалыкыштат начар, эреак эскерыман. Икманаш, тысе пашаеҥлан кугу чытыш  да эн тӱҥжӧ, очыни, умылымаш да порылык кӱлыт. Шукыштлан лач умылымашак огеш сите, садлан тыгай пӧртын омсажым почашышт логалеш. Кӧн могай амал – посна ойлаш огына тӱҥал, тогдаяш неле огыл. Тиде сӱрет чоным корштарыде огеш керт, но шӱм-чонем весе эшеат корштарыш: илалше-влак кокла гыч иктыжат (кӧ дене мутым вашталтышна) ӧрдыжтӧ але лишне илыше родо-тукымышт нерген уда шомакым иктат ыш каласе, иктат…. Но ӱмырешлан, очыни, ушешем тыште кум ий илыше Людмила Дмитриевна Смирнован ойжо кодеш. Тудо тыге мане: «Марием ден эргым коленыт. Шкетын кодынам, черле улам, садлан тыгай пӧртыш толынам. Тыште мылам моткоч сай –шкетын омыл. Йӧсӧ лиеш гын, мылам соцпашаеҥ полша, эмымат налын конда, кевытышкат миен толеш. Мемнам тыште сайын ончат, илыме вернам эрыктат, шокшо – илалшылан мо эше кӱлеш? Шукыштын йочашт уло, туге гынат тыште илат. Тидын шотышто мылам нигӧлан нелеш налаш – икшывем уке…»

… Светлана Егоровна почеш умбакыже ошкылына. Ынде тудо мемнам изирак актовый залыш пуртыш, тыште пайрем-влак эртат. А теве мушкылтмо пӧлем. Палемдыман, тудыжо жаплан келшыше кабинкан. «Шукерте огыл аукцион эртыш, – ойла вуйлатыше, – Вӱд пуч системым, канализацийым капитально олмыкташ тӱҥалаш палемдыме. Канализацийжым ик ганат уэмден олмыктымо огыл. Мыланна эше пӧрт шеҥгеке савар кӱлеш, но кызытеш тудым ышташ йӧн уке. Канализацийым уэмдаш оксам пуэныт – тидланже кугу тау».

Светлана Егоровна дене чеверласымеке, тыште илыше эше ик ӱдырамашын ойжо ушыштем эше ятыр жап пӧрдӧ. Тудыжо тыге каласыш: «Тыге сайын илаш Юмо кажне илалшылан пӱрыжӧ!» Туге… но содыки шоҥгылыкым кеч-могай айдеме мӧҥгыштыжак вашлийнеже, чон падырашыж пеленак. Коча-ковам мондышо уныкам эше ала-кузе умылаш лиеш, очыни, а ача-авалан тупынь лийше айдемым проститлаш лиеш мо?

Г.Кожевникова.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий