Жап эрта… Эрдене помыжалтына да шоналтена: могай сомылым таче ышташ тÿҥалам? Южгунамже эртыше жапым шарналтен, ыштыме пашан пайдажым ужын куанет да у пашалан утларак тыршен пижыт.
Тачысе илыш – тиде событий, теҥгечысе кече – шарнымаш. Редакцийын йодмыж почеш, «Марий Эл» газетыште у рубрикым почмо нерген кутырен келшышна. Тиде марий калыкын, марий мландеш шочын-кушшо патыр, чолга эргыже, генерал-влак нерген. Нунын армий, военный службо дене кылдалтше пашаштым, элнам чапландарымыштым келгынрак пален налаш сай йєн лиеш, шонем. Икманаш, тиде шарнымаш дене ме марий генерал-влак нерген, нунын илыш корныштым, шуктымо пашашт да еш илышышт нерген палдараш тÿҥалына.
Фотографийым кидыш налмеке але айдеме нерген лудаш тÿҥалмеке, йодыш лектеш: могай тудо? Тыгай кÿкшытыш шумеке, шкенжым калык дене кузе кучен да шкеж нерген могай шарнымашым коден? Эн ончыч генерал-майор Иван Сергеевич Кудрявцев шарналтеш. Мыйын армий радамыште улмем годым офицер-влак коклаште ик шарнымаш лийын. Нуно тунам Иван Сергеевич нерген ойленыт улмаш. Тидыжым кызыт веле умылем. Иван Сергеевичым шкенжымат, марий мландын эргыже да тыгак марий улмыжо нергенат йєршеш пален омыл. Теве кызыт пырля служитлыше офицер-влакын тудым порын шарнымышт, кўкшын аклымышт чоным куандара.
Иван Кудрявцев 1923 ий 25 ноябрьыште Медведево районысо Цибикнур селаште шочын. Тудын илыш-корныж нерген книга лектын. Лудмеке, айдемын шочмо вержым моткоч йöратымыже шижалтеш. Тудын рвезе годсо жапше, школышто тунеммыже, йоча пагытыште пашам ыштымыже, ÿдыр-рвезе да туныктышо-влак нерген пагален шарнен возымыжо мыйын кумылым савырен. Ты шарнымашым лудын лекмеке, лудшо еҥ пуйто жаплан ожнысо илышыш экскурсийым ышта, тудо жапыште марий ялысе илыш нерген утларак пален налеш. Иван Сергеевич Цибикнур селасе школым тунем лекмекше Калинин оласе военный училищышке тунемаш каен. Тидлан тудо пеш чот ямдылалтын. Сайын тунемме деч посна эше «Ворошиловский стрелок» лийман улмаш. БГТО («Будь готов к труду и обороне») значокым налмеш тÿрлö таҥасымаште шкем тергаш, винтовкым тÿрлö йєн ден кучылт моштымым ончыкташ кÿлын. Тиде значокым тудо 10-шо классыште тунеммыж годым налын. Иван Сергеевич чыла шотыштат тале улмыжым, мастарлыкым ончыктен да рвезе-влак коклаште ончыл радамыште лийын. «9-10 класслаште тунемше шуко йоча военный училищыш тунемаш каяш шонен, – возен Иван Сергеевич. – Но шукышт логалын огытыл. Районысо военкомат шагал рвезым колтен».
1941 ий 25 майыште Иван Кудрявцевым военкоматыш ÿжыктеныт да Калинин олаш каяш темленыт. Тыге тудо икымше гана поезд дене ончыч Озаҥыш, варажым Москвашке кудалын. Калинин олашке 1 июньышто миен шуын. Куд предмет дене тергымашым эртымеке, 19 июньышто Кудрявцев Калининысе военно-химический училищын курсантше лийын. Кум кече гыч Отечественный сар тÿҥалын. Курсант-влакым Кизил олашке кусареныт да, 1942 ий май тылзе марте тушто тунемыныт. Тылеч вара Иван Сергеевичым Йÿдвел-Касвел фронтыш колтеныт. Самырык офицерлан шуко верлаште лияш логалын.
