Лӱмгече: «Сылнымут деч йӧршынжак торлен омыл», — ойла Марий Элын сулло журналистше Ю.Исаков. Тудлан таче 60 ий темеш, газет пашаш ушнымыжлан – 50 ий.
Илыш кузе вияҥ толшашым нигє ончылгоч ок пале. Илен онченат, вара манына: «Тыге пӱрен». Пӱрымаш – тиде эртышаш корнына. Тєчена гынат, тудым тӱрыс вашталтен огына керт. Мо пуалтын юмын шӱлыш дене, тудым вияҥден гына могай-гынат кӱкшытыш шуына – тыгай иктешлымашыш толын 60 ийым темыше пера мастарна, Морко район Кӱчыкэҥер ялеш шочын-кушшо Ю.Исаков йолташна. Таче, лӱмгечыж кечын, тудын дене мутнам вашталтена.
— Юрий Валентинович, илыш пӱрымашыштет тый мом тӱҥлан шотлет?
— Пӱрымашемын негызше – шочмо-кушмо ешем. Мом тудо мылам пуэн? Илыш вийым, уш-акылым да койыш-шоктышым. Илышыште мый чыным йєратем. Тиде койышым авам, Зоя Михайловна, деч налынам докан. Тудлан чыным йєратымыжлан кєра илышыштыже шуко нелылыкымат чыташыже логалын. Но тидыжак чылажымат сеҥен лекташыже полшен. Авам ӱдыржє годым Кожлаер библиотекыште тыршен, вара, Кӱчыкэҥерыш марлан толмекыже, тиде пашамак шуен. Мастарлыкшым ужын, колхоз правленийыш кадр шотышто инспекторлан налыныт. Вара бухгалтерым ямдылыме курсышто тунемын да тӱшка озанлыкыште тиде пашам ӱшаненыт. А порылык мый декем ачам, Валентин Егорович, деч куснен. Тудо ончычшо шкенан ялысе изи колхозым вуйлатен, вара Морко райпон Кокласола сельпожын председательжылан ыштен. Вуйлатыше лийын гынат, калык чонеш поро улмыж дене шарнымашеш кодын. Но ӱмыржє гына кӱчык лийын. А еҥым чаманымаш койыш ковам, Анастасия Николаевна, деч куснен манын кертам.
— А возымо мастарлык кє деч куснен?
— Торашкырак ончалаш гын, ковам велым тукым гыч краевед-этнограф Михаил Николаевич Янтемир лектын. Тудын шочмыжлан кодшо ий мучаште 130 ийым палемдышна. Изи годсек шарнем: калык поэт Николай Иванович Казаков шочмо Кӱчыкэҥер ялышкыже толеш да эре мемнан деке пура ыле. Клубышто лудшо-влак дене вашлиймаш деч вара калык писатель Сергей Николаевич Николаев дене коктын пурымышт утларак ушеш кодын. Николай Иванович варажым возымо корныш шогалмаштем пале кышам коден.
А лишкырак ончалаш гын, сылнымутым, сылнысемым шижмаш кочам ден ачам деч куснен манын кертам, да тидыжак возымо пашаштем шӱкалтышым ыштен. Кочам ялын ик эн тале гармонистше лийын. Мемнан ял гычак отставкысе полковник Павел Ильич Курсов тыге ойла ыле: «Кочат, Егор Якимович, дене коктын качымарийна годым пошкудо ялыш каена, тудо гармоньым шокташ тӱҥалеш, да ӱдыр-шамыч чылан йырна чумыргат ыле». Ачамат гармонь дене шоктен моштен. Тыгак авамын ӱшандарышын кутырен моштымыжо чонеш пале кышам коден.
— Тидын годымак мастарлыкым почаш мо полшен?
-«Ямде лий» йоча газетын сар деч вара кудлымшо ийла мучаште уэш лекташ тӱҥалмыже. Сылнымут да газет пашаш ушнымем лач тиде пагыт гыч шотлем. А тидыже 50 ий ончыч лийын. Шарнем, Кӱчыкэҥер тӱҥалтыш школышто тунемме годым кеҥеж каныш жапыште колхозлан полшена ыле. Нылымше класс деч вара ял воктенсе пареҥге пасушто шӱкшудым сомылымына годым тушко «Ямде лий» газетын самырык редакторжо Алеко Юзыкайн тольо. Мый изишак аптыраненамат ыле. Казаньысе университетыште журналистлан тунеммыж нерген йоча-влак ончылно каласкалымыжым ушыш пыштен колыштым да шкежат тунамак журналист да сылнымут корно дене каяш шонен пыштышым. Утларак сайлан да икымшылан шотлымо «Омо лугыч лие» почеламутемат (а тушто лачак колхозлан полшымо нерген ойлалтеш) тудын толын кайымыж де вара шочо да 1969 ийыште «Ямде лий» газетыште лекте.
— Мый колынам ыле: йоча газетыште савыктыме почеламутет-влакак варажым йоча книгам лукташ негыз лийыныт.
— Почеламут возымо техникыланат, сылнештарыме йєнланат «Ямде лий» газетын тунамсе литпашаеҥже Валентин Борисович Исенеков туныктен. Тудым творчестве корныш ошкылым ыштымаште икымше туныктышем семын аклем. Газетыште лекше почеламутем-влакымак вара «Сылнымут шыже» икымше семинарыште посна книга дене савыкташ темлышт.
Кумданрак — «Марий Эл» газетын
2018 ий 17 апрельыште лекше номерыштыже лудын кертыда.
Вячеслав Смоленцев.
М.Скобелевын фотожо.
