КУЧЕМ УВЕР

Марий Элыште Россий Президентын Посланийжым шуктат

Эртыше кугарнян Марий Эл Республик вуйлатыше А.Евстифеев Правительстве пӧртыштӧ черетан заседанийым эртарен. Тушто Россий Президентын Посланийыштыже улшо тӱҥ тезис-шамычым шуктен толмо шотышто паша ышталтмым онченыт. Тыге погынышо-влак республикыште калыклан социальный полыш нерген, шуко шочшан да льготан категорийыш пурышо моло граждан-влаклан мландым яра пуымо шотышто да шошо ага пашалан ямдылалтме дене кылдалтше – йодыш-влакым каҥашеныт.

 80 ий деч шагал огыл илыман

Калыклан социальный полышым пуымо нерген кумдан Марий Эл Республикын социальный вияҥме министр О.Фёдорова каласкален. Ольга Викторовнан мутшо почеш, тачысе кечылан тиде але тудо социальный полыш кундемыштына илыше кажне кокымшо еҥлан пуалтеш: илалше гыч тӱҥалын шуко шочшан-влак марте. 2017 ийыште тидлан 1,9 миллиард теҥге ойыралтын, тышеч 1,4 миллиардше – республикын бюджетше гыч. Тыге социальный полышым чылаже 200 тӱжем еҥ налын. Йочан 78 тӱжем ешлан чумыр налмаште 1,2 миллиард теҥгем кучылтмо. Палашлан, таче Марий Элыште ийготыш шудымо йочан 100 тӱжем еш ила, тушто 150 тӱжем йоча кушкеш. Шуко шочшанже  кундемыштына 8 тӱжем утла еш уло.

Демографий сӱретым саемдаш манын, 2013 ийыште Россий Президент В.Путинын кӱштымашыж почеш кумшо йоча шочмылан кум ий марте оксам тӱлаш ыштыме. Но пытартыш кум ийыште республикыште кумшо да моло икшыве Российысе кокла цифр деч шукырак шочын, садлан 2017 ийыште федеральный бюджет гыч софинансирований лийын огыл, тидлан кӧра Марий Элыштат тыгай еш-влаклан оксам тӱлымым чарныме. Туге гынат тений 1 январь гыч шуко шочшан еш-влак уэш оксам налаш тӱҥалыт: шийвундым – 2018 ийлан 217,8 миллион теҥгем – Марий Эл шке бюджетше гыч ойырен.   

Илалше-влак шотышто каласаш гын, тений 1 январьлан социальный полышым 10 500 наре еҥлан пуымо, тышеч мӧҥгыштыштак миен  – 8300 еҥлан. «Мемнан ончылно тыгай задаче – йодын толшылан веле огыл, мӧҥгӧ гыч лектын кертдымылан сай качестван полышым пуаш», – каласен министр. Тудын мутшо почеш, республикыштына тыгай программе-влакым илышыш шыҥдараш палемдыме: «Илалше-влаклан йочасад», «Приёмный еш», «Илалше-влакым ончымо школ». Палашлан, таче Марий Элыште 80 ийым эртыше 20 000 наре еҥ ила, 90 ийым эртыше – 2 500, а 100 ийым – 7 еҥ. Министрын мутшо почеш, ончыкыжым 80 ийым эртыше-влак шукырак лияш тӱҥалыт, сандене Российын «80 плюс» клубыш пурымо шотышто В.Путинын кӱштымашыжым шукташ условий уло.          

 Ольга Викторовна инвалид-влак шотышто поснак палемден коден. Пытартыш жапыште, чаманен каласыман, нуно огыт шагалем, садлан тиде направленийыште сайын пашам ышташ кӱлмӧ нерген ойлен. Кызыт инвалид-влаклан улшо реабилитаций системылан ак пуалтеш, ончыкыжым тиде йодыш шотышто паша кузе виктаралташ тӱҥалеш – лач тудо ончыкта. Ты категорийыш пурышо, тыгак илалше-влаклан кӱлешан полышым пуаш манын, лӱмынак мобильный бригаде-влакым ыштыме. Тыгай йӧн полшымо дене ола, райрӱдӧ деч мӱндырнӧ верланыше еҥ-влак деке медицине веле огыл, пенсий фонд, администраций гыч да моло специалист-влак (психолог, юрист, парикмахер) мият. Ольга Викторовнан мутшо почеш,  кызыт марте мобильный бригаде-влак чылаже 2000 утла выездым ыштеныт. Ӱмашсе индеш тылзыште 8,9 тӱжем еҥым обслуживатленыт. Калыклан социальный полышым пуымо качествым саемдыме, у технологийым кучылтмо шотышто паша умбакыже шуйна.

                Мландым пуаш, илыме верым але оксам?

Умбакыже мутым Марий Эл Республикын кугыжаныш пого министр Н.Севостьянова налын. Тудо кугыжанышын собственностьыштыжо улшо мланде кумдыкым льготан категорийыш (чылаже кызыт 11 уло) пурышо еҥ-влаклан пуымо паша дене палдарен. Наталья Владимировнан мутшо почеш, мландым  налаш 2018 ий 1 январьлан чылаже 12 780 йодмаш пурен, тышеч шуко шочшан еш-влак деч  – 6645. Тыге чылаже кызыт марте льготан еҥ-влаклан 5 875 мланде кумдыкым (1760 гектар лиеш) пуымо. Юл кундем федерал округышто шуко шочшан еш-влаклан мландым яра пуымо чот дене Марий Эл Республик визымше верыш лектын, кызытеш ончылно Пенза, Киров область-влак да Удмуртий, Мордовий республик-шамыч улыт.

