Финн-угор шанчызе-влак коклаште Маргарита Нифонтовна Кузнецован лӱмжӧ кумдан палыме. Тудо – философий магистр, филологий науко кандидат, философий доктор. Учёный семын 100 утла шымлыме пашам возен. Нунын коклаште монографий, тунемме пособий, мутер, разговорник улыт. Ты паша-влак научный журналлаште да Российын, Германийын, Венгрийын, Эстонийын сборниклаштышт марий, руш, немыч, венгр йылмыла дене савыкталтыныт. Тыгак Маргарита Нифонтовна Российыште, Венгрийыште, Австрийыште, Финляндийыште, Швецийыште, Германийыште эртыше научно-практический конференцийыш, симпозиумыш, конгрессыш ик гана веле огыл ушнен.
Паша корныж нерген ушештарен кодаш гын, Маргарита Кузнецова 1979-1987 ийлаште Марий кугыжаныш университетыште немыч йылмым туныктен, марий йылме да литератур кафедрын кугурак лаборантше лийын. 1987-1991 ийлаште Эстонийысе Тарту университетын финн-угор йылме-влак кафедр пелен аспирантурышто очно тунемын. Пӧртылмекше, университетыште немыч йылме кафедрыште старший преподаватель лийын. 1992-2001 ийлаште Венгрийыште Д.Бержени лӱмеш педагогический институтышто урал филологий кафедрыште кугурак научный пашаеҥ, вара 2007 ий марте ты вузыштак марий йылме лектор, умбакыже кок ий Западновенгерский университетын «Савария» университетский рӱдерыштыже урал филологий кафедрын доцентше лийын. 2009 ийыште уэш Марий кугыжаныш университетыш пӧртылын да 2014 ий марте тушто пашам ыштен. Кызыт – М.Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драме театрын пашаеҥже.
Пашажым кӱкшын аклат
Мутерым редактироватлымыжлан, кугу кӱкшытан научный пашажлан да марий ден венгр калык-влак коклаште келшымаш кылым вияҥдымашке надырым пыштымыжлан Маргарита Кузнецовалан 2001 ийыште Ваш (Венгрий) областьын «Тысячилетие венгерской государственности» лӱмгече медальжым кучыктеныт. 2003 ийыште 9 томан «Словарь диалектов марийского языка» пашажлан Марий Эл Республикын Кугыжаныш премийже да М.Н.Янтемир лӱмеш кугыжаныш премийжын лауреатше лӱм дене палемдалтын. А 2014 ийыште тӱвырам, искусствым, литературым, наукым да образованийым вияҥдымашке кугу надырым пыштымыжлан да мер пашам чолган шуктымыжлан Марий Эл Республикын Тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министерстве «Сергей Чавайн 1888-1937 – калык верч тыршымаш» шарнымаш медаль дене палемден.
Шукерте огыл Маргарита Кузнецова моткочак кугу наградым — Венгрийын орденжым – Рыцарский крестым – сулен. Тиде наградым кушкыжмын, 26 июньышто, Казаньыште Венгрийын генеральный консульствыштыжо генеральный консул Адам Штифтер кучыктыш.
Торжественный ужаш годым саламлышыжла, Адам Штифтер тыге каласыш:
— Таче Тендам мемнан дене консульствышто вашлияш моткочак кугу чап. Тыгай кугу наградым — Венгрийын орденжым – Рыцарский крестым – лично Тыланда кучыкташат мылам кугу чап. Тудым пуышаш нерген указым Венгрийын Президентше Янош Адер подписатлен. Серымаштыже тудо палемден:
«В знак признания выдающейся деятельности по обеспечению международного признания результатов финно-угорского языкознания Венгрии, а также поддержания научных и культурно-общественных контактов между Марий Эл и Венгрией».
Вашешыже Маргарита Нифонтовна Кузнецова тыршымыжым тыге кӱкшын аклымылан Венгрийын Президентше Янош Адерлан, профессор, венгр ученый Янош Пустаилан, марий интеллигенцийлан, филолог-влаклан да ятыр молылан полшымыштлан, эҥертыш лиймыштлан, эсогыл шке жапыштыже чаракым ыштымыланат тауштен ойлыш. Умбакыже тудо пашаже-влак нерген кӱчыкын каласкалыш да книгаже-шамыч дене палдарыш. Венгрийыште кузе илымыж, могай мер пашам шуктымыж нергенат каласкалыш.