™шанен пуымо заданийым жапыштыже да кўлеш семын шуктымыжлан 1944 ийыште марий рвезым «За отвагу» медаль дене наградитленыт. Тиде ийынак июньышто Иван Сергеевичым посна связь батальоныш химий службым вуйлаташ шогалтеныт. 1-ше Украинский, 1-ше да 2-шо Белорусский фронтлаште кредалын. Днепр, Висла, Нарев, Одер эҥерым вончымаште, Львов да Сандомир, Эрвел Помераний операцийым эртарымаште лийын. 1945 ий 7 да 8 майыште Иван Сергеевич шке батальонжо дене Бад-Доберан олаште шоген да Сеҥымаш кечым тыштак вашлийын. Геройла кредалмыжлан Иван Кудрявцев кок Йошкар Шўдыр орден, «За отвагу», «За боевые заслуги» да «За победу над Германией» медаль-влак дене палемдалтын. Май мучаште тудым Пархим олаш командованийын резервше шотеш коденыт, а июнь тылзе мучаште Росток олашке служитлаш колтеныт да тушто тудо 1950-ше ий марте служитлен.
Тылеч вара Иван Сергеевичын вес илыш тÿҥалын. Шинчымашыжым да Совет Союз Герой маршал С.К.Тимошенко лÿмеш военный акдемийыште келгемден. Тудым 1957-ше ийыште тунем пытарен. Умбакше службыжо Мурманск, Петрозаводск, Калининград олалаште эртен. Полк, дивизий химий службым вуйлатен. 1973-ше ийыште тудо Куйбышев (Самара) олашке назначенийым налын да тышкак илаш куснен. Иван Сергеевичлан Приволжский округын химий войскажым вуйлаташ ÿшаненыт. Тушто тудо 1983-ше ий марте служитлен. 40 ий утла службо деч вара сулен налме канышыш лектын. Ты жаплан Иван Сергеевич III-шо степенян «За службу Родине в Вооруженных Силах СССР», I-ше степенян Отечественная война, «Знак Почёта» орден-влак дене палемдалтын.
И.Кудрявцев варажат яра шинчен огыл. Армий радамыште улмо семынак тудо эре еҥ коклаште лийын. Тунемше, сарын ветеранже-влак дене вашлийын. Иван Сергеевич Куйбышев оласе Октябрьский районышто ветеран-влак советым вуйлатен.
Тудым пиалан айдеме манаш лиеш. Сарын тул-вўдшє вошт эртен да кужу ÿмырым илен. Генерал марте кушкын. Тудын дене кугешнаш веле кодеш. Тыгай илыш-корным эртымаште эн ончычак пашаште шкем чаманыде калык верч тыршаш, шинчымашым келгемдаш логалын. Генерал тиде званийым шке уш-акылже, пе‰гыде койыш-шоктышыжо, физический ямдылалтмыже, се‰ен моштымыж дене сулен налын.
Иван Сергеевич шке кундемысе самырык тукымлан моткоч сай пример лийын кодеш. Цибикнур кундем гыч армий радамыште служитлыше рвезе-влакат шкештым сай велым ончыктат. Нунылан тыгак ты кундем гыч лекше запасыште улшо полковник О.Бессонов, подполковник Ю.Григорьев, тыгак кызыт отставкыште улшо полковник-влак В.Полетаев, Г.Загайнов, В.Гурьянов да молат сай пример улыт. Вет армийыште, локальный сарлаште лийше-влак Иван Сергеевичын тÿҥалме пашажым умбакыже шуеныт. Шукышт кызытат Цибикнур калыкым чапландарат. Поснак Цибикнур школым тунем пытарыше да Афганистан мландыште вуйжым пыштыше Юрий Волковым палемдыман. Иван Кудрявцев, шочмо верышкыже толмекше, школышко пураш, йоча-влак ден вашлияш жапым эре муын.
Тыгай кўкшытыш шуаш ешыште ваш умылымаш, пагалымаш чот полшат. Иван Сергеевич шке пелашыже Дина Александровна дене 60 ий пырля иленыт да чыла верлаште пырля лийыныт. Кызыт Самара олаште эргыж ден ÿдырышт илат, самырык тукымым куштат. Тыгак
ачашт семын марий мланде дене кылым кучат.
2009 ий 28 майыште Иван Сергеевич Кудрявцев ош тÿня дене чеверласен. Тудым рвезе калыклан да элым аралаш ямдылалтше-влаклан моткоч кугу пример семын палемдена. Илыш-корныжо ончычсо илышыш пєртылаш, историйым умылаш полша. Пӧръеҥ чын патриот, элнан ўшанле эргыже лийшаш.
А.Курочкин.
