Шукерте огыл В.М.Васильев лӱмеш Йылмым, сылнымутым да историйым шымлыше марий институтыш у сканерым вераҥдыме нерген увер шоктыш. Ме тунамак тиде аппаратым шке шинча дене ужаш да тудын дене пашам ыштыше Андрей Чемышев дене мутнам вашталташ вашкышна.
Андрей Валерьевич тиде сканер (ЭЛАР А2-600) марий йылме корпусым ыштымаште кугу полышым пуа манын каласыш. Корпусым 2018-2020 ийлаште погаш тӱҥалыт. Тиде программе Марий Эл Республиклан шушаш 100 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтын. Йылме корпусым ямдылыше-шамыч кум ий жапыште 20 миллион мут ден муткылдышым чумыраш шонат. Таче кечылан 5 миллионым поген шуктымо.
– Тиде у сканер пашанам ятырлан куштылемдышаш. Камерже 56 тӱжем мегапикселян. Тиде кеч-могай текстым моткоч писын сканироватлаш йӧным ышта. Мутат уке, акше шулдыжак огыл – 1,1 миллион теҥге. Оксам мыланна федеральный бюджет гыч Марий Эл Республиклан шушаш 100 ияш лӱмгечыжлан ямдылалтме программе кышкарыште ойыреныт.
А йылме корпусым погымо сомылнам ӱмаште шыжымак тӱҥалынна. Мылам Марий тӱвыра рӱдерын пашаеҥже Надежда Тимофеева, поэт Геннадий Сабанцев полшат. Тиде паша мылам у огыл, молан манаш гын Сыктывкар кугыжаныш университетыште Коми йылме корпусым чумырымаште тыршенам. Тушеч кайымем годым корпусышто 20 миллион шомак ден муткылдыш лийын гын, кызыт тиде чот 40 миллионышкат шуын. Тиде иканаште ышталтын огыл, ятыр жап да шуко вий кӱлын. Марий йылме корпусым чумырымаштат мыланна полыш кӱлеш. Поснак книгам, журналым, газетым сканироватлыме годым. Тушко кажне еҥ ушнен кертеш, кумыл гына лийже, – палдарыш Андрей Валерьевич.
Йылме корпусын чоҥалтмыжым умылтарыме годым А.Чемышев чылажымат эплын, умылаш лийшын каласкалыш. Урокышто улмем гай чучо. Тыгай туныктышо дене пашам ышташ чынжымак куштылго. Шке семынем шоналтышым: «Сай педагог дене кеч-могай пашаланат тунемаш куштылго улмаш!» Тыгак книгам сканироватлымым шке шинча дене ужын, мыняр тиде жапым налмым да чытыш кӱлмым чынжымак умылет.
Каласыман, шымлыше институтлан у сканерым ойырымо деч ончыч чыла паша планшет сканер полшымо дене ышталтын. Тиде моткоч шуко жапым налын. Мутат уке, Марий йылме корпусым чумырымаш икмыняр ий ончычак тӱҥалын. Тидым Марий кугыжаныш университет пеленсе Марий йылме школ ыштен. Нуно сканироватлыме текстлам кызыт МарНИИЯЛИ-лан пуэныт.
МарГУ-со сканерат пеш чапле (ЭЛАР А2-400). Но тудын дене Марий йылме школ гына огыл, а уло вуз пайдалана, садлан Марий йылме школын пашаеҥже-шамыч тудым тылзылан ик-кок гана веле кучылтын кертыныт. Тиде жапыште шуко текстым сканироватлен шукташ огеш лий. Тыгаяк сканер Кугыжаныш архивыште уло.
– Книгам сканироватлаш тӱҥалме годым тудын PDF форматше дене мом ыштыме нерген шонымаш лектын. Молан манаш гын Марий йылме корпусым ямдылымаште сканироватлыме текстым «FineReader» программе «шымла». Тудо PDF форматым лудеш да компьютерлан умылаш лийшым ышта. Варажым PDF форматше кӱлдымыш савырна. Но мый тудым пайдалын кучылташ шонен пыштышым да писатель-влакын литератур произведенийыштын, мутерын, учебникын, журналын PDF форматыштым шкемын «Вконтакте» соцкылын лаштыкышкыже вераҥдылаш тӱҥальым. Тыге кажне еҥ йӧратыме сылнымутшым лудын кертеш, – мане А.Чемышев.
Тыгак Яндексыште улшо «Кусарымаш» ужашышкыже марий йылмым пуртымаштат Андрей Чемышев кугу пашам ыштен. Эше Сыктывкар кугыжаныш университетыште тыршымыж годым Яндексын кусарыме ужашышкыже коми йылмым пурташ темлен. Тидлан Яндексын пашаеҥже дене кылым ыштен, но тӱрлӧ амаллан кӧра коми йылме тиде кычалме системыш пурен шуын огыл. А теве марий йылме кызыт тушто уло. Тидлан кугу таум Андрей Валерьевичлан каласыман. Тудо, марий йылмым тӱнямбал кӱкшытыш лукташ манын, шуко вийым пыштен да кызытат умбакыже тырша.
Лидия ШАБДАРОВА.
М.Скобелевын фотожо.