Марий Эл гыч — лӱмынак саламлаш
Тиде кугу наградым налмыж дене Маргарита Нифонтовнам саламлаш Марий Эл гыч кугу делегаций миен ыле. Тиде радамыште Марий Эл Республикын образований да науко министржын алмаштышыже Александр Иванов, М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрын художественный вуйлатышыже Василий Пектеев, историй науко кандидат, доцент, Марий кугыжаныш университетын Калыкле тӱвыра да тӱвыра кокласе кыл шотышто институтын директоржо Родион Чузаев, марий йылмызе, философий шанче доктор, профессор, МарГУ-н преподавательже Раисия Кудрявцева, филологий науко кандидат, МарГУ-н доцентше Татьяна Баранова, лӱмлӧ сӱретче Иван Ямбердов, самырык годсекак сай йолташыже да палымыже, милицийын полковникше Владимир Федосеев миеныт ыле. Тыгак Татарстан гычат коллегыже филологий науко доктор, Казаньысе федеральный университетын татар языкознаний кафедр вуйлатышыже Гульшат Галиуллина ден ончычсо дипломницыже Елена Жагвоздкина толыныт.
— Маргарита Нифонтовнам мый эше Венгрийыште пашам ыштымыж годымак заочно паленам, тудын нерген шуко колынам, — саламлымыж годым каласыш Василий Александрович Пектеев. — Республикыш тений пӧртылмем деч вара Марий национальный театрыште пашам ышташ тӱҥалмекем, пашашке куанен нальым. Маргарита Нифонтовна икмыняр йот йылмым пала. Кызыт театрыште – алмашташ лийдыме айдеме. Тудо марий театрын историйже нерген кок томан книгам ямдылымаште тырша. Республикыште игнорироватлыме, шотыш налдыме курым пытышаш. Тидын верч мыят тыршаш тӱҥалам.
Чон шепка гай вашлиймаш
Маргарита Нифонтовнан венгр йылме дене кылдалтше пашажым умбакыжат кӱлынак шукташ йӧнжӧ лийже манын, вашлиймаште Адам Штифтерат консульство велым кертме семын полшаш сӧрыш. Тыгай мутым колаш шымлызылан, мутат уке, моткочак куанле ыле.
А вашлиймаш нерген ойлаш гын, тиде мероприятий тунар ласкан, тыматлын да поро кумыл дене эртыш – каласаш мутым муын моштышашлат огеш чуч! Икте-весышт деч ойырлымышт шуын огыл! Кок калыкын шочшыжо-влакын, поснак марий-влакын, ойлышаш шомакышт моткочак шуко погынымо шижалте. Мийыше-влак кокла гыч кажныже гаяк Маргарита Нифонтовнам чапландарыме дене саламлыш, тыланыме мутым ойлыш, южышт пӧлекымат кучыктышт да Венгрий ден Марий Эл кокласе кылым умбакыжат пенгыдемдаш кӱлмӧ нерген палемден кодышт.
Эше шуко ыштен кертеш
Пытартышлан Марий Эл Республикын образований да науко министржын алмаштышыже Александр Ивановын ойлымыжым пуртымо шуэш. Тудо иктешлыме семын тыге каласыш:
— Маргарита Нифонтовна, ончыкыжымат илышда сай лектышан лиеш да филологийым вияҥдышашлан, тыгодымак марий филологийланат, Марий Эл ден Венгрий кокласе кылланат эше шуко ыштен шуктеда да кертыда, шонем.
Нине тыланымаш-темлымаш дене тӱрыс келшена. Чынжымак, шымлыше семын тудо кок калыкланат моткочак шуко ыштен. Сандене пагалымашым да чапландарымашым, наградым тӱрыс сула. Маргарита Кузнецован шинчымашыж дене эше моткочак пайдаланаш лиеш. Да кӱлеш.
Любовь Камалетдинова.