2018 ий 1 январьлан мландым яра налаш праванлан 7044 еҥ шотлалтеш, тышечын шуко шочшанже – 2266. Палемдыман, боевой действийын ветеранже-влак кокла гыч южышт (10 процентше) мланде участке деч отказатлалтыт. Молан? Вер ок келше, тыгак коммуникаций сеть укелан кӧра. Наталья Владимировнан мутшо почеш, учётышто улшо чыла еҥын йодмашыштым шукташ манын, чылаже кызытеш 2100 гектар деч шагал огыл кумдык мланде кӱлеш, тышеч шуко шочшан еш-влаклан – 680 гектар деч шагал огыл.

Мландым яра налаш черетыште шогышо-влак кокла гыч шукынжо мландым Йошкар-Ола ден Волжск олала, Медведево кундемыште йодыт. 2011 ий гыч палемдыме верлаште чылаже 3194 мланде участкым (1272 гектар лиеш) пуымо. Министрын мутшо почеш, Йошкар-Ола ден Медеведево кундемыште илыме верым шке гыч чоҥаш ойырымо мланде кызытеш уке. «2100 гектар кумдык мланде деч посна кок миллиард утла бюджет средства кӱлеш», – каласыш министр. Тудо вес йодышымат тарватен: Росреестр управленийын данныйже почеш, Йошкар-Олаште ик ийыште мландым яра налше 2414 гыч 339 еҥже тудым ужален. Мутлан, Апшакбеляк ялыште ик участкын кокла акше 303 тӱжем теҥге лийын. Тиде окса яра пуымо мланде кумдыкыш вӱдым пурташ да корным ышташ роскотымат огеш «петыре».  Тений 15 февраль гыч 15 март марте Интернет сетьын ик сайтыштыже гына илыме верым чоҥен шуктыдымо мланде участкым ужалыме нерген 60 темлымаш вашлиялтын. Чыла тидым шотыш налын, Наталья Владимировнан мутшо почеш, мландым яра налаш праван-влаклан полыш пуымо шотышто вашталтышым пуртыман. Российын икмыняр субъектыштыже тыгай категорийыш пурышо еҥ-влаклан мланде олмеш илыме верым але окса компенсацийым пуат.

Марий Эл Республикым вуйлатыше тиде йодышым экономике велым неле манын палемден да Российысе моло субъектлысе практикым шымлаш, чыла вариантым сайын ончен лекташ темлен. Чыла тидым тудо тений 1 октябрь марте ышташ кӱштен, а вара каҥашымашым умбакыже шуяш палемден. «Мемнан эн тӱҥ задаче – шуко шочшан еш-влаклан илаш йӧршӧ верым пуаш», – пеҥгыдын каласыш регион вуйлатыше.

    Шошо ага: 110 ялозанлык предприятий да 200 фермер озанлык

Марий Эл Республикын ялозанлык да продовольствий министрже А.Гречихо тӱҥ шотышто шушаш шошо агалан ямдылалтме паша нерген ойлен.

Шошо ага пашам тений кундемыштына чыла 110 ялозанлык предприятий да 200 фермер озанлык ворандараш тӱҥалеш. Ты гана икияшым 144 тӱжем утла гектарыште ӱдаш палемдыме. Тыгодым икияш пырчан да отызан культурым 98 тӱжем гектарыште ӱдат, кормалык культурлан 36 тӱжем гектар ойыралтеш, технический культурлан – 7 тӱжем, пареҥгылан – кок тӱжем, пакчасаскалан –  1,4 тӱжем, кормалык культурлан – 35,6 тӱжем. «Марийская» агрохимслужбо станцийын пашаеҥже-влакын увертарымышт почеш, пырчан кокияш культурым сайлан шотлымо. Регионышто технический культурым вераҥдыме кумдыкым 47 процентлан, кормалыкым 9 процентлан, а пакчасаскалан 7 процентлан кугемдаш палемдыме.

Министрын мутшо почеш, нӧшмӧ шотышто нелылык уке. Минерал ӱяҥдышым 29 мартлан 5 тӱжем утла тонным налме. Кызыт ялозанлык предприятийлашке пасуш органический ӱяҥдышым луктыт. 

Шошо тургым жапыште республик мучко чылаже 1,5 тӱжем трактор (29 мартлан тиде чот гыч 89 процентше ямде), мландым обрабатыватлыше 1,6 единице технике (83 процент ямде), 500 утла сеялке (75 процент ямде) пашам ышташ тӱҥалеш. 29 мартлан трактор-шамыч кокла гыч 89 процентше ямде. Палемдыман, тений машина да трактор паркна 65 единице ялозанлык технике дене пойдаралтын.

Шошо агам сайын да жапыштыже эртарен колташ республиклан 1,5 миллиард теҥге кӱлеш, тышеч 1,2 миллиардше предприятий-влакын шкеныштын оксашт, кызытеш 300 миллион огеш сите, но тиде йодыш шотышто паша ышталтеш, садлан тургыжланаш амал уке.

Тургыжландара кызыт йӱлышӧ да шӱрымӧ материалым налме дене кылдалтше йодыш. Александр Анатольевичын ойлымыж почеш,  чылаже 3,5 тӱжем тонн дизель топливе да 400 тонн бензин кӱлеш. 29 мартлан дизтопливым 800 тонным, а бензиным 150 тонным гына налме.

Г.Кожевникова.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий