Россий аракам «йӱдвел модель» семын йӱмыж дене палыме. Мемнан дене пырля ик радамыштак Беларусь, Казахстан республикла, Украина да Прибалтика улыт. «Кечывалвел модель» семын Италийыште, Испанийыште, Францийыште да Грецийыште йӱыт – кечывал але кас кочкыш деч ончыч ик бокал кукшо аракам.
Специалист-влакын шотлен лукмышт почеш, Российыште илыше кажне еҥ идалыкыште 10 литр ош аракам йӱэш. Конешне, тылеч шуко подылшо эл-влакат улыт, но тушто мемнан семын, колымешке, пеш шагалын йӱыт.
Южо еҥ ик литр наре але утларакат аракам йӱын кертеш – тиде илышым кошартен кертше лӱдыкшӧ дозо. Ийготым погымо семын айдеме организм тыгай нагрузкым чытен кертмым чарна. Мутлан, 18 ияш годым ик литр ош аракам йӱмӧ деч вара мокмыр дене гына орланет гын, 45 ияш пӧръеҥ тыгай дозо деч коленат кертеш. Элыштына спиртан напиткым лачшымак утыждене йӱмылан кӧра пеш шуко еҥ кола.
Ситымыжым кузе палаш?
Аракан лӱдыкшыдымӧ дозыжо уло мо? Тудым кузе палаш? Тазалыкым аралыме тӱнямбал организаций (ВОЗ) пӧръеҥлан суткаште 60 мл деч шуко этанолым йӱаш ок темле, а ӱдырамашын лӱдыкшӧ дозыжо 50 мл гыч тӱҥалеш. Тидым спиртан напиткыш кусараш гын, тыгай сӱрет лектеш: 180 да 150 г ош арака але 1,5 л сыра, але 0,5 л вино. Но эпидемиологий данный почеш, илыш гыч кайыме корно суткаште 30 мл этанолым йӱмӧ дене тӱҥалеш. Тиде – 90 г ош арака, 800 мл сыра але ик кугу бокал вино. Икманаш, тынарым йӱын, айдеме тазалыкшым уже локтылеш.
Адакше… Южо данный почеш, аракам йӱдежат огеш лий, молан манаш гын тудо атеросклероз деч арала. Тыгодым ВОЗ 150 мл деч шуко огыл кукшо аракам гына темла, тудыжымат кажне кечын огыл.
Цирроз веле огыл
Серым ужде йӱшым мо вуча? Шукышт мокшын циррозшым гына шарналтат, но врач-шамыч арака дене шуко черым кылдат. Алкоголь – канцероген, сандене тудо тӱрлӧ раклан вияҥаш амалым ышта. Тидымат пеҥгыдемдыме: шӧртӱ, тӱрвӧ, йылме, кугылогар, мокш, пагар, шондыгалта рак утыждене йӱмылан кӧра вияҥыт.
Кечыште 30 г деч шуко этанолым йӱшӧ еҥын интеллектше вола, ушыжо лушка, койышыжо локтылалтеш, Альцгеймерын да Паркинсонын черышт дене черланен кертме лӱдыкшыжӧ кушкеш. Нерв системыжат чот пужла. Ош аракам эре гаяк йӱшӧ еҥын илышыжат кокла шот дене 8 ийлан кӱчыкемеш.
Кӱлешан…
Арака самырык организмым чот пытара. Вуйдорык айдемын 25 ияш лиймешкыже формироватлалтеш. Тиде ийгот марте йӱмӧ арака вуйдорык вияҥме процесслан кугу чаракым ышта. А вуйдорык дене, шкат паледа, чумыр илыш кылдалтын.
Цифр ден факт-влак
— Российыште регистрироватлыме 82% пуштмаш йӱшывуя лиеш;
— Российыште илыше кажне кудлымшо пӧръеҥ тюрьмаште шинча, тӱҥ амал – арака.
— пожарыште колышо 55% еҥ йӱшӧ лийын.
М.ИВАНОВА ямдылен.
