КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО

Тӱрлӧ тӱсан Марий Эл: Шорык шыл ден хашлама, виноград лышташ  ден — долма…

«Калыксий-2018» калык кочкыш фестиваль 15 мартыште Азербайджан кухньын кечыж дене «Нон» кафеште почылтын. 

Марий Элын Тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министерствыжын полшымыж дене «Российысе марий-влакын федерльный калыкле- тӱвыра автономийышт» мер ораганизаций ден Марий тӱвыра рӱдерын пырля эртарыме фестивальышт Азербайджан кухньын кечыж дене почылтын. Марий Элын Азербайджан общиныже пайрем касыш шкенжын чолга еҥже, тыгак фестивальыш ушнышо тӱрлӧ калыкын моло общиныжым  вуйлатыше, журналист-влакым ӱжын ыле. Каласаш кӱлеш, тачысе кечылан республикыште кок тӱжем наре азербайджан ила. Общиныжат моло дене таҥастарымаште ик эн сайын пашам ышта. Шукышт Марий Элым кокымышо шочмо элыштлан  шотлат.

Тиде калыкын йӱлаж почеш уна-влакым кум шагат наре сийлат. Презентаций годым ик кочкышым весе дене вашталтылыныт, эшежым коклаштыже азербайджан йылме дене йоҥгалтше муро, срипке дене шоктымо композиций, почеламут денат «сийленыт», сандене чылажат пеш писын эртен кайымыла чучын. Ӧрыктарышт азербайджан ӱдырын чылт марий йылме дене шочмо йылме нерген лудмо почеламут, азербайджан пӧръеҥ-влакын куштымышт. Каласен кодыман, журналист да ӱжмӧ уна-влак деч посна моло ӱдырамашыже уке ыльыч. Мом ыштет, нунын йӱлашт тыгай: ӱдырамаш-влак мӧҥгыштӧ шинчат. Кафен икымше пачашыштыже Новруз — У ий паремым палемдыше-влак коклаштат пӧръеҥ-влак гына шинчаш пернышт.

Тиде кечылаште азербайджан калык У ий тӱҥалме пайремым палемда. Сандене кажне ӱстембалне тудын символжым — шытештарыме шыдаҥ гыч лекше ужар озымым — ужаш лийын. Мемнан У ий пайремын символжылан кож укш шотлалтеш гын, нунын — озым. Уна-влакым  ты калыкын ик эн шотлымо кочкышышт дене сийленыт: хашлама, долма, шашлык, люля-кебаб, шах-плов, пахлава, шеркербура…

Мутат уке, моло кавказ калык семынак лачка сий деч моло кочкышышто эре гаяк шорык шылым кучылтыт. Ик эн сайжылан пача шыл шотлалтеш.
Тыгак ӱстембалне шуко фрукт, пакчасаска, тӱрлӧ шудо лийыныт.

Тӱҥ кочкыш семын хашламам темлышт. Кавакз калык тудым тӱрлӧ семын ямдыла. Азербайджан-влак гын эн ончыч казаныште шылым шолтат, вара тушко тӱрлӧ пакчасаксам, специйым пыштат да изи тулеш кӱын шумешке шуктат. Тамле леман, шуко шылан нугыдо шӱр лектеш.

Кокымшо кочкыш семын  тул ӱмбалан кӱктымӧ ӧрдыжлу пеленсе шылым да люлякебабым темленыт. Почешыже — долмам. Тиде голубцы гай кочкыш, но мемнан дене шыл фаршыжым ковышташ пӱтыралыт гын, нунын — виноград лышташыш.

Чыным каласаш гын, ик кастене тынар шыл кочкышым авызлаш  куштылгыжак огыл. Но «тул элын» еҥже-влак пайрем ӱстембаке пагарын пашажым куштылемдаш полшышо ойыртемалтше йӱышым шындат. Тудо довга маналтеш. Кӱчыкынрак да рашрак умылтараш гын, вишкыде торыкеш рисым кужу жап шолтат, вара тушко тыгыдемдыме тӱрлӧ шудым — укропым, кинзам, шоганым, тыгак шинчалым — ешарат. Довгам пайремлан веле огыл, шокшо игечыште йӱаш манынат лӱмын ямдылат.

Йӱыш шотышто ойлаш гын, тиде калык шагал йӱеш, кеч пайрем годым утларакше шке ыштыме кукшо аракам луктешт. Мутлан, гранат гыч ыштыме кушо аракам эсогыл «юмо-влакын йӱышышт» семын темлат.

Азербайджан кочкыш, тӱвыра, йӱла дене палдарыме касым  Азербайджан тӱвыра рӱдер эртарен. Кызыт ты организаций — кугыжаныш регистрацийым эртыме пагытыште. Кеч тудо Марий Элыште 2001 ий гычак пашам ышта. Тудым Иса Будаг оглы Агамалиев вуйлата. Фестивальым почмашке Марий Элын тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министрын алмаштышыже Г.Ширяева, Россий МИД-ын Йошкар-Оласе представительствыжым вуйлатыше Л.Полушина, марий оньыжа  Э.Александров, Чувашийысе Азербайджан общиным вуйлатыше  А.Бадиров да молат толыныт ыле. Тӱҥ организаторын, Марий тӱвыра рӱдерын, директоржо Наталья Пушкина пайремын озаже-влаклан пӧлекым кучыктен да марий йӱла почеш, кинде-шинчал дене сийлен.

Пайрем мучашке шуын манын каяш тарваныме годым оза-влак эше ик кочкышым ­- шах-пловым — луктыч. Тудым авызлыде, нигуш огыда кай, маньыч. Ты кочкыш тыглай плов деч ойыртемалтеш. Тушко рисым, шылым, шоганым, грецкий пӱкшым, изюмым, курагам, гранатым, моло специйым пыштат. Вара ямде  фаршым лавашыш вераҥдат да кӱктен луктыт.  

Калык сий фестивальым почмаш, чынжымак, сай кӱкшытыштӧ эртен. Санденак шке калыкыштын кухньыштым ончыкташ шонышо моло общине-шамычлан презентацийым сайын эртараш манын тыршашышт логалеш. Тидым чыла уна палемден.   

С.Носова.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий